Quản lý thuốc lá thế hệ mới: Cần lấp “khoảng trống” pháp lý

GIA NGUYỄN• 26/03/2021 04:10

Mặc dù không phải câu chuyện mới, thế nhưng, nhiều năm qua, phương thức quản lý thuốc lá thế hệ mới vẫn là bài toán chưa có lời giải…

Theo thống kê, trong năm 2020, cơ quan quản lý đã phát hiện và xử lý nhiều vụ buôn lậu và tiêu thụ bất hợp pháp thuốc lá thế hệ mới, chỉ tính riêng trong tháng 01/2021, đã có hơn 75.000 sản phẩm thuốc lá làm nóng bị thu giữ.

Trong đó, cơ quan Quản lý thị trường Hà Nội phát hiện 1.537 sản phẩm là thiết bị hút thuốc lá, phụ kiện, tinh dầu thuốc lá điện tử không có hóa đơn, chứng từ, nguồn gốc xuất xứ; Quảng Ninh cũng triệt phá đường dây buôn lậu lên tới 12.000 sản phẩm thuốc lá điện tử; Hải quan TP. Hồ Chí Minh thì thu giữ được 4 kiện thuốc lá thế hệ mới với tổng giá trị hàng hóa lên tới 1 tỷ đồng.

Và gần đây nhất, tại Đà Nẵng, lực lượng chức năng cũng đã thu toàn bộ gần 3.500 sản phẩm thuốc lá điện tử chủ yếu để bán cho “khách hàng” là học sinh từ 12-18 tuổi.

Hàng loạt những vụ việc buôn bán lậu thuốc lá thế hệ mới bị lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ trong thời gian qua - Ảnh: QLTT

Đáng nói, khi phát hiện sai phạm, do thiếu chế tài dành cho nhóm sản phẩm này, các cơ quan chức năng chỉ có thể xử lý như hàng hóa buôn lậu thông thường, hàng do nước ngoài sản xuất, không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc và phạt hành chính.

Trong khi, lợi nhuận từ việc buôn lậu thuốc lá thế hệ mới bao gồm thuốc lá điện tử, và thuốc lá làm nóng (thuốc lá nung nóng) lên đến 400%, nhưng lại chưa có một chính sách đủ tính răn đe nào để hàng hóa được quản lý bằng luật và khiến giới buôn lậu chùn tay.

Gần 4 năm qua, Chính phủ đã ba lần đề nghị Bộ Công Thương phối hợp cùng các cơ quan ban ngành đề xuất phương thức quản lý thuốc lá thế hệ mới nhằm góp phần phòng chống buôn lậu, nhưng đến nay các cơ quan vẫn còn đang tranh luận phương thức quản lý hợp lý.

Thế nhưng, trên nhiều trang mạng xã hội, sản phẩm này vẫn được rao bán tràn lan - Ảnh: VietQ

Mặc dù là sản phẩm buôn lậu, thế nhưng, trên nhiều trang mạng xã hội, thuốc lá thế hệ mới vẫn được rao bán tràn lan - Ảnh: VietQ

Theo các chuyên gia, cần xem xét những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nào phù hợp với định nghĩa của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá để có thể áp dụng ngay, nếu được như vậy thì gánh nặng của việc quản lý sẽ được giảm thiểu rất nhiều lần.

Bà Nguyễn Quỳnh Liên - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính, Bộ Tư pháp từng nêu quan điểm: Thuốc lá thế hệ mới có phải thuốc lá theo định nghĩa của Luật Phòng, chống thuốc lá hay không? Trường hợp xác định thuốc lá thế hệ mới các đủ các đặc tính và được coi là thuốc lá theo định nghĩa của luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá thì nhất thiết phải rà soát các quy định của luật và các văn bản có liên quan.

Thực tế, trong nhóm thuốc lá thế hệ mới hiện nay, thì thuốc lá làm nóng do có chứa nguyên liệu thuốc lá nên đang phù hợp với định nghĩa của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và cũng theo công ước khung của tổ chức y tế quốc tế nhìn nhận đây là sản phẩm thuốc lá.

Bà Trần Tuyết Trang - Vụ Chính sách thuế, Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) cho rằng, cần thiết thực hiện nghiên cứu xây dựng ban hành khung chính sách quản lý các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng tại Việt Nam.

Cũng theo các chuyên gia, thuốc lá điếu truyền thống bị chi phối và kiểm soát bởi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá của Việt Nam và Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (WHO FCTC) mà Việt Nam tham gia, còn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thì đầu vào vẫn từ các nguồn hàng lậu, nếu không sớm ban hành chính sách quản lý sẽ kéo theo đó là hàng loạt hệ lụy khôn lường.