Tham gia "sân chơi" lớn đang tạo bất lợi cho hàng hoá Việt Nam
SSI cho rằng, việc gia nhập hiệp định thương mại tự do trong khối ASEAN đang tạo bất lợi cho hàng hóa Việt Nam bởi sản phẩm của các nước phát triển hơn trong khu vực như Singapore, Thailand, Malaysia, Indonesia có tính cạnh tranh cao hơn.
Xuất khẩu điện thoại và sản phẩm điện tử cùng giảm là nguyên nhân của nhập siêu trong tháng 12. Tuy vậy nhập khẩu linh kiện điện thoại đã tăng trở lại, hứa hẹn xuất khẩu điện thoại sẽ khả quan hơn trong những tháng đầu năm 2018, từ đó kéo lại xuất siêu.
Tính chung cả năm 2017, tổng xuất khẩu của Việt Nam đạt 214 tỷ USD, tăng +21,37% YoY, trong đó khối doanh nghiệp trong nước xuất khẩu 61,9 tỷ USD, tăng +17,6% YoY và khối FDI xuất khẩu 152 tỷ USD, tăng +22,9% YoY.
Tổng giá trị nhập khẩu là 211 tỷ USD, tăng +21% YoY trong đó khối trong nước nhập khẩu 81,7 tỷ USD, tăng +13% YoY và khối FDI nhập khẩu 129 tỷ USD, tăng +26,6% YoY. Kim ngạch xuất nhập khẩu cả năm tăng 21% lên 425 tỷ USD, trong đó khối FDI tăng 25% và khối trong nước tăng 15% cho thấy tầm quan trọng của khối FDI trong thúc đẩy thương mại và kinh tế Việt Nam.
Xuất khẩu điện thoại năm 2017 đạt 45,2 tỷ USD, tăng +32% YoY và xuất khẩu sản phẩm điện tử đạt 25,9 tỷ USD, tăng +37% YoY. 2 mặt hàng điện thoại và điện tử chiếm tới 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu và đều mang dấu ấn đậm nét của khối FDI.
Nhập khẩu linh kiện điện thoại và linh kiện điện tử trong năm 2017 cũng chiếm tới 1/4 tổng kim ngạch nhập khẩu nên đằng sau con số ấn tượng 425 tỷ tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2017 không gì khác ngoài sản phẩm điện tử và điện thoại của khối FDI.
Nếu không tính 2 sản phẩm này, xuất khẩu chỉ đạt 143 tỷ USD, tăng +12% YoY và nhập khẩu là 157 tỷ USD, tăng +16%. Việc thu hút FDI đã mang lại thành công cho tăng trưởng kinh tế nhưng cũng có thể thấy tỷ trọng quá lớn của điện thoại và điện tử đang tiềm ẩn những rủi ro nhất định.
“Điều này đặt ra nhu cầu cần phải nhân rộng mô hình thu hút FDI như đã thực hiện với Samsung để nhanh chóng đa dạng hóa các sản phẩm xuất khẩu, từ đó tạo sự ổn định và bền vững hơn cho tăng trưởng kinh tế” – nhóm phân tích báo cáo nhận định.
Nhờ xuất khẩu khởi sắc nửa cuối năm mà cả năm 2017 xuất siêu đạt 2,91 tỷ USD. Nước tạo xuất siêu nhiều nhất cho Việt Nam là Mỹ với giá trị xuất siêu 32,6 tỷ USD, tăng +9% YoY, đứng thứ 2 là Hà Lan, 6,4 tỷ USD, tăng +21%. Về phía nhập siêu, Hàn Quốc đứng đầu với 32 tỷ USD, tăng +55% YoY do nhiều linh kiện và máy móc phải nhập khẩu từ Hàn Quốc. Đứng thứ 2 là Trung Quốc, 23 tỷ USD, giảm -18% YoY.
Xuất khẩu sang Trung Quốc tăng mạnh +62% (năm 2016 là +29%) đã giúp co hẹp nhập siêu. Những mặt hàng tạo đột biến xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn là điện thoại và điện tử với tăng trưởng xuất khẩu lên tới +793% và +72%. Xuất khẩu điện thoại sang Trung Quốc năm 2017 đạt 7,1 tỷ USD, chiếm ~1/6 tổng xuất khẩu điện thoại của Việt Nam, một tỷ lệ khá tương đồng với tỷ lệ dân số Trung Quốc.
Ngược lại, quốc gia đông dân khác là Ấn độ chỉ nhập 545 triệu USD điện thoại và tổng giá trị xuất khẩu sang Ấn độ năm 2017 chỉ là 3,7 tỷ USD. Trong khu vực ASEAN, hầu hết các nước đều xuất siêu sang Việt nam với tổng xuất siêu 7 tỷ USD trong đó Thái lan xuất siêu 5,1 tỷ USD.
Nhiều mặt hàng xuất khẩu từ Thái lan có giá trị lớn như xăng dầu, máy móc, điện gia dụng, rau quả, ô tô nguyên chiếc, trong đó rau quả tăng mạnh 156% so với năm 2016 lên 857 triệu USD. Ngược lại, xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang Thái Lan chỉ là 36,5 triệu USD, giảm -9,6%.
SSI cũng cho rằng, việc gia nhập hiệp định thương mại tự do trong khối ASEAN đang tạo bất lợi cho hàng hóa Việt Nam bởi sản phẩm của các nước phát triển hơn trong khu vực như Singapore, Thailand, Malaysia, Indonesia có tính cạnh tranh cao hơn trong khi Việt Nam đã không tận dụng được lợi thế dân số đông để đàm phán, nhất là với các nước nhỏ. Việt Nam chỉ duy trì được xuất siêu sang các nước có trình độ phát triển thấp là Cambodia, Lào hay Philippines.