Người Việt kém văn minh trên mạng?

Nghiên cứu thường niên về Chỉ số văn minh trực tuyến của Microsoft (DCI) cung cấp thông tin trên vào ngày 11-2, Ngày quốc tế an toàn Internet. 

Theo Microsoft, năm nay chỉ số văn minh trực tuyến toàn cầu xuống thấp đến mức chạm đáy trong vòng 4 năm qua. Và 5 quốc gia kém văn minh nhất, theo thứ tự, là Nam Phi, Peru, Columbia, Nga và Việt Nam. Trong khi đó, các quốc gia văn minh hàng đầu trên Internet là Vương quốc Anh, Hà Lan, Đức, Malaysia và Mỹ.

Người Việt bây giờ… dữ thế?

"Người Việt bây giờ quá dữ. Khi bất đồng, họ tìm đủ mọi từ nặng nề nhất để nói ra", độc giả Lạc Liên nêu ý kiến trên một trang báo. Điều trớ trêu là ngay dưới bài đăng thông tin này trên fanpage một kênh truyền hình lớn, có đến 621 bình luận nhưng khi người đọc bấm vào thì chỉ xem được vài chục bình luận. Phần lớn còn lại đã bị bộ lọc ẩn đi vì thô tục, không phù hợp.

Một người lấy tên Facebook là Koba Yashi viết: "Thấp cái..., căn cứ vào đâu để đánh giá chứ?" (trong dấu "..." là từ tục tĩu). Bình luận này bị chụp lại, chia sẻ khắp nơi như một bằng chứng rõ ràng nhất cho chính thông tin đó. Nhưng "Koba Yashi" không phải là cá biệt. Có đến hàng triệu "Koba Yashi" trên không gian mạng Việt Nam, sẵn sàng văng tục nhưng lại được coi là thái độ vô tư, hài hước!

Bình luận thô tục chỉ là một trong những biểu hiện kém văn minh của người Việt trên Internet. Đây là biểu hiện dễ nhìn thấy nhất, mang tính bề mặt. Các hành vi kém văn minh khác thuộc dạng "kín" như: liên lạc ngoài ý muốn (49%), tin lừa đảo (39%), tin nhắn gợi dục ngoài ý muốn (41%), quấy rối tình dục (30%), gạ gẫm (29%).

Các lĩnh vực người Việt hành xử kém văn minh theo nghiên cứu của Microsoft chỉ ra là quan hệ tình cảm (48%), giới tính (48%), ngoại hình (35%), chủng tộc (23%) và quan điểm chính trị (23%).

Và ngôn từ thô tục, dữ dằn là hình thức thể hiện của những vấn nạn nghiêm trọng hơn: kỳ thị phụ nữ, tấn công cá nhân, phân biệt đối xử, gây tổn hại uy tín...

"Giết người bằng lời nói"

Đầu tháng 2 năm nay, Huyền Chip (tác giả sách Xách ba lô lên và đi) đăng lại bức ảnh cô làm mẫu body painting lên mạng, cho biết những người căm ghét đã dùng bức ảnh làm vũ khí tấn công cô suốt nhiều năm. 

"Mỗi khi tôi đăng bài mà ai đó không ưa, họ lôi bức ảnh này ra như để đe dọa hay phủ nhận tôi", Huyền Chip viết. Với cô, hành vi đó truyền đến thông điệp: "Mày từng chụp khỏa thân nên mọi ý kiến của mày đều không có giá trị", hay "Mày càng nói thì tao càng chia sẻ bức ảnh này rộng rãi". Hành vi này có thể liệt vào dạng "xúc phạm nhân phẩm".

Nạn "miệt thị cơ thể", được ví như hành vi "giết người bằng lời nói", rất phổ biến trên mạng xã hội Việt Nam. Lê Âu Ngân Anh, Hoa hậu Đại dương 2017, từng bị cư dân mạng so sánh các đặc điểm khuôn mặt với... loài cá. Chuyện xảy ra với Ngân Anh giống như phong trào "miệt thị cơ thể" quy mô quốc gia, xấu xí và hung hãn.

Hành vi tấn công cá nhân của người Việt không dừng lại ở trong nước mà gây ấn tượng xấu cả ở nước ngoài. Ahmed Al-Kaf hay Mohanad Qasim Sarray là những cái tên chẳng dễ nhớ, từ khóa "trọng tài bị dân mạng Việt tấn công" hẳn dễ nhớ hơn nhiều. Họ đều có trải nghiệm nhớ đời, phải khóa Facebook hay Instagram vì những cơn bão "thả phẫn nộ", bình luận tiêu cực đến từ người Việt sau các trận đấu bóng đá.

Phong trào "bầu 1 sao" cũng là một biểu hiện nghiêm trọng. Nhà cung cấp AirVisual từng bị bầu 1 sao và đánh giá tiêu cực khi ứng dụng này công bố "Hà Nội là thành phố ô nhiễm nhất thế giới trong vài ngày".

Một số người phản biện rằng chỉ số DCI của Microsoft chỉ thực hiện với 500 người mỗi nước nên chưa thuyết phục. Nhưng thực trạng này hiển nhiên trước mắt chúng ta, rất nhiều năm rồi. Chỉ số của Microsoft chỉ là hồi chuông cảnh báo mới nhất mà thôi.

4 thử thách sống văn minh trên mạng

Ứng xử trên mạng có xu hướng trở nên tệ hơn trong năm 2019, Microsoft vẫn kiên định với mục tiêu làm sạch không gian mạng. Hãng phát động phong trào Thử thách văn minh trực tuyến với 4 hành động chính. 

Một là cư xử trên mạng theo quy tắc vàng: đồng cảm, trắc ẩn và tử tế. 

Hai là tôn trọng sự khác biệt. 

Ba là nghĩ trước khi bình luận về những thứ mình phản đối. 

Cuối cùng là đấu tranh cho người khác và bản thân khi thấy bất cứ ai hoặc chính mình trở thành đối tượng của tấn công mạng.

Thập niên 2020 đang chờ đợi sự tiến bộ của nhân loại trên Internet. Thế hệ Y và thế hệ Z phải trở thành lực lượng chủ chốt tạo nên thay đổi, thay vì sống thiếu lập trường, dễ dãi a dua theo những trào lưu mạng mà chính họ không lường trước được hậu quả.

Tầm nhìn của thập niên 2020, theo những người tham gia khảo sát của Microsoft, được cụ thể hóa bằng những từ ngữ mà họ cho là quan trọng. Đó là "tôn trọng" (66% đồng tình), "an toàn" (57%), "tự do" (33%), "văn minh" (32%) và "tử tế" (26%).

Nhưng những biện pháp này đang ở mức hô hào và lý thuyết, thay vì có tác động thực tiễn rõ rệt. Những hành vi kém văn minh trên mạng diễn ra vì mạng xã hội tạo cho người sử dụng một vỏ bọc tạm coi là an toàn, ít nhất là về mặt cảm giác.

Họ hầu như không phải trả giá tương xứng vì những hành động tấn công, bắt nạt tập thể do mình gây ra. Sẽ cần những biện pháp mạnh hơn, kết hợp với giáo dục và truyền thông nâng cao nhận thức mới giải quyết được vấn đề.

Theo Tuổi trẻ