Tăng thuế với đồ uống có cồn: Cần đảm bảo hài hòa lợi ích
Góp ý Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), nhiều ý kiến cho rằng, việc đánh thuế với đồ uống có cồn cần đảm bảo cân bằng, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và người nộp thuế.
Thực hiện Nghị quyết số 129/2024/QH15 của Quốc hội, Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý Dự thảo sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8, vào tháng 10/2024 và trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, tháng 5/2025.
Trong đó, ngành đồ uống, các doanh nghiệp trong chuỗi sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ mặt hàng, dịch vụ là đối tượng chịu tác động trực tiếp của đề xuất điều chỉnh của Luật. Hiện, Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế suất theo lộ trình tăng liên tục hàng năm đến năm 2030 đối với mặt hàng rượu, bia và bổ sung mặt hàng nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
Tuy nhiên, hiện nay đang có rất nhiều luồng ý kiến tranh luận với những đề xuất trên, nhất là trong điều kiện doanh nghiệp còn khó khăn. Theo đó, các chuyên gia cho rằng, đề xuất tăng thuế cao cũng như bổ sung mặt hàng mới vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt cần được xem xét cẩn trọng, đánh giá thật kỹ lưỡng toàn diện trong điều kiện ở Việt Nam, tham vấn các ý kiến chuyên gia, nhà khoa học… để có chính sách đảm bảo hài hòa các lợi ích nhất.
Nêu quan điểm về vấn đề này, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho biết, lợi nhuận bình quân toàn ngành đồ uống liên tục giảm (năm 2021 giảm 12%, năm 2022 giảm 6%, năm 2023 ước giảm 10-12% so với năm trước).
“Với tác động của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi có thể tăng thu ngân sách nhà nước trong ngắn hạn, nhưng trong trung - dài hạn, sẽ làm giảm sức cầu tiêu dùng, giảm doanh thu và lợi nhuận doanh nghiệp, qua đó giảm thu thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp. Như vậy, tổng hòa về việc tăng hay giảm thu thuế là chưa rõ”, chuyên gia này nhận định.
Vì vậy, TS Cấn Văn Lực đề xuất, cần đánh giá tác động một cách thấu đáo và toàn diện, để từ đó lựa chọn hướng sửa đổi phù hợp nhất với bối cảnh kinh tế của Việt Nam, hài hoà lợi ích, trách nhiệm và tính khả thi đối với Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng; có đánh giá tác động đầy đủ, có cơ sở khoa học và thực tiễn. Đồng thời, cần tính toán mức thuế, thời điểm và lộ trình tăng thuế phù hợp, khả thi.
Đồng quan điểm, Chuyên gia kinh tế, PGS. TS Ngô Trí Long đánh giá, nguyên tắc của việc đánh thuế là cần đảm bảo cân bằng, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và người nộp thuế. Nguyên tắc quan trọng này đảm bảo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, nhưng không được để cho người nộp thuế lâm vào tình trạng khốn cùng.
“Thực hiện nguyên tắc này, Nhà nước sẽ không tạo ra những cú sốc tăng thuế cho doanh nghiệp, xã hội, cho người lao động. Nếu tổng số thuế phải trả quá lớn, đời sống người dân lao động không được đảm bảo, nền kinh tế sẽ bị trì trệ một cách gián tiếp, nguy cơ trốn thuế rất tiềm tàng…”, ông Long chia sẻ.
Theo chuyên gia này, với tỷ lệ tăng quá cao và tiến độ tăng thuế liên tục hàng năm trong các phương án do Bộ Tài chính đề xuất hiện nay chắc chắn sẽ dẫn đến sự sụt giảm về sản lượng nặng nề, hậu quả là Chính phủ sẽ thất thu thuế. Do đó, cần xem xét cân nhắc kỹ việc tăng thuế trong bối cảnh kinh tế hiện tại của Việt Nam tránh gây “sốc” cho doanh nghiệp, mà vẫn đảm bảo nguồn thu ngân sách Nhà nước.
Liên quan đến vấn đề này, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) nhận định, việc điều chỉnh tăng thuế suất các mặt hàng rượu bia trong thời gian tới là cần thiết và phù hợp chủ trương của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, cần hướng đến chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt hài hòa các mục tiêu và phù hợp bối cảnh cụ thể. Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cao, liên tục có thể không mang lại hiệu quả cao như mục tiêu của thuế tiêu thụ đặc biệt đề ra.
Theo bà Cúc, việc tăng thuế làm tăng giá bán, có thể hạn chế sản xuất rượu bia, tuy nhiên chưa hẳn đã đạt được mục tiêu giảm tiêu dùng mặt hàng rượu bia, do thực tế việc tăng thuế cao có thể dẫn đến hàng nhập lậu tăng, người tiêu dùng có thu nhập phân khúc cao chuyển sang uống rượu, bia nhập.
“Cân nhắc nghiên cứu kỹ thêm tác động tăng thuế nhanh, cao theo Dự Luật đến thị trường, hoạt động sản xuất, kinh doanh, ngừơi tiêu dùng, sức khỏe cộng đồng. Xem xét phương án giãn thời gian tăng thuế suất có lộ trình, để các doanh nghiệp có điều kiện xây dựng phương án, chuyển đổi sản xuất kinh doanh, không bị xáo trộn quá lớn. Ví dụ năm đầu tăng thuế suất 5%, các năm tiếp theo thuế suất sẽ tăng theo lộ trình vài năm thay vì 1 năm”, bà Cúc đề xuất.