Đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế cần loạt giải pháp đột phá

Chia sẻ tại Diễn đàn “Đẩy mạnh đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam”, PGS. TS Bùi Quang Tuấn - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng mặc dù nền kinh tế Việt Nam đã ghi nhận mức tăng trưởng 6,42% trong nửa đầu năm 2024, với dự đoán tăng trưởng GDP cả năm có thể chạm mốc gần 7%, nhưng mô hình tăng trưởng hiện tại vẫn chưa tạo được chuyển biến căn bản. Năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao và nền kinh tế vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro do sự phụ thuộc vào nguyên vật liệu nhập khẩu.

Ông Tuấn cho rằng, nền kinh tế Việt Nam dường như vẫn chưa thoát khỏi tăng trưởng theo chiều rộng với việc động lực tăng trưởng vẫn chủ yếu dựa vào đóng góp từ vốn và người lao động giá rẻ, trong khi đóng góp của TFP (năng suất các nhân tố tổng hợp) vẫn còn hạn chế. Một “điểm trừ” khác của mô hình tăng trưởng tại Việt Nam được chuyên gia chỉ ra đó là đầu tư cho khoa học công nghệ còn hạn chế, thể chế cho khoa học công nghệ và đổi mới còn bất cập, chưa đột phá, doanh nghiệp tư nhân đầu tư cho R&D vẫn thấp... Các mô hình tăng trưởng xanh, dựa vào kinh tế tuần hoàn chưa đóng góp nhiều cho tăng trưởng bền vững của Quốc gia.

Bàn về giải pháp, theo ông Bùi Quang Tuấn, cần dựa nhiều vào các động lực tăng trưởng mới từ khoa học công nghệ, các mô hình kinh tế bền vững như kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Nền kinh tế có thể đột phá nhờ đổi mới sáng tạo, càng sáng tạo và quyết liệt thực thi bao nhiêu thì đổi lại, chất lượng tăng trưởng sẽ cao, nền kinh tế sẽ phát triển nhanh và bền vững bấy nhiêu. Các chính sách sắp tới không những hướng tới nâng cao hiệu quả của vốn và chất lượng lao động mà còn cần đầu tư thay đổi công nghệ để thúc đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế trong dài hạn.

Để đổi mới mô hình tăng trưởng, PGS.TS Bùi Quang Tuấn đề xuất một loạt giải pháp như đột phá ở khâu khoa học công nghệ, nguồn nhân lực chất lượng và gắn kết với đổi mới sáng tạo nhằm tạo ra năng suất lao động cao hơn, đi nhanh, đi thông minh.

Bên cạnh đó, GS.TS Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho rằng, dù đổi mới tăng trưởng theo truyền thống chuyển sang đổi mới khoa học công nghệ, hay đổi mới tăng trưởng dựa vào xu thể mới… đều phải thực hiện việc thay đổi toàn bộ cái cũ. Trước đây Việt Nam dựa vào tài nguyên, lao động, hiện nay phải dựa vào khoa học công nghệ, chuyển sang sạch, xanh.

"Trước đây Việt Nam là nước nghèo, đầu tư phân tán, chia sẻ, manh mún. Bây giờ chúng ta đã chuyển sang theo Luật Đầu tư công là đầu tư tập trung theo chương trình, lộ trình định trước 5 năm. Đặc biệt gần đây, không chỉ có tập trung vào những dự án lớn mà thấy rất rõ tập trung vào lĩnh vực hạ tầng khung; đặc biệt là vấn đề liên quan đến giao thông, đường cao tốc, liên quan đến một số trung tâm để tạo ra khả năng trung chuyển, logistics… Đây là hướng vẫn phải tiếp tục đẩy mạnh. Thứ hai, chúng ta không chỉ duy trì đầu tư công về hạ tầng, các công trình mà đầu tư công còn phải tiếp tục tạo ra sự chuyển đổi trong các mô hình tăng trưởng mới. Ví dụ, chúng ta hiện đang cần khuyến khích các lĩnh vực để sản xuất xanh, sản xuất sạch. Thế thì để các doanh nghiệp tự mày mò, tự đầu tư liệu có thực hiện được không, hay đòi hỏi phải có đầu tư mồi của Nhà nước?" - GS.TS Hoàng Văn Cường nhận định.

Ông Cường cho rằng, cả những mô hình tăng trưởng mới trong các lĩnh vực như khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI), sản xuất vi mạch bán dẫn… thì Nhà nước phải là người đặt hàng để có những doanh nghiệp, tập đoàn hoạt động vào lĩnh vực này. Và vì vậy, trong đầu tư công, ngay từ vấn đề tài chính chúng ta cũng phải tái cấu trúc lại để tạo ra khả năng, hình thành nên những trụ cột mới cho các mô hình tăng trưởng.

Minh Châu