Dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên: Cân nhắc quy định về người làm công tác xã hội
Để đảm bảo chất lượng, tính hiệu quả của báo cáo điều tra xã hội và kế hoạch xử lý chuyển hướng, góp ý Dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên, đại biểu đề nghị, nên quy định rõ với công an xã, phường, thị trấn nơi người chưa thành niên phạm tội đang cư trú phối hợp với người làm công tác xã hội...
Theo đó, tiếp tục chương trình Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 6, ngày 27/8, các đại biểu Quốc hội cho ý kiến thảo luận về Dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.
Chia sẻ về Dự thảo Luật, Phó Chủ tịch Quốc hội - Nguyễn Khắc Định cho biết, tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024), Quốc hội đã xem xét, cho ý kiến về Dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.
Ngay sau Kỳ họp thứ 7, Thường trực Ủy ban Tư pháp đã chủ trì, phối hợp chặt chẽ, thường xuyên, liên tục với cơ quan chủ trì soạn thảo là Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC), các bộ, ngành có liên quan; đã tổ chức 02 tọa đàm lấy ý kiến các cơ quan tư pháp tại TP Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh (là 2 địa phương có số lượng án lớn về người chưa thành niên) để hoàn chỉnh Dự thảo Luật.
Theo Phó Chủ tịch Quốc hội, trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý Dự án Luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá các cơ quan đã bám sát quan điểm chỉ đạo của Đảng, nhất là Chỉ thị số 28-CT/TW ngày 25/12/2023 của Bộ Chính trị yêu cầu “Phát triển hệ thống tư pháp thân thiện và bảo vệ trẻ em”. Hồ sơ Dự án Luật đã quán triệt nghiêm túc Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; bám sát 06 nhóm chính sách lớn đã được TANDTC trình Quốc hội thông qua; thể hiện rõ tính nhân văn và phù hợp với thông lệ quốc tế…
Qua thảo luận, các đại biểu cơ bản đồng tình với Dự thảo Luật trình Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần này và Báo cáo giải trình, tiếp thu của Ủy ban Tư pháp. Đồng thời đánh giá cao Ban soạn thảo vì Dự thảo Luật lần này đã được tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện hơn so với Dự thảo trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7.
Tiếp tục góp ý xây dựng, hoàn thiện Dự thảo Luật, nhiều ý kiến đề xuất, cần quy định rõ về nhiệm vụ của người làm công tác xã hội để đảm bảo tính hiệu quả...
Quan tâm đến nhiệm vụ của người làm công tác xã hội (Điều 32 của Dự thảo), đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng Đoàn chuyên trách, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cho biết, tại khoản 2 Điều 32 Dự thảo Luật quy định về nhiệm vụ của người làm công tác xã hội, trong đó tại điểm a quy định nhiệm vụ “Xây dựng báo cáo điều tra xã hội và kế hoạch xử lý chuyển hướng”.
Tuy nhiên, theo đại biểu, với các yêu cầu về nội dung của Báo cáo điều tra xã hội (Điều 54) và kế hoạch xử lý chuyển hướng (Điều 58), việc giao hoàn toàn cho người làm công tác xã hội xây dựng sẽ vô cùng khó khăn.
Một số nội dung như “các yếu tố có thể là nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội của người chưa thành niên”, “địa điểm có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội mới”, “đề xuất biện pháp xử lý chuyển hướng” tại Báo cáo điều tra xã hội; “biện pháp xử lý chuyển hướng đề xuất áp dụng”, “đề xuất xử lý trong trường hợp người chưa thành niên vi phạm nghĩa vụ” tại Kế hoạch xử lý chuyển hướng có liên quan đến chuyên môn về tội phạm học và các kiến thức tư pháp, đòi hỏi người có chuyên môn về lĩnh vực này.
Do vậy, để đảm bảo chất lượng, tính hiệu quả của báo cáo điều tra xã hội và kế hoạch xử lý chuyển hướng, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, nên quy định rõ với công an xã, phường, thị trấn nơi người chưa thành niên phạm tội đang cư trú phối hợp với người làm công tác xã hội xây dựng.
“Điều này cũng tạo thuận lợi cho người làm công tác xã hội trong việc thực hiện nhiệm vụ. Bởi, các thông tin, yêu cầu trong báo cáo điều tra xã hội và kế hoạch xử lý chuyển hướng hầu như công an xã, phường, thị trấn nơi cư trú đều có đầy đủ và nắm bắt được, hơn nữa, trong lĩnh vực này, họ là cơ quan có chuyên môn hơn. Người làm công tác xã hội trong nhiệm vụ này chủ yếu ở vai trò phân tích, tư vấn diễn biến tâm sinh lý để đảm bảo báo cáo điều tra xã hội và kế hoạch xử lý chuyển hướng được xây dựng toàn diện, khả thi, đa chiều, có góc nhìn dưới tâm lý, độ tuổi người chưa thành niên”, đại biểu bày tỏ.
Còn theo đại biểu Dương Khắc Mai - Phó Trưởng Đoàn chuyên trách, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông, khoản 1 Điều 54 quy định thời hạn hoàn thành báo cáo điều tra xã hội và gửi cho cơ quan có yêu cầu là 07 ngày, đề nghị nên cân nhắc cho phù hợp trong các trường hợp: Người vi phạm chuyển nhiều nơi cư trú khác nhau; Đánh giá các yếu tố là nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội đối với tội phạm nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng.
Theo đại biểu, mặc dù tại khoản 4 Điều 54 có quy định về xây dựng Báo cáo điều tra xã hội bổ sung trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử nhưng vẫn cần quy định trường hợp ngoại lệ để có gia hạn về thời gian hoàn thành. Mặt khác, để có cơ sở vững chắc hơn hoàn thành nội dung báo cáo xã hội cơ quan điều tra khi gửi yêu cầu phải gửi kèm báo cáo lý lịch tư pháp (tiền án, tiền sự) vì đây là một trong những điều kiện tiền đề để miễn hình phạt, là cơ sở để đánh giá mức độ hành vi phạm tội.