Nhà thầu xây dựng mòn mỏi đợi quyết toán
Đơn giá định mức thấp hơn giá thị trường, cơ chế thanh quyết toán thời gian dài đang khiến các nhà thầu xây dựng gặp khó tại các dự án trọng điểm quốc gia.
Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) vừa có báo cáo Chính phủ nêu rõ 4 vướng mắc của các nhà thầu xây dựng tại các công trình trọng điểm quốc gia.
Hệ thống định mức còn nhiều bất cập
Trong đó, về vấn đề đơn giá định mức, ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch VACC cho hay, các dự án trọng điểm quốc gia hiện nay đều là các dự án đầu tư công nên việc thanh toán đều dựa trên cơ sở hệ thống đơn giá định mức do Nhà nước ban hành và các quy định trong Luật xây dựng, Luật đầu tư, Luật đấu thầu.
Mặc dù Bộ Xây dựng, Bộ Giao thông vận tải đã cố gắng cập nhật, bổ sung hệ thống định mức đơn giá theo yêu cầu của thị trường, song do công nghệ, vật liệu xây dựng luôn đổi mới nên hệ thống định mức, đơn giá chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế, đặc biệt là các định mức chuyên ngành như định mức về cầu dây văng, về khoan cọc nhồi…
Ngoài ra, bộ đơn giá xây dựng của địa phương (nơi có công trình) công bố để áp dụng thường thấp hơn giá thật khoảng 10-15%. Đơn giá nhân công cũng chỉ bằng 60%-70% tiền lương thực tế mà nhà thầu phải trả.
Trước thực tế trên, Chủ tịch VACC kiến nghị các Bộ, ngành tiếp tục khẩn trương rà soát, bổ sung, sửa đổi hệ thống định mức áp dụng cho các dự án, công trình trọng điểm.
Ông Hiệp đề nghị có sự linh hoạt, sát thực tế trong vận dụng cơ chế tránh thiệt thòi cho các nhà thầu. Đơn cử như tại dự án sân bay Long Thành, ông Hiệp cho biết chủ đầu tư chỉ đạo rút ngắn tiến độ so với hợp đồng đã ký nhưng chi phí không được điều chỉnh. Đáng nói, khi rút ngắn, các chi phí như nhân công, ván khuôn, dàn giáo đều tăng vì phải quay vòng nhanh.
Hoặc theo định mức ban đầu, hồ sơ thiết kế Long Thành là nền sử dụng cát đen nhưng khi thi công không có cát đen cung cấp, phải dùng cát nhân tạo. Nhưng hiện nay, dù đã lợp mái, dựng xong kết cấu thép vẫn không có định mức để nhà thầu lập hồ sơ thanh toán.
Do đó, chủ tịch VACC kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Xây dựng nghiên cứu đổi mới toàn diện hệ thống quản lý chi phí, không ban hành định mức dự toán chi tiết như hiện nay mà xây dựng hệ thống định mức – đơn giá tổng hợp để xác định giá gói thầu, tổng dự toán, tổng mức đầu tư.
Đặc biệt, cần từng bước xoá bỏ cơ chế 2 giá trong ngành xây dựng (giá công trình vốn nhà nước và công trình vốn ngoài nhà nước).
Bất bình đẳng giữa chủ đầu tư và nhà thầu
VACC cũng phản ánh trong lĩnh vực xây dựng hiện vẫn tồn tại sự thiếu bình đẳng giữa các chủ thể hợp đồng, thủ tục điều chỉnh hợp đồng, thanh toán khối lượng phát sinh. Thậm chí, nhiều chủ đầu tư tạm giữ một phần thanh toán gói thầu của các nhà thầu để chờ quyết toán dự án.
Thời gian chờ đợi quyết toán nhiều khi lên đến hàng chục năm như gói thầu đường 5 của Tổng công ty 319 (bị giữ 27 tỷ đồng trong khi giá trị gói thầu có 300 tỷ đồng).
Theo đó, ông Hiệp kiến nghị, các cơ quan soạn thảo cân nhắc đảm bảo sự bình đằng giữa bên giao thầu và bên nhận thầu đặc biệt về quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia hợp đồng.
VACC cũng đề nghị Chính phủ quan tâm, “cứu” các nhà thầu thoát khỏi cảnh nợ đọng xây dựng do các chủ đầu tư vốn ngoài ngân sách chây ỳ trong thanh toán bằng biện pháp: phần 20% cuối cùng của hợp đồng các chủ đầu tư phải có bảo lãnh hoặc chí ít cũng phải có xác nhận khối lượng hoàn thành của chủ đầu tư mới được nghiệm thu tiếp nhận công trình đưa vào sử dụng.
Về cơ chế tạm ứng, đối với các gói thầu phải nhập khẩu các vật tư từ bên ngoài, cần tăng mức tạm ứng lên 15 - 20% tuỳ điều kiện.
Chủ đầu tư, bên giao thầu không giữ lại phần giá trị thanh toán các gói thầu để chờ quyết toán cả dự án hoàn thành (khoảng 3%). Ngoài ra, việc giữ lại nghĩa vụ bảo lãnh chỉ thực hiện ở lần thanh toán cuối cùng.
Hồ sơ tư vấn cần phải đi trước một bước, cả khâu khảo sát và lựa chọn tư vấn có chất lượng để hồ sơ ít sai sót nhất tránh được các phát sinh và chờ đợi khi thi công. Đơn cử như hiện nay ở dự án Long Thành, nhà thầu cất nóc nhưng phải chờ thiết kế cơ điện, lắp đặt thiết bị.
Đồng thời, cũng theo VACC, mức lãi suất vay vốn trung hạn còn cao, các thủ tục ký quỹ, đảm bảo vốn vay còn phức tạp nên nhiều nhà thầu gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng, các chi phí lãi vay và các loại phí còn lớn là gánh nặng cho các nhà thầu.
Ông Hiệp kiến nghị, Chính phủ cần bổ sung quy định về thủ tục ký quỹ, tài sản đảm bảo trong các giao dịch của nhà thầu với ngân hàng bằng hợp đồng xây dựng đã ký với các chủ đầu tư, giá trị khối lượng xây dựng hoàn thành được nghiệm thu hoặc giá trị mà chủ đầu tư chưa thanh toán cho nhà thầu làm tài sản thế chấp vay vốn.
Các nhà thầu mong muốn được áp dụng lãi suất vay ngắn 4%/năm đối với các dự án trọng điểm, bên cạnh đó đề nghị ngân hàng rà soát lại một số quy định về hạn mức và mức phí của các loại bảo lãnh trong quá trình thực hiện hợp đồng của các nhà thầu xây dựng.