Hoàn thiện cơ sở pháp lý để phát triển điện hạt nhân
Cần xây dựng các điều khoản rõ ràng về đầu tư, quản lý, vận hành nhà máy điện hạt nhân nhằm tạo cơ sở pháp lý để phát triển điện hạt nhân trong thời gian tới.
Tại Kỳ họp thứ 8, Chính phủ đã trình Quốc hội khóa XV Dự thảo Luật Điện lực sửa đổi (Dự thảo) với 6 chính sách lớn. Trong đó, Dự thảo quy định quy hoạch phát triển điện hạt nhân là một phần gắn liền và đồng bộ với quy hoạch phát triển điện lực quốc gia để đảm bảo mục tiêu an ninh cung cấp điện. Dự án điện hạt nhân là dự án quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia, do Nhà nước đầu tư xây dựng và vận hành.
Việc đầu tư xây dựng, vận hành, chấm dứt hoạt động và bảo đảm an toàn nhà máy điện hạt nhân phải tuân thủ quy định của Luật Năng lượng nguyên tử và các quy định pháp luật khác. Các dự án điện hạt nhân phải sử dụng công nghệ hiện đại, có kiểm chứng để đảm bảo an toàn cao nhất.
Tham gia ý kiến về vấn đề này, đại biểu Hoàng Đức Chính, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hòa Bình cho rằng, việc đưa quy định phát triển điện hạt nhân vào Dự thảo là bước tiến quan trọng trong định hướng phát triển năng lượng quốc gia. Điều này thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước trong việc đa dạng hóa nguồn cung năng lượng nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu thụ điện ngày càng tăng (khoảng 10%/năm) và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Các dự án điện hạt nhân bảo đảm cung cấp năng lượng sạch, dài hạn cho sản xuất nhất là với các ngành công nghệ cao đòi hỏi nguồn điện ổn định. Tại Việt Nam đã từng có kế hoạch phát triển điện hạt nhân nhằm đáp ứng nhu cầu về năng lượng và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hoá thạch. Tuy nhiên vào năm 2016, Chính phủ đã quyết định tạm dừng các dự án điện hạt nhân, đặc biệt là dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận do có lo ngại về an toàn, chi phí đầu tư cao, vấn đề công nghệ cũng như diễn biến về tình hình năng lượng tại thời điểm đó.
“Để hoàn thiện Dự thảo, trong đó phát triển điện hạt nhân bền vững, cần xây dựng các điều khoản rõ ràng về đầu tư, quản lý, vận hành nhà máy điện hạt nhân, vừa tạo cơ sở pháp lý để phát triển điện hạt nhân trong thời gian tới”, đại biểu đề xuất.
Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị bổ sung những quy định để quản lý chất thải phóng xạ, các biện pháp bảo đảm an toàn cho cộng đồng và môi trường khi thực hiện các dự án điện hạt nhân. Điều này nhằm tránh những lo ngại của người dân và tăng sự đồng thuận trong xã hội. Cùng với đó là bổ sung các điều khoản về khuyến khích đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phát triển điện hạt nhân.
Đồng quan điểm, đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận cho rằng, cần nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện các quy định của pháp luật về điện hạt nhân cần đầy đủ, chặt chẽ, đồng bộ, thống nhất quy định các cơ chế, chính sách đặc thù để bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc phát triển điện hạt nhân sao cho thành công, đạt hiệu quả cao.
Cùng với đó, đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương đề nghị cần phải có lộ trình phát triển điện hạt nhân cụ thể, tránh làm lãng phí nguồn lực nhà nước đã đầu tư nguồn lực đất đai tại 2 vị trí điện hạt nhân mà năm 2009 Quốc hội đã có Nghị quyết chủ trương đầu tư, xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2.
“Việc đầu tư phát triển điện hạt nhân cần có chủ trương thống nhất triển khai thực hiện, bảo đảm tính nhất quán, đồng bộ, hiệu quả, tạo niềm tin cho nhân dân”, đại biểu này nhấn mạnh.
Đồng tình với việc bổ sung quy định về chính sách phát triển điện hạt nhân trong Dự thảo, song ông Hoàng Minh Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An cho rằng, cơ quan soạn thảo cần rà soát các quy định tại mục 3 Chương V của Luật Năng lượng nguyên tử (quy định về Nhà máy điện hạt nhân) để trong trường hợp cần thiết có thể sửa ngay tại Dự thảo lần này. Việc rà soát này là cần thiết, do Luật Năng lượng nguyên tử đã được ban hành hơn 15 năm trong khi công nghệ điện hạt nhân đã có nhiều phát triển trong thời gian qua.
Hoặc cần rà soát xem có nên duy trì “quy định quy hoạch phát triển điện hạt nhân” tại khoản 2 Điều 45 của Luật Năng lượng nguyên tử khi đã có quy định về quy hoạch điện quốc gia?... Việc sửa đổi các quy định có liên quan của Luật Năng lượng nguyên tử trong đợt này cũng sẽ góp phần đẩy nhanh hơn việc triển khai các dự án điện hạt nhân sau khi Dự thảo này được thông qua.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, khi các nguồn điện truyền thống không có dư địa để phát triển, thủy điện đã hết, điện than không phát triển được, đặc biệt năng lượng mặt trời cũng có giờ và nếu phải tính cả đầu tư vào hệ thống lưu trữ điện cũng không phải rẻ hơn nên không thể nào tăng gấp 7 lần công suất hiện nay bằng năng lượng tái tạo.
"Chính vì vậy, trong tương lai điện hạt nhân và những nguồn năng lượng mới dứt khoát phải có, để có những điều này thì trên thực tiễn các nội dung này phải được đề cập trong luật. Những gì quy định được rõ trong luật thì ta quy định, nếu chưa rõ thì trao quyền đó cho Chính phủ và Chính phủ chỉ đạo, Chính phủ quy định và có những bước đi cụ thể. Có như vậy thì sau 10 năm chúng ta mới có những dự án điện hạt nhân”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên chia sẻ.