Đông Nam Á chuẩn bị đón làn sóng đầu tư mới?

Sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng

Trong bối cảnh chính trị toàn cầu biến động, đặc biệt sau chiến thắng vang dội của Donald Trump, mối quan ngại về việc Mỹ sẽ tiếp tục áp thuế mạnh mẽ lên hàng hóa từ Trung Quốc đang gia tăng. Tổng thống Donald Trump từng áp thuế 7,5% đến 25% trong nhiệm kỳ đầu tiên và hiện ông đe dọa mức thuế lên đến 60% nếu giành lại quyền lực.

Những động thái này không chỉ tạo ra áp lực lớn đối với nền kinh tế Trung Quốc, mà còn khuyến khích nhiều công ty tìm kiếm giải pháp khác, và Đông Nam Á, với lợi thế vị trí địa lý và chi phí sản xuất cạnh tranh, có thể trở thành điểm đến lý tưởng cho các nhà máy di dời.

Các nhà phát triển khu công nghiệp tại Đông Nam Á đang ghi nhận sự gia tăng số lượng doanh nghiệp Trung Quốc liên hệ để tìm kiếm địa điểm sản xuất mới. CEO của WHA Group, bà Jareeporn Jarukornsakul, một trong những tập đoàn phát triển khu công nghiệp lớn nhất Thái Lan, chia sẻ với tờ Bangkok Post: “Đã có sự di dời đến Đông Nam Á, nhưng đợt này sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn.”

Việt Nam, Thái Lan, Malaysia là những quốc gia Đông Nam Á có sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực sản xuất, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp ô tô, điện tử và bán dẫn. Sự sẵn sàng về hạ tầng, nguồn nhân lực và các ưu đãi thuế của chính phủ là những yếu tố thúc đẩy sự chuyển dịch này.

Ông Vikrom Kromadit, Chủ tịch tập đoàn Amata của Thái Lan, khẳng định rằng các khu công nghiệp của Amata đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ từ các công ty di dời khỏi Trung Quốc. Trong số 90 nhà máy mới mở tại khu vực Đông Nam Á, có đến hai phần ba là từ Trung Quốc. Với hơn 150 km² khu công nghiệp của Amata trải dài khắp khu vực, ông tin rằng Đông Nam Á sẽ tiếp tục là điểm đến thu hút các doanh nghiệp Trung Quốc trong thời gian tới.

Việt Nam, quốc gia có mối quan hệ chặt chẽ với các nhà đầu tư nước ngoài, đã nổi lên như một trung tâm sản xuất quan trọng. Nhiều doanh nghiệp lớn như Samsung, LG, và Intel đã chọn Việt Nam làm điểm sản xuất chiến lược trong nhiều năm qua. Với chi phí lao động thấp và vị trí thuận lợi gần các thị trường lớn, Việt Nam có lợi thế lớn trong việc thu hút thêm nhiều công ty muốn dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Thách thức ở phía trước?

Malaysia, với mục tiêu thu hút hơn 100 tỷ USD đầu tư vào ngành bán dẫn, có thể hưởng lợi từ sự sắp xếp lại chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, ông Soh Thian Lai, Chủ tịch Liên đoàn các nhà sản xuất Malaysia, nhấn mạnh rằng quốc gia này sẽ cần phải tăng cường hơn nữa cơ sở hạ tầng công nghiệp và phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu của các nhà đầu tư quốc tế.

Việt Nam, dù là điểm sáng trong việc thu hút FDI, cũng đối mặt với các vấn đề về hạ tầng và năng lực quản lý khu công nghiệp. Theo báo cáo của các nhà phân tích khu vực, để đón đầu làn sóng di dời sản xuất này, Việt Nam cần cải thiện hệ thống giao thông, cảng biển, và hệ thống logistics. Ngoài ra, nguy cơ cạnh tranh từ các quốc gia lân cận như Thái Lan, Indonesia cũng là một thách thức không nhỏ.

Hơn nữa, một rủi ro tiềm ẩn khác là khả năng Donald Trump có thể xem xét áp thuế với các quốc gia Đông Nam Á, nếu cho rằng những nước này lợi dụng chính sách thương mại để tiếp tục xuất khẩu gián tiếp sản phẩm từ Trung Quốc. Ông Leif Schneider, người đứng đầu công ty luật quốc tế Luther tại Việt Nam, cảnh báo rằng các quốc gia trong khu vực cần sẵn sàng đối phó với các thay đổi bất ngờ trong chính sách thuế của Mỹ.

Có thể thấy, việc di dời sản xuất từ Trung Quốc sang Đông Nam Á là một xu hướng không còn mới, nhưng có lẽ sẽ bùng nổ trong thời gian tới. Bà Jareeporn của WHA nhận định rằng: “Bạn có thể chống Trung Quốc, nhưng bạn sẽ cần có một số người bạn ở Đông Nam Á. Ông ấy là một nhà đàm phán, vì vậy chúng tôi sẽ đàm phán”. Điều này phản ánh sự lạc quan của khu vực về khả năng duy trì mối quan hệ hợp tác với Mỹ trong khi vẫn tận dụng được cơ hội từ sự dịch chuyển sản xuất.

Rõ ràng, với bối cảnh kinh tế toàn cầu đang trải qua những biến đổi lớn, Đông Nam Á có cơ hội lớn để khẳng định vị thế của mình trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, để thành công, các quốc gia trong khu vực cần có chiến lược rõ ràng, phát triển cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng lao động và sẵn sàng đối phó với các biến động trong chính sách thương mại quốc tế.

Nhìn chung, một “cuộc di cư” lớn của các công ty Trung Quốc sang Đông Nam Á có thể sẽ xảy ra khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang. Đông Nam Á có đầy đủ tiềm năng để trở thành điểm đến hàng đầu cho các nhà sản xuất tìm kiếm sự ổn định trong chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, sự dịch chuyển này không chỉ là câu chuyện của ngày hôm nay, mà còn là một phần trong chiến lược dài hạn của các quốc gia Đông Nam Á trong việc khẳng định vị thế trên trường quốc tế.

Nguyễn Chuẩn