Đa dạng hoá các sản phẩm tài chính xanh
Thị trường tài chính xanh tại Việt Nam còn rất nhiều tiềm năng phát triển. Ngoài việc xây dựng cơ chế cụ thể cho tài chính xanh, Chính phủ nên nghiên cứu lập quỹ tài chính xanh.
Thị trường trái phiếu xanh được đề cập như một công cụ tài chính quan trọng trong phát triển kinh tế xanh. Theo báo cáo, Việt Nam hiện đứng thứ hai trong ASEAN về quy mô phát hành nợ xanh, chỉ sau Singapore. Dù đã phát triển hơn 20% mỗi năm từ 2017, tín dụng và trái phiếu xanh tại Việt Nam vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ so với nhu cầu vốn cho các dự án chuyển đổi xanh.
Nhiều dư địa
Theo số liệu của Bộ Tài chính, Việt Nam mới phát hành khoảng 1,16 tỷ USD trái phiếu xanh trong giai đoạn 2019 - 2023, rất khiêm tốn so với nhu cầu vốn khoảng 20 tỷ USD mỗi năm.
Tín dụng xanh mới chiếm 4,5% tổng dư nợ của toàn nền kinh tế vào cuối năm 2023 (từ mức 3,33% vào năm 2018). Trong đó, dư nợ tín dụng xanh chủ yếu tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp xanh (chiếm khoảng 40%).
Tỷ trọng tín dụng vào năng lượng tái tạo, năng lượng sạch có dư nợ tín dụng xanh cao thứ hai vào năm 2023, tương ứng 30% tổng dư nợ tín dụng xanh… cho thấy còn nhiều dư địa phát triển.
Do đó, Việt Nam cần đa dạng hóa các sản phẩm tài chính xanh và thiết lập cơ quan đánh giá độc lập nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của thị trường.
Cần cơ chế và chính sách rõ ràng
Tuy nhiên, quá trình phát triển tài chính xanh cũng đang đặt ra một số vấn đề khó khăn, hạn chế, cần có những giải pháp đồng bộ để khắc phục. Trước hết, cần xem xét toàn bộ cơ sở pháp lý để hiểu rõ như thế nào là xanh? Các ngành, lĩnh vực được gọi là xanh khi nào?
Bởi, tiêu chí xanh có ý nghĩa rất quan trọng đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong hội nhập quốc tế, thu hút đầu tư. Do đó, chúng ta đang chờ đợi Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm ban hành bộ tiêu chí xanh quốc gia làm cơ sở để các bộ, ngành xây dựng các bộ tiêu chí cụ thể phân hạng mức độ xanh cho từng ngành, lĩnh vực kinh tế; đề xuất danh mục phân nhóm các ngành kinh tế xanh theo mức độ khác nhau.
Việc thiết lập một bộ tiêu chuẩn xanh của Việt Nam, với sự linh hoạt và phù hợp với điều kiện kinh tế trong nước là vô cùng cấp thiết. Điều này sẽ giúp các ngân hàng và doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận và huy động các nguồn lực tài chính xanh.
Thứ hai là nguồn tiền và chính sách sử dụng. Chúng ta không nên hiểu tài chính xanh là cứ tài trợ cho một nhà máy điện mặt trời, điện gió là xanh. Bởi vì tài trợ đó cũng giống như việc tài trợ cho nhà máy điện than.
Do đó, cần phải có quỹ tài chính xanh, chính sách dành riêng cho tài chính xanh. Ví dụ như được vay dài hạn, không thế chấp hay lãi suất ưu đãi, xây dựng cơ chế đặc biệt cho nhóm doanh nghiệp dẫn đầu, doanh nghiệp dân tộc đầu tư vào lĩnh vực kinh tế xanh ở Việt Nam, đặc biệt giải pháp khơi thông được dòng chảy để thu hút nguồn lực tài chính từ khu vực kinh tế tư nhân trong nước cho các dự án xanh, chuyển đổi xanh có quy mô lớn, mang tầm quốc gia.
Chúng ta rót nước vào bình xanh gọi là xanh, nếu rót vào bình không xanh thì là không xanh. Quan trọng nhất là phải có cơ chế tài chính, kể cả là tiêu dùng, trái phiếu để phát triển tài chính xanh. Nếu ai cũng tiếp cận được tài chính xanh thì không phải xanh. Có nghĩa là nền tảng pháp lý của tín dụng xanh là điều quan trọng nhất.
Lâu nay chúng ta làm là đơn thuần đi thống kê một ngân hàng thương mại cho vay dự án điện mặt trời từng này, nông nghiệp từng này… Như vậy là xanh. Nhưng dù là dự án nào cũng cần phải có các quy định, lãi suất như các dự án khác. Như vậy các dự án xanh không được hưởng lợi nhiều.
Từ đó càng khẳng định, Chính phủ cần quyết liệt thành lập quỹ tài chính xanh, trong đó gồm trái phiếu doanh nghiệp, cùng sự tham gia phần lớn các ngân hàng thương mại tham gia vào quỹ này. Hoặc dưới dạng tín dụng xanh nhưng phải có một chương trình riêng, có chính sách ưu đãi. Đồng thời tháo gỡ những điểm nghẽn để thu hút thêm những nguồn vốn đầu tư nước ngoài có chất lượng cao phục vụ nhu cầu phát triển cao hơn của nền kinh tế đất nước.