“Chặn tận gốc” gian lận thương mại

Mua sắm trực tuyến đang trở thành một phần tất yếu trong nhịp sống hiện đại, đặc biệt vào thời điểm cuối năm khi nhu cầu tiêu dùng bùng nổ. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của các sàn thương mại điện tử (TMĐT) đã kéo theo nhiều hệ lụy đáng lo ngại, nổi bật là vấn nạn hàng giả, hàng nhái, và hàng kém chất lượng.

Trên thực tế, không ít trường hợp người tiêu dùng bị lừa mua phải những sản phẩm không đúng mô tả, thậm chí gây thiệt hại nghiêm trọng về sức khỏe và tài chính. Các nền tảng mạng xã hội như Facebook hay TikTok đang trở thành "mảnh đất màu mỡ" cho những hành vi gian lận này, bởi việc đăng ký và bán hàng quá dễ dàng, thiếu sự kiểm soát minh bạch.

Định danh người bán hàng online được coi là một giải pháp cấp bách và toàn diện để giải quyết vấn đề này. Khi danh tính và nguồn gốc của người bán được xác thực, không chỉ người tiêu dùng được bảo vệ mà bản thân các sàn TMĐT cũng gia tăng uy tín, tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng hơn.

Để giải pháp này thực sự hiệu quả, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan chức năng, các nền tảng TMĐT và người tiêu dùng. Việc áp dụng công nghệ hiện đại như AI để giám sát, phát hiện gian lận, cùng với nâng cao ý thức của các bên liên quan, sẽ là yếu tố then chốt giúp TMĐT phát triển bền vững, mang lại lợi ích thiết thực cho cả doanh nghiệp và khách hàng.

Tại Công điện số 119/CĐ-TTg ban hành ngày 25/11/2024, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu các bộ, cơ quan liên quan, các địa phương thúc đẩy triển khai cung cấp dịch vụ xác thực điện tử cho các sàn TMĐT; bảo đảm các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia đều được xác thực danh tính khi tham gia cung cấp, trao đổi hàng hóa trên các sàn TMĐT, tránh thất thu thuế và các hành vi gian lận, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Đây là một bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy sự minh bạch và công bằng trên thị trường TMĐT. Việc yêu cầu xác thực danh tính các tổ chức, cá nhân tham gia giao dịch trực tuyến không chỉ giúp bảo vệ người tiêu dùng mà còn là biện pháp hiệu quả để giảm thiểu thất thu thuế và ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc xây dựng môi trường kinh doanh trực tuyến lành mạnh.

Đáng chú ý, việc Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp tục ký ban hành Công điện số 129/CĐ-TTg vào ngày 9/12/2024 là một động thái cần thiết và kịp thời nhằm tăng cường quản lý thuế trong lĩnh vực TMĐT. Trong bối cảnh TMĐT bùng nổ, việc kiểm soát giao dịch và thu thuế đã trở thành một thách thức lớn, đặc biệt khi nhiều cá nhân và tổ chức lợi dụng lỗ hổng pháp lý để trốn thuế hoặc gian lận.

Hóa đơn điện tử được xem là công cụ tối ưu trong việc nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của công tác quản lý thuế. Việc áp dụng đồng bộ hóa đơn điện tử không chỉ giúp cơ quan thuế dễ dàng truy vết và giám sát các giao dịch mà còn tạo sự công bằng cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính. Đặc biệt, biện pháp này sẽ hạn chế được tình trạng chia nhỏ đơn hàng, sử dụng tài khoản ảo hay các hình thức "lách luật" khác, vốn đang phổ biến trong TMĐT.

Tuy nhiên, để Công điện này thực sự phát huy hiệu quả, cần có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp và cá nhân trong việc sử dụng hóa đơn điện tử, tránh gây khó khăn cho các đối tượng kinh doanh nhỏ lẻ. Đồng thời, việc áp dụng các công nghệ hiện đại như AI để giám sát giao dịch sẽ góp phần phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi gian lận, từ đó không chỉ giúp nâng cao hiệu quả thu thuế mà còn tạo môi trường kinh doanh minh bạch và bền vững.

Theo Hiệp hội TMĐT Việt Nam, tình trạng người bán hàng online sử dụng tài khoản ảo, nhân thân giả để trốn thuế, chia nhỏ đơn hàng hoặc livestream bán hàng "khủng" mà không nộp thuế đang diễn ra phổ biến là những lỗ hổng nghiêm trọng trong quản lý TMĐT hiện nay. Điều này không chỉ gây thất thu thuế cho nhà nước mà còn làm méo mó môi trường kinh doanh, khiến các doanh nghiệp chân chính bị tổn hại cả về lợi ích kinh tế lẫn uy tín.

Trong bối cảnh này, đề xuất của Ủy ban Cạnh tranh quốc gia về việc ứng dụng công nghệ AI để giám sát và phát hiện gian lận là hướng đi khả thi và hiệu quả. AI có khả năng phân tích khối lượng lớn dữ liệu, từ đó nhanh chóng nhận diện các hành vi bất thường như trốn thuế, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng. Quan trọng hơn, công nghệ này còn giúp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đảm bảo thông tin cá nhân và giao dịch được an toàn.

Và để đạt được hiệu quả tối ưu, cần xây dựng một hệ thống pháp lý và hạ tầng công nghệ đồng bộ, hỗ trợ việc triển khai AI trong giám sát TMĐT. Đồng thời, các cơ quan chức năng phải đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình giám sát, tránh tình trạng lạm dụng công nghệ để gây khó khăn cho người kinh doanh hợp pháp. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa công nghệ, pháp luật và ý thức trách nhiệm của người kinh doanh, TMĐT mới thực sự trở thành một môi trường lành mạnh và phát triển bền vững.

Trong bối cảnh TMĐT Việt Nam bùng nổ mạnh mẽ vào cuối năm 2024 và dịp Tết Nguyên đán 2025, động thái quyết liệt của Tổng cục Quản lý thị trường trong việc tập trung kiểm tra hàng hóa trực tuyến trên các sàn TMĐT, website và mạng xã hội là hoàn toàn hợp lý và cần thiết. Những địa bàn trọng điểm, mặt hàng có nguy cơ cao đã được đưa vào tầm ngắm, thể hiện sự quyết tâm trong việc ngăn chặn hàng giả, hàng nhái len lỏi vào thị trường.

Tuy nhiên, một thực tế đáng lo ngại được Đại diện Cục TMĐT và Kinh tế số chỉ ra là giao dịch qua tin nhắn – cách thức phổ biến hiện nay – khiến người tiêu dùng đứng trước vô vàn rủi ro. Thiếu công cụ kiểm chứng, gặp sự cố khó khiếu nại, và gần như bất lực trong việc bảo vệ quyền lợi là những vấn đề đã tồn tại từ lâu nhưng chưa có giải pháp triệt để.

Đề xuất định danh người bán online không chỉ dừng lại ở việc xác thực điện tử mà còn mở rộng tới yếu tố địa lý, nguồn gốc sản xuất và số lượng hàng hóa. Đây không chỉ là một biện pháp ngăn chặn hành vi gian lận mà còn là nền tảng để tạo nên sự minh bạch trong toàn bộ hệ thống TMĐT. Khi thông tin người bán được công khai minh bạch, các sản phẩm không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng nhái sẽ mất đi “đất sống”.

Hơn thế nữa, định danh người bán không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng mà còn cần sự hỗ trợ của công nghệ. Kết hợp giữa việc giám sát chặt chẽ và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của người bán, TMĐT Việt Nam mới có thể chuyển mình trở thành một môi trường minh bạch, bền vững và đáng tin cậy hơn cho cả người tiêu dùng lẫn các doanh nghiệp chân chính.

Thị trường TMĐT Việt Nam không chỉ cần những giải pháp ngắn hạn mà cần một cuộc cải tổ toàn diện. Và định danh người bán chính là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất để hiện thực hóa mục tiêu đó.

Hà Thu