Hoàn thuế vẫn “mắc kẹt”, vì sao?

Thống kê của Tổng cục Thuế cho thấy, lũy kế 11 tháng năm nay, cơ quan thuế đã ban hành 17.300 quyết định hoàn thuế VAT với tổng số tiền thuế hoàn là gần 132.000 tỉ đồng, bằng 77% so với dự toán hoàn thuế VAT của năm nay. Còn khoảng 39.000 tỷ đồng tiền thuế vẫn chưa được hoàn.

“Vướng” chưa được “gỡ”

Tại Hội nghị đối thoại về chính sách, thủ tục thuế và hải quan năm 2024 diễn ra mới đây, có những doanh nghiệp cho biết, số tiền chưa được hoàn thuế lên đến hàng trăm tỷ đồng. Hay có những doanh nghiệp việc không được hoàn thuế kéo dài đã 5 năm. Một trong những nguyên nhân được cho là do trong các bộ hồ sơ xin hoàn thuế có những hóa đơn mua hàng đầu vào của các doanh nghiệp đã dừng hoạt động.

Theo đại diện Công ty TNHH MTV Thép Miền Nam (VNSTEEL), ông Tô Vĩnh Hưng chia sẻ, công ty gặp vướng mắc trong việc hoàn thuế gần 200 tỉ đồng tại Cục Thuế tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu từ tháng 8/2022. Nguyên nhân chính là nguyên liệu đầu vào của công ty là phế liệu, thuộc diện rủi ro nên bị kiểm tra trước khi hoàn thuế.

Tại thời điểm công ty phát sinh hoạt động mua bán phế liệu, tất cả các hồ sơ, thủ tục của công ty đều đúng theo quy định hoàn thuế, giải trình được hoạt động phát sinh cũng như công ty kiểm tra hóa đơn đầu vào của các đơn vị cung cấp đều đang hoạt động. Nhưng đến thời điểm hoàn thuế, cục thuế địa phương kiểm tra mới phát hiện các doanh nghiệp đầu vào ngưng hoạt động và đang chờ làm thủ tục phá sản, giải thể. Điều này dẫn đến nghi ngờ về tính hợp pháp của hóa đơn. “Cục thuế nói không xác minh được, không liên hệ để xác minh được những đơn vị cung cấp cho công ty chúng tôi, dẫn tới các hóa đơn đầu vào này số tiền rất lớn nhưng vẫn bị treo lại, không giải quyết hoàn” - ông Hưng than thở.

Theo ông Tô Vĩnh Hưng, công ty hoạt động và nộp thuế đầy đủ nhưng bị chậm hoàn thuế do vấn đề của đối tác là không hợp lý. Ông kiến nghị Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế xem xét lại quy trình hoàn thuế, bảo đảm nguyên tắc “Doanh nghiệp nào sai thì xử lý doanh nghiệp đó”. Việc đối tác vi phạm không nên ảnh hưởng đến quyền lợi của doanh nghiệp hoạt động đúng quy định.

Mới đây, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cũng tiếp tục có công văn gửi các đơn vị chức năng phản ánh những bất cập liên quan đến cơ chế, chính sách cũng như thủ tục hành chính mà các doanh nghiệp thủy sản gặp phải trong 11 tháng năm 2024. Một trong những vấn đề nổi cộm được VASEP nhấn mạnh là vướng mắc liên quan đến thủ tục hoàn thuế VAT, gây ảnh hưởng tiêu cực đến dòng tiền và hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp trong ngành.

VASEP khẳng định, việc giải quyết vấn đề hoàn thuế không chỉ giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn tài chính mà còn góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho ngành thủy sản phát triển bền vững. Đây cũng là yếu tố quan trọng để duy trì năng lực cạnh tranh của thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế trong bối cảnh các doanh nghiệp đang nỗ lực phục hồi và mở rộng hoạt động kinh doanh.

Cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền

Đáng chú ý, nếu như việc thu thuế được phân cấp rất mạnh. Có tới 3 cấp để thu thuế là các chi cục thuế, các Cục thuế, Cục thuế doanh nghiệp lớn, thì hoàn thuế lại chỉ được giao cho Cục thuế thực hiện. Điều này dẫn tới số lượng hồ sơ hoàn thuế bị dồn vào Cục thuế, khiến cho việc hoàn thuế đôi khi bị chậm.

Chia sẻ về nội dung này, PGS TS Lê Xuân Trường – Trưởng Khoa Thuế - Hải quan (Học viện Tài chính) cho hay, theo Luật Quản lý thuế hiện hành, thẩm quyền giải quyết hoàn thuế là Cục trưởng cục thuế cấp tỉnh. Tuy nhiên, theo phân cấp quản lý doanh nghiệp thì các chi cục thuế khu vực và cấp huyện cũng trực tiếp quản lý và tiếp nhận hồ sơ hoàn thuế. Điều này dẫn đến việc phát sinh thêm thời gian, thủ tục chuyển và xét duyệt hồ sơ từ cấp chi cục lên cấp cục.

“Số lượng người nộp thuế ngày càng lớn, nên hồ sơ hoàn thuế ngày càng nhiều. Việc dồn toàn bộ các hồ sơ giải quyết hoàn thuế lên cục thuế dẫn đến áp lực về thời gian giải quyết rất lớn. Trong khi đó, bên cạnh yêu cầu phải giải quyết đúng thời hạn và nhanh chóng hồ sơ hoàn thuế, cơ quan thuế còn phải kiểm soát rủi ro, ngăn ngừa gian lận hoàn thuế, chống thất thoát ngân sách Nhà nước, nên một tỷ lệ nhất định hồ sơ hoàn thuế được giải quyết không kịp thời”, PGS TS Lê Xuân Trường chia sẻ.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Đức Chi - Thứ trưởng Bộ Tài chính cho biết, Dự thảo Luật quản lý thuế sửa đổi đã đề xuất thêm 2 cấp là các chi cục và Cục thuế doanh nghiệp lớn để hoàn thuế cho doanh nghiệp. Điều này kỳ vọng sẽ giúp đẩy nhanh tiến trình hoàn thuế cho doanh nghiệp.

"Khi phân cấp, phân quyền, chúng tôi sẽ tăng cường các giải pháp công tác kiểm tra giám sát quá trình thực hiện của các chi cục thuế. Đồng thời nâng cao trình độ năng lực cho cán bộ thuế ở các chi cục để thực hiện cho nó đúng, nó trúng với quy định của pháp luật trong hoàn thuế, tránh rủi ro phát sinh, trục lợi trong hoàn thuế", ông Chi nói, đồng thời cũng cho biết, khi phân cấp cho các chi cục thuế có thẩm quyền xem xét, hoàn thuế đối với những hồ sơ thuế mà chính họ được giao quản lý, sẽ tạo điều kiện rút ngắn thời gian xem xét hoàn thuế. Việc hoàn thuế nhanh hơn là điều mà bất cứ doanh nghiệp nào cũng mong mỏi. Bởi nếu được hoàn thuế sớm thì doanh nghiệp cũng sớm có dòng tiền để đưa vào sản xuất kinh doanh.

Theo các chuyên gia, nếu doanh nghiệp có đầy đủ giấy tờ hợp lệ theo quy định của pháp luật mà bị chậm hoàn thuế, tức là vốn của doanh nghiệp bị chiếm dụng. Có những doanh nghiệp nguồn tiền do chậm hoàn thuế lên đến cả trăm tỷ đồng, thiệt hại là không thể đong đếm nhưng doanh nghiệp chỉ biết chờ đợi. Ở chiều ngược lại, nếu doanh nghiệp quá hạn nộp là bị phạt lãi suất, còn nếu chưa kịp thanh toán đúng hạn thì rất có thể còn bị cấm xuất cảnh.

Doanh nghiệp chỉ biết sản xuất, kinh doanh theo quy định của pháp luật, nếu các nhà cung cấp sau đó có đóng cửa, có vi phạm thì nằm ngoài khả năng hiểu biết của doanh nghiệp, để xác minh là việc của cơ quan điều tra. Các quy định, là để ngăn chặn tình trạng gian lận thương mại, trục lợi hoàn thuế giá trị gia tăng nhưng làm sao, cần đảm bảo sự công bằng, mà khách quan với các doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Khôi Nguyên