TP HCM cần mở rộng liên kết vùng, gỡ khó cho doanh nghiệp trong năm 2025

Thuận lợi và thách thức

Trong đó xuất khẩu sẽ tiếp tục nhận được những lực kéo thuận lợi từ thị trường quốc tế, đặc biệt là hai thị trường lớn là Mỹ và Trung Quốc. Tăng trưởng trong xuất khẩu sẽ tiếp tục hỗ trợ cho sự phục hồi của tổng cầu đối với hàng hóa và dịch vụ. Tuy nhiên, với những bất ổn đang hiện hữu (các cuộc xung đột vũ trang kéo dài và leo thang căng thẳng, căng thẳng địa chính trị và chiến tranh thương mại, thiên tai nhiều nơi trên thế giới và những rủi ro nội tại của các nền kinh tế lớn như Mỹ, Trung Quốc hay Ấn Độ), nền kinh tế thế giới vẫn phải đối mặt với khả năng suy giảm tăng trưởng.

Nếu tổng thống đắc cử Donald Trump hiện thực hóa chính sách tăng thuế nhập khẩu mà ông đề xuất khi tranh cử, thì rủi ro suy giảm đối với thương mại toàn cầu là rất lớn, đặc biệt là trong nửa cuối năm 2025. Kịch bản này nếu xảy ra sẽ đem lại nhiều trở ngại cho hoạt động xuất khẩu của Việt Nam, các chuyên gia của Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh dự báo.

Đối với Việt Nam nói chung, tình hình của các doanh nghiệp quốc nội là điều cần phải tiếp tục chú ý trong năm 2025, theo TS Hồ Hoàng Anh, Đại học Kinh tế TP HCM.

Trong năm 2025, kinh tế Thành phố được dự báo sẽ tiếp tục đà hồi phục nhờ vào tăng trưởng của ngành dịch vụ, công nghiệp và xây dựng. Tiêu dùng của người dân ở Thành phố có xu hướng tăng trưởng cao hơn mặt bằng chung cả nước và khách du lịch đang trong đà tăng trưởng tốt cùng với sự phục hồi của kinh tế thế giới. Ngành công nghiệp cũng được kỳ vọng sẽ tiếp tục đà hồi phục, đặc biệt là hai ngành trọng điểm là hóa dược và điện tử. Với những cơ chế và chính sách hỗ trợ mới, lĩnh vực bất động sản và xây dựng cũng được kỳ vọng sẽ bứt phá mạnh hơn.

“Tuy nhiên, Thành phố đang còn phải đối mặt với nhiều thách thức nội tại trong việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng để bước sang một kỷ nguyên mới với tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, cụ thể là thực hiện cuộc chuyển đổi kép bao gồm chuyển đổi số và chuyển đổi xanh”, theo các chuyên gia.

Các thách thức được chỉ ra, thứ nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, hiện nay vẫn chưa có xu hướng tăng trưởng trở lại trong những năm sau Đại dịch COVID-19.

Để tiếp tục nâng cao giá trị gia tăng trong ngành dịch vụ đòi hỏi các doanh nghiệp trong ngành này phải chuyển đổi số kết hợp với ứng dụng công nghệ để gia tăng năng suất và chất lượng. Yếu tố then chốt trong việc phát triển các ngành dịch vụ giá trị cao là nguồn nhân lực chất lượng cao. Việc chuyển dịch sang các ngành công nghiệp hay các công đoạn trong một chuỗi sản xuất có giá trị gia tăng cao cũng đòi hỏi nguồn lao động kỹ thuật cao.

Cuối cùng, để tinh gọn bộ máy hành chính, số hóa kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin nhằm giảm thiểu chi phí và thời gian trong các thủ tục hành chính cho doanh nghiệp và người dân, đồng thời thực thi hiệu quả các chính sách và chương trình đề ra cũng yêu cầu một đội ngũ nhân lực quản trị công chất lượng cao.

“Tuy nhiên khi chi phí sinh hoạt ngày càng tăng cao và tiền lương tăng trưởng chậm, người lao động chất lượng cao có xu hướng không chọn Thành phố làm điểm đến”, dữ liệu của Cục Thống kê TP HCM và phân tích của các chuyên gia Đại học Kinh tế TP HCM cho hay.

Thách thức thứ hai là đầu tư của các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, hiện nay đang có xu hướng hồi phục khá chậm trong những năm sau Đại dịch COVID-19. Để chuyển đổi và nâng cấp mô hình sản xuất trong ngành dịch vụ và công nghiệp đòi hỏi rất nhiều vốn đầu tư. Tuy nhiên khi chi phí đầu vào sản xuất còn gây ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lời của vốn, đặc biệt là chi phí lao động do thiếu nguồn lao động chất lượng cao, các doanh nghiệp có xu hướng không đầu tư chuyển đổi và nâng cấp mô hình sản xuất trên địa bàn Thành phố. Điều này khiến cho năng suất tăng trưởng chậm và theo đó là tiền lương cũng tăng trưởng chậm, dẫn đến việc người lao động chất lượng cao có xu hướng không chọn Thành phố làm điểm đến. Đây là một vòng xoáy luẩn quẩn điển hình góp phần tạo thành bẫy thu nhập trung bình.

Thách thức thứ ba là cơ sở hạ tầng vốn đã và đang phải chịu quá tải trong một thời gian dài bao gồm giao thông vận tải, nhà ở, bộ máy quản lý hành chính, y tế, giáo dục và các tiện nghi sống khác. Sự quá tải của cơ sở hạ tầng là một trong những yếu tố khiến chi phí đầu vào sản xuất của các doanh nghiệp và chi phí sinh hoạt của người lao động còn cao. Điều này khiến cho Thành phố giảm khả năng thu hút vốn đầu tư và người lao động chất lượng cao.

Vượt thách thức với giải pháp nào?

"Trong một nền kinh tế thị trường, cần phải nhìn nhận rằng Nhà nước không thể can thiệp và điều chỉnh nền kinh tế trái với các quy luật và xu hướng phát triển của thị trường. Có những sự dịch chuyển mang tính cấu trúc đang diễn ra trên nền kinh tế thế giới và trong chính nội tại nền kinh tế Việt Nam mà TP HCM chỉ là một phần ở trong đó. Vì vậy Thành phố không nên tập trung nguồn lực để định hướng phát triển mô hình sản xuất theo những mục tiêu cứng, cũng không nên liên tục thay đổi các mục tiêu để chạy theo các xu hướng mới của thế giới.

Thay vào đó, TP HCM nên tập trung phân tích và xác định các ngành kinh tế mà Thành phố có lợi thế cạnh tranh và tiềm năng phát triển trong xu hướng phát triển chung của thị trường trong nước và quốc tế. Trên cơ sở đó, Thành phố cần phải thiết lập một cấu trúc nền tảng của một bộ máy sản xuất năng suất cao và một đô thị tiện nghi để định hướng cho thị trường phát triển những chi tiết còn lại", TS Hồ Hoàng Anh - Trường ĐH Kinh tế TP HCM nhấn mạnh khi đề xuất các giải pháp, gợi ý chính sách để TP HCM có thể vượt qua các thách thức, tiếp tục tăng trưởng, đạt các mục tiêu đề ra trong năm 2025 và các mục tiêu khi bước vào kỷ nguyên mới.

Vị chuyên gia rằng TP HCM đang có lợi thế cạnh tranh và tiềm năng phát triển ngành dịch vụ nói chung. Trong đó hai ngành (1) thương nghiệp bán buôn, bán lẻ và (2) vận tải kho bãi đóng vai trò trụ cột. Ngoài ra, có bốn ngành dịch vụ tiềm năng mà Thành phố cần phát triển: (1) tài chính, ngân hàng và bảo hiểm; (2) thông tin và truyền thông; (3) chuyên môn khoa học công nghệ; (4) giáo dục và đào tạo. Ba ngành đầu tiên trong bốn ngành này cũng được một phân tích độc lập khác trong “Đề án Xây dựng TP HCM trở thành Trung tâm dịch vụ lớn của cả nước và khu vực với các ngành dịch vụ cao cấp, hiện đại và có giá trị gia tăng cao” của Sở Công thương chỉ ra là những ngành dịch vụ Thành phố nên ưu tiên phát triển. Thành phố cần phải tập trung xây dựng một cấu trúc nền tảng mà từ đó các ngành dịch vụ này có thể đột phá năng suất và phát triển mạnh hơn nữa, bao gồm cơ sở hạ tầng hỗ trợ chuyển đổi số và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Trong khi đó, ba ngành công nghiệp truyền thống của TP là trang phục và da đang ngày càng thu hẹp. Điều này bảo chứng cho tính đúng đắn trong định hướng chuyển dịch từ các ngành công nghiệp thâm dụng lao động sang công nghệ cao và xanh hóa của Thành phố. Tuy nhiên, việc ngành công nghiệp truyền thống còn lại là dệt có xu hướng phục hồi khiêm tốn sau Đại dịch COVID-19, kết hợp với việc một phần tương đối nhiều lao động quay trở lại Thành phố sau Đại dịch COVID-19 là lao động chưa qua đào tạo cho thấy sự dịch chuyển ra khỏi các ngành công nghiệp thâm dụng lao động một phần vẫn còn đang trong quá trình giằng co. Thành phố cần phải nhanh chóng xác định nguyên nhân để có các chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy nhanh hơn quá trình chuyển dịch này, chuyên gia nhận định.

Trong bối cảnh các ngành công nghiệp thâm dụng lao động hoặc các khâu sản xuất sử dụng nhiều lao động đang có xu hướng dịch chuyển về các địa phương trong khu vực, Thành phố cần phải tập trung nhanh chóng mở rộng liên kết vùng nhằm hình thành một mạng lưới chuỗi cung ứng sản xuất trong nước.

“Thực hiện liên kết vùng thành công sẽ tạo ra một tác động cộng hưởng lên tăng trưởng kinh tế của cả vùng và của từng tỉnh/thành. Trong trung hạn sẽ góp phần giúp nền kinh tế Việt Nam nói chung và Thành phố nói riêng chủ động hơn trong sản xuất, đạt được tốc độ tăng trưởng cao và ổn định”, các chuyên gia nhận định.

Từ các dữ liệu kinh tế và sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp tại các ngành, nhân lực lao động, theo các chuyên gia, trong các thách thức có thể thấy rằng tập trung giải quyết thách thức thứ ba về cơ sở hạ tầng là cách tiếp cận hiệu quả nhất trong việc tháo gỡ triệt để vòng xoáy luẩn quẩn giữa năng suất, tiền lương, lao động chất lượng cao và vốn đầu tư.

Trong năm 2025 và những năm tiếp theo, Thành phố cần phải tập trung nguồn lực để nhanh chóng hoàn thành các công trình cơ sở hạ tầng trọng điểm và thực hiện tinh gọn bộ máy hành chính. Việc tập trung phát triển và hoàn thiện cơ sở hạ tầng cũng đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng và phát triển một cấu trúc nền tảng của một bộ máy sản xuất năng suất cao và một đô thị tiện nghi. Tốc độ giải quyết thách thức về cơ sở hạ tầng sẽ góp phần quyết định tốc độ tăng trưởng của Thành phố trong năm 2025 và đóng vai trò then chốt trong việc quyết định tốc độ tăng trưởng trong kỷ nguyên tiếp theo.

Ngoài ra, trong khuôn khổ chức năng của mình, cần phải tập trung nguồn lực để tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp trong nước. Thứ nhất, trong bối cảnh nợ xấu gia tăng, các doanh nghiệp vừa và nhỏ không có nhiều tài sản cầm cố giá trị sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng để duy trì và đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh. Thành phố cần phải tìm ra những giải pháp để hỗ trợ các doanh nghiệp tiếp cận được tín dụng. Thứ hai, đẩy nhanh quá trình tinh gọn bộ máy hành chính để giảm thiểu thời gian, chi phí cho người dân, doanh nghiệp trong việc đăng ký đầu tư, sản xuất và kinh doanh, đặc biệt là trong lĩnh vực xây dựng và bất động sản, chuyên gia khuyến nghị.

Lê Mỹ