Sứ mệnh phát triển mới
Việt Nam đang ở giai đoạn vàng để thực hiện những cải cách chính sách chiến lược cao hơn, sáng tạo hơn để định vị mình trong phát triển đến năm 2045.
Trao đổi với DĐDN, GS, TS Jonathan London - Cố vấn kinh tế cấp cao của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) nhấn mạnh: Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 và cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Do đó, nền kinh tế mang sứ mệnh lớn, đòi hỏi chiến lược phù hợp, đảm bảo cạnh tranh hơn, thông minh hơn, năng suất hơn, bền vững hơn.
- Là chuyên gia kinh tế đã có hơn 3 thập kỷ gắn bó với Việt Nam, ông đánh giá thế nào về những lợi thế của nền kinh tế Việt Nam trong kỷ nguyên mới?
Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những thách thức địa chính trị và kinh tế tác động lớn đến thương mại, phát triển, tính bền vững thì các động lực tăng trưởng của Việt Nam năm 2024 vẫn giữ ổn định. Với dòng vốn đầu tư tăng mạnh, nhất là từ Trung Quốc trong xu thế dịch chuyển chuỗi cung ứng sản xuất, Việt Nam không chỉ tiếp tục củng cố vị thế như là một cường quốc sản xuất mà còn cho thấy những lợi thế chiến lược, bao gồm vị thế thương mại thuận lợi, nguồn nhân lực có kỹ năng và chi phí cạnh tranh. Gần đây, triển vọng tích cực này được củng cố nhiều hơn khi các tập đoàn, doanh nghiệp lớn đang quan tâm đến Việt Nam như điểm đến đầu tư công nghệ cao, tạo tiền đề mở ra những thay đổi trong năm 2025 và những năm tiếp theo.
Cụ thể, các động lực tăng trưởng chính trong năm 2025 cần tập trung vào các ngành công nghệ cao, công nghệ xanh và các dịch vụ giá trị gia tăng hướng tới nền kinh tế tiên tiến, nâng cao khả năng chống chịu và chất lượng sản phẩm hàng hoá, nhất là hàng hoá xuất khẩu. Điều này không chỉ đảm bảo cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 mà trong dài hạn. Với tỷ trọng xuất khẩu chiếm tới 94% GDP, Việt Nam cần xây dựng lợi thế cạnh tranh trong điều kiện thế giới đang thay đổi; đồng thời cần vượt qua những thách thức như tổng cầu thế giới không chắc chắn, căng thẳng thương mại và tác động của biến đổi khí hậu, tuân thủ xanh…
- Cơ hội đang tạo ra sự chuyển đổi cho nền kinh tế nhưng quá trình này đòi hỏi tầm nhìn chiến lược mới cùng nguồn lực đầu tư lớn, thưa ông?
Trong thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều thay đổi định hướng tích cực cho hội nhập quốc tế, và quá trình này cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa bởi nội tại nền kinh tế còn những nút thắt trong đầu tư công, năng lượng, cơ sở hạ tầng; R&D chưa đủ, tài chính còn thiếu… Để ứng phó với những vấn đề trên, Việt Nam cần thực hiện 3 trụ cột chiến lược.
Thứ nhất, ưu tiên tăng cường hợp tác quốc tế, hợp tác công tư để huy động nguồn lực tài chính, kỹ năng chuyên môn, thay vì cách tiếp cận thận trọng như hiện nay, phụ thuộc nhiều vào các ngân hàng trong nước.
Thứ hai, cải cách chính sách thuế để tăng nguồn thu, mở rộng không gian tài khoá cho đầu tư thông minh.
Thứ ba, sử dụng nhiều công cụ phát triển thị trường vốn trong nước để thúc đẩy các mục tiêu chiến lược.
Những thay đổi cơ cấu này cũng sẽ giúp nền kinh tế tăng trưởng theo chiều sâu, tránh bẫy thu nhập trung bình, đảm bảo mục tiêu đưa Việt Nam thịnh vượng vào năm 2045. Trong đó, để cải cách chính sách thuế, đây là thời điểm vàng để thực hiện những chính sách thuế thông minh và tiến bộ nhằm khuyến khích tăng trưởng xanh, tăng đầu tư cho R&D và thử nghiệm các phương pháp tăng năng suất.
- Những cải cách chính sách trên đang được thực hiện như thế nào trên thế giới và Việt Nam sẽ học hỏi được những kinh nghiệm gì, thưa ông?
Hiện nay, nhiều quốc gia đang cải tiến chính sách thuế cho phù hợp với điều kiện phát triển trong bối cảnh nền kinh tế có sự chuyển đổi. Theo đó, điều chỉnh chính sách thuế đối với đầu tư công nghệ, R&D, khuyến khích nâng cao kỹ năng, tăng năng suất hay cải cách thuế xanh nhằm mục tiêu giảm phát thải carbon và sử dụng năng lượng hiệu quả. Ngoài ra, ở các nước Đông Á đã mở rộng cơ sở thuế, kết hợp sử dụng sở hữu công với chính sách hạ tầng để tạo doanh thu ổn định và tăng cường nguồn thu thông qua việc tuân thủ thuế tốt hơn. Ở khu vực châu Âu, Đức và Hà Lan đã sử dụng mục tiêu định giá carbon để thu thuế từ các đơn vị phát thải ô nhiễm môi trường tạo nguồn quỹ khuyến khích, tài trợ, hỗ trợ tăng trưởng xanh…