Bước ngoặt đầy kỳ vọng từ Nghị quyết số 57-NQ/TW

Nghị quyết 57-NQ/TW không chỉ là một nghị quyết mang tính định hướng mà còn được ví như “khoán 10” trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, với kỳ vọng tạo nên bước ngoặt lịch sử cho sự phát triển của đất nước.

"Khoán 10" trong khoa học và công nghệ

So sánh Nghị quyết 57 với “khoán 10” trong nông nghiệp không chỉ là sự liên tưởng đầy ý nghĩa mà còn gợi mở về tầm vóc của một cuộc cách mạng thực sự. Nếu "khoán 10" giúp nông nghiệp Việt Nam bứt phá khỏi cơ chế bao cấp và đạt được những thành tựu to lớn, thì Nghị quyết 57 được kỳ vọng sẽ tạo ra cú hích tương tự trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, điều này đòi hỏi không chỉ sự quyết tâm chính trị mà còn phải có những hành động cụ thể và kịp thời. Như Thứ trưởng Bùi Thế Duy đã chỉ ra, hai yếu tố quan trọng nhất để hiện thực hóa nghị quyết là tốc độ và tính lan tỏa. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, khi công nghệ thay đổi từng ngày, Việt Nam không thể để các sáng kiến hoặc chính sách chậm chân, dẫn đến tình trạng tụt hậu.

Mặc dù kỳ vọng là rất lớn, nhưng hàng loạt thách thức đã và đang đặt ra.

Thứ nhất, tốc độ triển khai: Trong bối cảnh quốc tế đang phát triển như vũ bão, việc triển khai Nghị quyết 57 đòi hỏi phải nhanh chóng và đồng bộ. Những hạn chế trong thể chế, chính sách, và cơ chế vận hành hiện tại có thể trở thành rào cản lớn. Nếu trước đây các nhiệm vụ được thực hiện trong khung thời gian tính bằng năm, thì nay cần được đẩy nhanh xuống từng tháng, thậm chí từng tuần.

Thứ hai, tính lan tỏa và đồng bộ: Nghị quyết 57 không thể thành công nếu chỉ dừng lại ở một vài lĩnh vực hay một số địa bàn nhất định. Sự đồng bộ và lan tỏa trên toàn hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân là điều kiện tiên quyết. Cần tạo ra phong trào mạnh mẽ, nơi mỗi cá nhân, tổ chức đều tham gia vào tiến trình đổi mới sáng tạo.

Thứ ba, thay đổi tư duy và năng lực: Việc áp dụng các công nghệ mới như tự động hóa, trí tuệ nhân tạo, hay phân tích dữ liệu đòi hỏi không chỉ năng lực chuyên môn mà còn phải thay đổi tư duy và cách làm việc. Đây là thách thức lớn đối với đội ngũ cán bộ, công chức, và cả cộng đồng doanh nghiệp, nơi vẫn còn tồn tại nhiều tư duy lạc hậu và cách tiếp cận mang tính hình thức.

Hành động cụ thể là “chìa khóa”

“Khoán 10” trong nông nghiệp thành công bởi nó không chỉ dừng lại ở chủ trương mà còn được cụ thể hóa bằng những hành động thực tế. Các nhà khoa học, cán bộ quản lý và doanh nghiệp giờ đây cần tinh thần đổi mới ấy để biến Nghị quyết 57 thành động lực thực sự cho sự phát triển.

Ban Chỉ đạo Trung ương cần tập trung giải quyết các vấn đề cốt lõi như thể chế, hạ tầng và nhân lực, những yếu tố mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh. Đặc biệt, sự linh hoạt trong chính sách, sự hỗ trợ kịp thời về tài chính và cơ chế để thúc đẩy nghiên cứu khoa học, công nghệ sẽ là chìa khóa để thu hút và giữ chân nhân tài.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh tính cấp bách của việc cải thiện các quy trình liên quan đến thể chế, chính sách và cơ chế tài chính. Điều này không chỉ là giải pháp trước mắt mà còn là nền tảng để đảm bảo sự phát triển bền vững trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.

Một trong những rào cản lớn đối với các nhà khoa học hiện nay là quy trình hành chính phức tạp, từ việc thanh toán chi phí nghiên cứu đến các thủ tục báo cáo. Sự cồng kềnh này không chỉ gây lãng phí thời gian mà còn làm giảm nhiệt huyết và khả năng sáng tạo của đội ngũ nghiên cứu.

Giải pháp triệt để là cần số hóa quy trình quản lý khoa học và công nghệ, từ việc cấp kinh phí đến theo dõi tiến độ và đánh giá hiệu quả nghiên cứu. Đồng thời, xây dựng các cơ chế tài chính minh bạch, linh hoạt hơn, cho phép các nhà khoa học có thể sử dụng ngân sách một cách chủ động, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của từng dự án.

Việc Tổng Bí thư đề cao tầm quan trọng của nhân tài cho thấy nhận thức sâu sắc về vai trò của con người trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Hiện tại, Việt Nam đang đối mặt với tình trạng "chảy máu chất xám", khi nhiều nhà khoa học trẻ, có năng lực lựa chọn làm việc ở nước ngoài vì những điều kiện thuận lợi hơn về môi trường nghiên cứu và đãi ngộ.

Bên cạnh đó, phát biểu của Tổng Bí thư về tinh thần “không chờ nhau” không chỉ là một lời kêu gọi mà còn là kim chỉ nam cho các cấp, ngành trong triển khai Nghị quyết 57. Thực tế, tình trạng đùn đẩy trách nhiệm hoặc chờ đợi chỉ đạo từ cấp trên vẫn còn phổ biến trong nhiều tổ chức. Điều này không chỉ làm chậm tiến độ mà còn gây ra sự trì trệ trong hệ thống chính trị.

Việc khuyến khích các cấp, ngành chủ động hơn không chỉ đòi hỏi sự thay đổi tư duy mà còn cần một cơ chế rõ ràng để phân cấp, phân quyền. Các cơ quan cần được trao quyền nhiều hơn để tự quyết định và chịu trách nhiệm với kết quả triển khai.

Ngoài ra, cần xây dựng các công cụ đo lường hiệu quả triển khai, từ đó đánh giá và khen thưởng kịp thời cho các tổ chức, cá nhân có đóng góp tích cực. Điều này sẽ tạo động lực và khích lệ tinh thần chủ động trong hệ thống.

Có thể khẳng định, những chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm không chỉ là những giải pháp ngắn hạn mà còn là định hướng chiến lược để đưa Nghị quyết 57 vào cuộc sống. Trong đó, việc cải thiện thể chế và cơ chế tài chính, phát triển nguồn nhân lực và thúc đẩy tinh thần hành động là các yếu tố cốt lõi để đạt được mục tiêu này.

Tuy nhiên, thành công chỉ đến khi tất cả các cấp, ngành và từng cá nhân trong xã hội cùng chung tay hành động. Nghị quyết 57, với tầm quan trọng của mình, không chỉ là một bài toán của riêng chính phủ hay các nhà khoa học, mà là trách nhiệm của toàn dân. Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ, thống nhất và tinh thần đổi mới mạnh mẽ, Nghị quyết mới thực sự trở thành động lực đưa Việt Nam tiến xa trong thời đại mới.

Trà My