Kỳ vọng môi trường đầu tư kinh doanh cởi mở

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng tin tưởng rằng, đây là động lực khuyến khích tinh thần kinh doanh và tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông các nguồn lực tăng trưởng.

- Thưa Bộ trưởng, cải cách môi trường đầu tư kinh doanh cần đi trước để đón đầu tăng trưởng cho nền kinh tế. Hoạt động này đã thúc đẩy ra sao trong thời gian qua?

Môi trường kinh doanh là một trụ cột quan trọng của cải cách thể chế nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế phát triển; đóng góp có ý nghĩa đối với phát triển kinh tế của ngành, địa phương và của quốc gia. Với tầm quan trọng đó, Chính phủ xác định cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên; được thực thi xuyên suốt từ Trung ương tới địa phương.

Những năm qua, cộng đồng doanh nghiệp liên tiếp phải đối mặt với những rủi ro, sự bất định và biến động khó lường. Doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề gặp khó khăn, sức chống chịu suy giảm đáng kể bởi chi phí tăng cao, thị trường sụt giảm.

Trong bối cảnh đó, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã bám sát tình hình thực tiễn, chỉ đạo triển khai quyết liệt, linh hoạt, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể gắn với trách nhiệm của bộ, ngành, địa phương và nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát, đánh giá độc lập nhằm tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, an toàn. Qua đó củng cố niềm tin và tạo động lực cho doanh nghiệp, thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế.

Cụ thể, Chính phủ tập trung thực hiện 3 đột phá chiến lược, nhất là về thể chế; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; cải cách môi trường kinh doanh, trong đó chú trọng hoàn thiện, đảm bảo tính đồng bộ và nâng cao chất lượng pháp luật, bãi bỏ và đơn giản hóa thủ tục hành chính. Các động lực tăng trưởng truyền thống tiếp tục được duy trì và củng cố; động lực tăng trưởng mới (như kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, đổi mới sáng tạo…) được khuyến khích phát triển. Đầu tư công tiếp tục được coi trọng, là trụ cột tăng trưởng và dẫn dắt sự phát triển của khu vực tư nhân.

Đặc biệt, một số giải pháp được tăng cường như thành lập Ban Chỉ đạo rà soát, xử lý vướng mắc trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; phát huy hiệu quả vai trò các Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ và các đoàn công tác của thành viên Chính phủ nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về thể chế, chính sách và thực thi, nhất là đối với các dự án đầu tư.

- Kết quả những nỗ lực đó được thể hiện một cách cụ thể thế nào, thưa Bộ trưởng?

Nhiều tổ chức quốc tế lớn, có uy tín đã đánh giá cao kết quả đạt được và nâng hạng năng lực cạnh tranh của nước ta. Cụ thể, Moody và S&P đánh giá Việt Nam là một trong 2 quốc gia ở châu Á được ghi nhận cải thiện chỉ số tín dụng dài hạn ở mức ổn định, tích cực. JETRO xếp hạng Việt Nam về địa điểm hấp dẫn đầu tư ở vị trí thứ 2 thế giới và thứ 1 châu Á. EuroCham cũng đánh giá Việt Nam thuộc nhóm 10 điểm đến đầu tư toàn cầu.

Một số chỉ số xếp hạng toàn cầu của nước ta có cải thiện vượt bậc. Chẳng hạn, chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu do Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới công bố, Việt Nam từ thứ hạng 71 (năm 2014) đã vươn lên thứ hạng 44 (năm 2024) và duy trì top 45 trong nhiều năm. Việt Nam cũng được WIPO ghi nhận là một trong 8 quốc gia thu nhập trung bình cải thiện thứ hạng nhiều nhất tính từ năm 2013 và cũng là một trong 3 quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 14 năm liên tiếp.

Trình độ phát triển thị trường thể hiện qua chỉ số Tự do kinh doanh từ cuối bảng xếp hạng: thứ hạng 147 năm 2014 lên thứ hạng 59 năm 2024. Xếp hạng Chính phủ điện tử từ vị trí 99 (năm 2014) lên vị trí 71 (năm 2024). An toàn an ninh mạng là một trong 46 quốc gia được xếp vào nhóm 1 (nhóm các quốc gia nêu gương). Các yếu tố cụ thể như Tiếp cận điện năng từ thứ hạng 156 (năm 2013) lên thứ hạng 27 (năm 2020).

- Năm mới Ất Tỵ 2025 cũng là thời điểm đất nước chuẩn bị những nền tảng quan trọng cho giai đoạn thúc đẩy tăng trưởng nhanh trong kỷ nguyên vươn mình. Cải cách môi trường đầu tư kinh doanh đòi hỏi yêu cầu cao hơn. Là cơ quan tham mưu, giữ lửa cải cách, điều gì khiến Bộ trưởng trăn trở nhất về những điểm nghẽn trong môi trường kinh doanh hiện nay với doanh nghiệp?

Mặc dù thời gian qua chúng ta đã có nhiều nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, nhưng thực tế vẫn còn thủ tục hành chính rườm rà, phức tạp, thiếu rõ ràng. Điều này tạo rào cản, gây chi phí tuân thủ lớn đối với doanh nghiệp.

Có thể nói điểm nghẽn lớn nhất đối với môi trường kinh doanh hiện nay là thể chế chính sách và thực thi. Trong đó, một số nút thắt cụ thể đáng chú ý như tháo gỡ được rào cản này lại tiếp tục phát sinh các rào cản khác; thậm chí có rào cản mới khó khăn hơn ảnh hưởng lớn tới tâm lý của nhà đầu tư, doanh nghiệp; sự vào cuộc không đồng bộ: có bộ, ngành, địa phương tích cực nhưng cũng có nơi ít quan tâm, có giai đoạn được chú trọng nhưng có giai đoạn chùng lại.

Bên cạnh đó, nhiều vấn đề vướng mắc do có tính liên ngành nhưng thiếu cơ chế phối hợp giải quyết. Với những vấn đề pháp lý chưa rõ ràng hoặc có cách hiểu khác nhau, việc giải đáp thường không thỏa đáng, không giúp cơ quan thực thi hay doanh nghiệp có hướng thực hiện.

Việc tham vấn chính sách còn hình thức; nhiều cơ quan soạn thảo chưa thực sự cầu thị, thiếu giải trình minh bạch với các minh chứng khoa học về việc tiếp thu các ý kiến góp ý. Chưa có cơ chế để xóa đi tâm lý sợ sai trong thực thi công vụ; cơ chế giám sát để nâng cao trách nhiệm công vụ còn hình thức, chưa thực chất.

- Những điểm nghẽn trên được tháo gỡ ra sao khi nhiều quy định pháp luật và các cơ chế, chính sách mới trong lĩnh vực kinh tế, đầu tư đã có hiệu lực thực thi từ những ngày đầu, tháng đầu của năm 2025, thưa Bộ trưởng?

Nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về thể chế, chính sách và thực thi, nhất là đối với các dự án đầu tư, Chính phủ đã đề xuất Quốc hội sửa đổi một số văn bản pháp lý. Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Đầu tư công (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) và Luật Đấu thầu .

Trong đó, một số sửa đổi đáng chú ý như điều chỉnh quy hoạch theo trình tự, thủ tục rút gọn; thành lập Quỹ Hỗ trợ đầu tư từ nguồn thu thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu và nguồn hợp pháp khác để ổn định môi trường đầu tư, khuyến khích, thu hút nhà đầu tư chiến lược, tập đoàn đa quốc gia và hỗ trợ doanh nghiệp trong nước đối với một số lĩnh vực cần khuyến khích đầu tư; quy định cụ thể hơn về thủ tục đầu tư đặc biệt, lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt;…

Một số điểm nghẽn về thể chế đầu tư được tháo gỡ sẽ góp phần tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, chi phí thấp, giảm rủi ro cho nhà đầu tư, doanh nghiệp. Nguồn lực đầu tư, nhất là đầu tư công được khơi thông tạo tác động lan toả tới khu vực kinh tế tư nhân và thúc đẩy các nguồn lực khác trong nền kinh tế. Những cải cách pháp lý này được kỳ vọng đóng góp hiệu quả cho việc thực hiện các mục tiêu tăng trưởng và phát triển kinh tế.

- Đảng, Chính phủ đang quyết liệt thực hiện tinh gọn bộ máy cơ quan quản lý. Theo Bộ trưởng, cải cách môi trường đầu tư kinh doanh trong bối cảnh này nên có những hành động cụ thể nào?

Một trong những nỗ lực cải cách môi trường kinh doanh thời gian qua được ghi nhận hiệu quả rõ ràng là việc cắt giảm nhiều điều kiện kinh doanh bất hợp lý, không rõ ràng, không cần thiết cho doanh nghiệp. Tuy vậy, hoạt động quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp còn phức tạp, đan xen, nhiều tầng nấc thuộc chức năng quản lý của nhiều cơ quan khác nhau nên doanh nghiệp vẫn phải thực hiện thủ tục ở nhiều cơ quan khác nhau, dẫn tới chi phí tuân thủ vẫn còn cao.

Với các đề án tinh gọn bộ máy cơ quan quản lý được kỳ vọng sẽ tháo gỡ các nút thắt về quản lý chồng chéo, đan xen, nhiều tầng nấc trong một số lĩnh vực. Tuy vậy, để thực hiện hiệu quả cải cách môi trường kinh doanh trong bối cảnh này, cần đảm bảo các nhân tố:

Thứ nhất, sự quan tâm, coi trọng, chỉ đạo của người đứng đầu.

Thứ hai, tại mỗi bộ, cơ quan, thu gọn đầu mối quản lý nhà nước đối với hoạt động đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp.

Thứ ba, rà soát, tích hợp các thủ tục hành chính, hướng tới doanh nghiệp chỉ cần thực hiện thủ tục tại “Một cửa”; đồng thời thủ tục được thực hiện trên môi trường điện tử.

Thứ tư, tập trung nâng cao năng lực giám sát trách nhiệm thực thi công vụ.

Cuối cùng, duy trì nỗ lực cải cách thường xuyên, liên tục.

Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!