Vụ khai thác, “tuồn” đất hiếm sang Trung Quốc: Môi trường bị ảnh hưởng ra sao?
Cơ quan điều tra cho biết, Công ty Thái Dương đã xả nước thải sau khi khai thác quặng đất hiếm ra 2 hồ lắng có hoạt độ phóng xạ vượt ngưỡng an toàn cho phép…
Như Diễn đàn Doanh nghiệp đã thông tin, trong vụ án Công ty Thái Dương khai thác trái phép đất hiếm tại mỏ Yên Phù (tỉnh Yên Bái), Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đề nghị truy tố ông Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương, và 26 bị can về nhiều tội danh.
Theo kết luận điều tra, từ năm 2019 - 2023, ông Đoàn Văn Huấn đã tổ chức khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú, với tổng trị giá hơn 864 tỷ đồng. Trong số đó đã bán trái phép hơn 10 triệu kg tinh quặng đất hiếm (hàm lượng TREO 18-20%) và hơn 280 triệu kg tinh quặng sắt (là sản phẩm phụ, được thu hồi trong quá trình khai thác, chế biến quặng đất hiếm), thu lợi bất chính số tiền hơn 736 tỷ đồng.
Đối với hành vi "Gây ô nhiễm môi trường", Cơ quan điều tra Bộ Công an cáo buộc, tại mỏ đất hiếm Yên Phú, Đoàn Văn Huấn xây dựng và vận hành 2 hệ thống nhà xưởng gồm: Hệ thống xưởng nghiền, tuyển quặng đất hiếm do Nguyễn Văn Lai (Phó Giám đốc xưởng) điều hành và Hệ thống xưởng thủy luyện đất hiếm do Lê Văn Cẩn (Quản đốc xưởng) điều hành. Hai hệ thống nhà xưởng này khi vận hành sẽ sinh ra bùn thải cùng thải thạch cao bẩn.
Theo quy định, Công ty Thái Dương phải thực hiện đầy đủ nội dung Báo cáo đánh giá tác động môi trường (TĐTM). Doanh nghiệp này cũng phải xây dựng hồ chứa bùn thải quặng và 3 hồ lắng bùn thải trên nền đá vững, trải lớp đất sét 0,5m chống thấm bên dưới… Tương tự, nhà máy thủy luyện cũng cần đảm bảo các yêu cầu về môi trường, không gây ra hiện tượng thẩm thấu các chất ô nhiễm. Tuy nhiên, Đoàn Văn Huấn đã xây dựng các hệ thống hồ chứa không đúng theo quy định và không xây dựng hồ chứa bùn thải lẫn thạch cao.
Bên cạnh đó, nước thải sau khi xử lý được xả thải ra ngoài môi trường cần bảo đảm sự an toàn. Tuy nhiên, kết quả điều tra cho thấy, nước thải từ mỏ đất hiếm do Công ty Thái Dương khai thác có chất độc hại vượt ngưỡng an toàn cho phép.
"Công ty Thái Dương không xây dựng khu vực hồ chứa nên Bùn thải lẫn thải thạch cao từ nhà máy thủy luyện được đổ thành đống trực tiếp ra môi trường, tại các vị trí xung quanh khu vực mỏ Yên Phú. Chúng không được che chắn, có thể phát tán ra môi trường xung quanh", Kết luận nêu.
Bên cạnh đó, Cơ quan điều tra cũng xác định, dù chưa đủ điều kiện để xả thải ra môi trường nhưng Đoàn Văn Huấn vẫn chỉ đạo Nguyễn Văn Lai (Phó Giám đốc điều hành xưởng đất hiếm) thực hiện bơm, xả 348.770 tấn bùn thải ra khu vực hồ chứa không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật. Xưởng thủy luyện đất hiếm của Công ty Thái Dương cũng đổ 2.425 tấn thải thạch cao lẫn bùn thải ra các khu vực không được phép tại mỏ Yên Phú.
Bị can Nguyễn Văn Lai khai đã yêu cầu công nhân vận hành máy bơm, xả lên khu vực bãi chứa đất đá và hồ thải. Các địa điểm này không có biển cảnh báo chất thải nguy hại, không có vật che chắn.
Trong quá trình điều tra, cơ quan chức năng đã trưng cầu giám định của Bộ Khoa học Công nghệ nhằm xác định có hay không sự tồn tại của các chất độc hại trong các mẫu giám định thu được tại các địa điểm có liên quan; nồng độ, hàm lượng của các chất độc hại đó có vượt quá tiêu chuẩn cho phép hay chưa…
Bộ Khoa học Công nghệ công sau đó công bố kết quả giám định cho thấy toàn bộ các mẫu chất thải tại mỏ đất hiếm Yên Phú đều có chất độc hại nhưng ở mức thấp. Tuy nhiên, mẫu nước thu tại các hồ chứa nước thải có tổng hoạt độ alpha, beta "vượt ngưỡng an toàn cho phép".