Ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam (Kỳ II): Cơ hội và thách thức

Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam đã thu hút được hàng loạt các dự án FDI quy mô lớn với tổng vốn đăng ký vượt 11 tỷ USD và 174 dự án FDI trong lĩnh vực bán dẫn. Điều này đã tạo nên bức tranh chuyển dịch sản xuất toàn cầu, khi các tập đoàn “đại gia” như NVIDIA, Intel, Samsung, Qualcomm… không ngần ngại đặt niềm tin vào thị trường Việt Nam.

Các dự án đầu tư này không chỉ mang lại nguồn vốn lớn mà còn thúc đẩy chuyển giao công nghệ, tạo việc làm và nâng cao năng lực sản xuất nội địa. Ví dụ, Intel với nhà máy sản xuất lớn nhất trong lĩnh vực lắp ráp và kiểm thử chip, hay Samsung với 6 nhà máy sản xuất hiện đại đã góp phần làm tăng giá trị gia tăng trong chuỗi sản xuất điện tử.

Bên cạnh các tập đoàn nước ngoài, các doanh nghiệp trong nước như FPT Semiconductor, Viettel và VNChip cũng bắt đầu “xông xáo” gia nhập thị trường bán dẫn. Đây là bước đi quan trọng nhằm đa dạng hóa nguồn lực và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt trong chuỗi giá trị công nghệ.

Tuy nhiên, ngành bán dẫn đòi hỏi khả năng đầu tư khổng lồ về công nghệ, hạ tầng và nguồn nhân lực. Xây dựng một xưởng đúc chip, ví dụ, có thể tiêu tốn tới hàng chục tỷ USD, đồng thời đòi hỏi các dây chuyền sản xuất tiên tiến và môi trường năng lượng ổn định. Thách thức về năng lượng, đặc biệt là sự thiếu hụt điện ở một số khu vực, là rào cản đáng kể đối với các nhà đầu tư FDI công nghệ cao.

Nguồn nhân lực cũng là một vấn đề nan giải. Mặc dù Việt Nam có lực lượng lao động trẻ, tuy nhiên, trình độ chuyên môn và kỹ năng thực hành trong lĩnh vực bán dẫn còn hạn chế. Chính phủ đã đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 kỹ sư chuyên sâu về công nghệ bán dẫn đến năm 2030, nhưng hiện nay, chỉ có khoảng 5.000 kỹ sư có khả năng tham gia vào các mảng thiết kế vi mạch, con số này cho thấy khoảng cách cần phải rút ngắn.

Một khía cạnh quan trọng khác là cơ sở hạ tầng công nghiệp. Mặc dù có sự đầu tư mạnh mẽ từ phía FDI, hệ thống giao thông, cung cấp điện, nước và logistics tại một số khu vực vẫn chưa đáp ứng đủ yêu cầu của ngành công nghiệp bán dẫn. Các khu công nghệ cao như Bắc Ninh, Thái Nguyên và TP Hồ Chí Minh đã được đầu tư cải thiện, nhưng vẫn cần những bước chuyển mình mạnh mẽ để giữ vững lợi thế cạnh tranh.

Trên thực tế, sự trỗi dậy của ngành bán dẫn tại Việt Nam mang lại cơ hội chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực sản xuất trong nước. Các dự án FDI quy mô lớn như của Amkor Technology hay Hana Micron không chỉ thu hút vốn mà còn giúp tạo ra một hệ sinh thái công nghiệp toàn diện, từ nghiên cứu, sản xuất đến kiểm thử và đóng gói chip.

Tuy nhiên, những cơ hội này đi kèm với thách thức to lớn về mặt đầu tư cơ sở hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực. Việt Nam cần tập trung vào việc xây dựng các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm cấp quốc gia và thiết lập mối liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước, Nhà trường và Nhà doanh nghiệp. Chỉ khi có một hệ sinh thái hoàn chỉnh, ngành bán dẫn mới có thể phát triển bền vững và tạo ra giá trị gia tăng cao cho nền kinh tế.

Một khía cạnh khác là chính sách ưu đãi đầu tư. Mặc dù Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách nhằm thu hút FDI, nhưng việc thực hiện và nhất quán trong chính sách ưu đãi vẫn còn nhiều bất cập. Để thu hút các dự án công nghệ cao, cần có cơ chế ưu đãi đặc biệt, minh bạch và linh hoạt, cho phép doanh nghiệp FDI có thể nhanh chóng triển khai hoạt động, đồng thời đảm bảo ổn định về thuế và hỗ trợ kỹ thuật.

Theo ông Cho Hyung Rae, phó chủ tịch của Hana Micron trả lời trên một bài báo của Reuters, Việt Nam rõ ràng đang trở thành trung tâm cung ứng linh kiện chip nhờ vào xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng, việc đảm bảo nguồn năng lượng ổn định và đào tạo nhân lực chuyên môn là yếu tố then chốt.

Đồng quan điểm, một chuyên gia ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam cũng nhận định, việc thu hút FDI vào lĩnh vực công nghệ cao đã mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam, nhưng bên cạnh đó cũng đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc cải thiện cơ sở hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng. Điều này không chỉ giúp tăng giá trị gia tăng mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của ngành.

Nhìn chung, ngành công nghiệp bán dẫn đang mở ra “cơ hội vàng” cho Việt Nam trong bối cảnh chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự trỗi dậy của các dự án FDI quy mô lớn, kết hợp với nỗ lực phát triển nguồn nhân lực và cải thiện cơ sở hạ tầng, hứa hẹn đưa Việt Nam trở thành một trung tâm sản xuất bán dẫn chiến lược.

Tuy nhiên, để tận dụng tối đa cơ hội này, Việt Nam cần phải giải quyết triệt để các thách thức về năng lượng, nguồn nhân lực và chính sách ưu đãi đầu tư. Điều này không chỉ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của ngành trong tương lai.

Nguyễn Chuẩn