Dự án thủy lợi trăm tỷ dở dang vì đâu?
Sau 7 năm phê duyệt, khai thác khoáng sản rầm rộ và thi công, đến nay dự án Hồ chứa nước Lộc Đại (Quảng Nam) vẫn dở dang và có nguy cơ tiếp tục lỡ hẹn.
Từng được kỳ vọng sẽ góp phần đảm bảo cải thiện sinh kế cho người dân địa phương, song đến nay dự án vẫn chưa thấy đâu, là nguyên nhân dẫn đến chậm giải ngân vốn đầu tư công.
Tiến độ kéo dài
Theo tài liệu, dự án Hồ chứa nước Lộc Đại (xã Quế Hiệp, huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam) được phê duyệt đầu tư vào tháng 7/2018 thuộc công trình thủy lợi cấp 2 do Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Nam làm chủ đầu tư. Dự án có tổng mức đầu tư hơn 291 tỷ đồng, thời gian thực hiện từ năm 2018-2020.
Theo quyết định phê duyệt, mục tiêu đầu tư dự án nhằm đảm bảo cung cấp nước tưới cho 500 ha đất canh tác, trong đó 350ha lúa 2 vụ, 150 ha màu thuộc hai xã Quế Hiệp và Quế Thuận, huyện Quế Sơn. Qua đó góp phần cải thiện sinh kế, nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm nghèo cho người dân địa phương đồng thờis góp phần ngăn chặn lũ quét ở thượng nguồn, cắt lũ, giảm nhẹ ngập lụt hạ lưu là vùng dân cư tập trung đông đúc, hạn chế thiệt hại về người và tài sản do lũ gây ra, tạo điều kiện giao thông thuận tiện trong nội vùng.
Trong thời gian thi công Hồ chứa nước Lộc Đại, tỉnh Quảng Nam cũng đã có giấy phép khai thác khoáng sản đá thạch anh tảng lăn trong khu vực dự án. Tại đây, tỉnh Quảng Nam cho phép Công ty TNHH Đầu tư phát triển nông lâm Quảng Nam được khai thác khoáng sản đá thạch anh tảng lăn trong diện tích dự án với diện tích 50,47ha với trữ lượng 2.005.798 tấn.
Dự án dự kiến khởi công xây dựng vào tháng 5/2019 nhưng đến ngày 15/11/2019 mới chính thức được khởi công do gặp nhiều khó khăn trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng (trễ 6 tháng so với dự kiến). Tổng diện tích bị ảnh hưởng bởi dự án là 66,91ha và vì nhiều nguyên nhân, dự án đã trễ tiến độ so với quyết định phê duyệt đầu tư ban đầu.
Đến tháng 12/2022, UBND tỉnh Quảng Nam có công văn thống nhất gia hạn thời gian thực hiện dự án Hồ chứa nước Lộc Đại, huyện Quế Sơn đến ngày 31/12/2025. Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Nam được giao nhiệm vụ rà soát lại tính hiệu quả của công trình, đánh giá lại nhu cầu sử dụng nước thực tế, đặc điểm địa chất công trình, khối lượng đất để đắp công trình theo quy định, tham mưu đề xuất phương án điều chỉnh dự án cho phù hợp, đảm bảo an toàn tuyệt đối công trình trong quá trình triển khai xây dựng cũng như vận hành.
Sau đó, năm 2024 UBND tỉnh Quảng Nam giao Thanh tra tỉnh tổ chức khảo sát, kiểm tra, báo cáo tình hình thực hiện dự án Hồ chứa nước Lộc Đại. UBND huyện Quế Sơn có nhiệm vụ triển khai thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng đối với phần diện tích còn lại của dự án để kịp thời bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư thi công các hạng mục công trình, phối hợp chủ đầu tư tìm nguồn vật liệu xây dựng để thực hiện dự án.
Theo báo cáo của chủ đầu tư vào tháng 10/2024, dự án đang tạm dừng thi công vì chưa hoàn thành thủ tục khai thác mỏ đất phục vụ nguyên liệu đất đắp đập (khoảng 900.000m3) và đang thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng (GPMB) hệ thống kênh tưới. Cụ thể, trong phạm vi dự án còn lại 8,53ha chưa thực hiện bồi thường, GPMB. Năm 2022, UBND huyện Quế Sơn đã thực hiện lập và niêm yết công khai 6,0ha/8,53ha còn lại trên đây nhưng do nguồn kinh phí thực hiện công tác bồi thường, GPMB thực tế lớn hơn chi phí bồi thường, GPMB được duyệt trong tổng mức đầu tư nên chưa phê duyệt phương án bổ sung.
Ghi nhận trực tiếp tại dự án, hiện nay việc thi công chỉ tổ chức cầm chừng, thiết bị và nhân công thưa thớt. Việc này ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ dự án, trong khi thời gian hoàn thành được ấn định vào cuối năm.
Xác nhận với phóng viên Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Trần Anh Toàn – Chủ tịch UBND xã Quế Hiệp cho hay tại dự án vẫn còn một số hộ dân chưa được GPMB. Vị này cho biết đã có nhiều đoàn đến làm việc nhưng vẫn chưa thể thực hiện GPMB nên dự án kéo dài.
"Ngoài ra, việc thiếu đất đắp cũng ảnh hưởng đến dự án", ông Toàn trả lời phóng viên.
Nói về việc chậm GPMB tại dự án, Chánh văn phòng UBND huyện Quế Sơn cho rằng nguyên nhân chính xuất phát từ việc chủ đầu tư không chuyển kinh phí về. Vị này nói thêm, lãnh đạo UBND tỉnh Quảng Nam đã nhiều lần có ý kiến về việc chuyển kinh phí để GPMB, song địa phương chờ mãi mà không thấy đâu.
"Nếu có kinh phí thì việc GPMB là rất nhanh, chứ không phải phía địa phương chậm", ông Nguyễn Bi - Chánh văn phòng UBND huyện Quế Sơn nói.
Trong khi đó, ông Trần Duy Phúc - Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Nam trả lời phóng viên Diễn đàn Doanh nghiệp rằng hiện nay nguồn kinh phí bố trí cho việc GPMB tại dự án là đã có. Ông Phúc cho hay hiện kinh phí để bố trí GPMB của dự án là hơn 10 tỷ đồng.
"Chỉ cần huyện phê duyệt xong phương án bồi thường, có văn bản đề nghị thì Ban sẽ chuyển ngay về để huyện chi trả. Tỉnh đã bố trí kinh phí, chỉ cần huyện có phương án, văn bản thì sẽ chuyển ngay", ông Phúc khẳng định.
Liệu có hoàn thành đúng hạn?
Thông tin từ chủ đầu tư, khối lượng thực hiện toàn bộ dự án đến nay khoảng 122,400/266,200 triệu đồng, đạt 46% tổng giá trị các hợp đồng. Đồng thời, giá trị tạm ứng hợp đồng còn lại chưa thu hồi là 69.270 triệu đồng. Lũy kế kế hoạch vốn bố trí đến nay là 233.865,369 triệu đồng, giải ngân kế hoạch vốn đến nay là 187.004,219 triệu đồng, đạt 80%.
Vì tiến độ ì ạch của dự án, cử tri huyện Quế Sơn cũng đã phàn nàn về vấn đề này. Trả lời cử tri, UBND tỉnh Quảng Nam cho hay từ cuối năm 2022 đến nay dự án tạm dừng thi công do nguồn nguyên liệu đất đắp đập khan hiếm và gặp nhiều khó khăn trong công tác xin cấp phép khai thác khoáng sản.
Hiện nay đơn vị thi công là Công ty Cổ phần Xây dựng Thủy Lợi 1 vẫn đang tiếp tục thực hiện xin cấp phép khai thác khoáng sản để đảm bảo nguồn nguyên liệu đất đắp phục vụ thi công công trình. Dự kiến đến tháng 7/2025 việc xin cấp phép khai thác khoáng sản đối với mô Nồng Trọc, xã Quế Hiệp sẽ hoàn thành và tiến hành khai thác để đắp đập và tháng 6/2026 sẽ hoàn thành công tác xin cấp phép khai thác khoáng sản đối với mỏ Hố Thác, xã Quế Long, huyện Quế Sơn.
Tỉnh Quảng Nam đã giao Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh chịu trách nhiệm phối hợp với UBND huyện Quế Sơn, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, GPMB, UBND xã Quế Hiệp và các Phòng, Ban, cơ quan liên quan thuộc huyện Quế Sơn để xây dựng, thống nhất kế hoạch thực hiện công tác bồi thường, GPMB đối với phần diện tích còn lại của dự án Hồ chứa nước Lộc Đại. Trên cơ sở đó theo dõi, chủ đầu tư phối hợp, đôn đốc việc triển khai thực hiện đảm bảo kế hoạch đề ra, kịp thời bàn giao mặt bằng để triển khai thi công công trình.
Trước đó, UBND tỉnh Quảng Nam yêu cầu Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tổ chức rà soát, đánh giá lại năng lực, kinh nghiệm hiện nay của nhà thầu thi công để xem xét về khả năng tiếp tục thi công dự án. Đồng thời, đôn đốc nhà thầu thi công tập trung đẩy nhanh tiến độ, kịp thời giải ngân nguồn vốn đã bố trí, hoàn thành dự án đảm bảo thời gian đã được UBND tỉnh gia hạn, trường hợp nhà thầu không đảm bảo về năng lực hoặc không tích cực triển khai thực hiện các hồ sơ, thủ tục về đầu tư, cấp phép khai thác khoáng sản đối với các mỏ đất thì báo cáo, đề xuất phương án xử lý nhà thầu theo quy định.
Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Văn Dũng đã chỉ đạo Ban này chủ động làm việc với các sở, ngành, đơn vị liên quan để được hướng dẫn, hỗ trợ, giải quyết thủ tục trong công tác cấp phép khai thác khoáng sản đối với các mỏ vật liệu để đắp đập Hồ chứa nước Lộc Đại. Đồng thời, Ban này phải phối hợp với UBND huyện Quế Sơn và các cơ quan, đơn vị liên quan hoàn thành công tác bồi thường, GPMB phần diện tích còn lại của dự án, bàn giao mặt bằng cho nhà thầu để triển khai thi công các hạng mục còn lại.
"Tập trung đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng công trình, kịp thời giải ngân nguồn vốn", ông Dũng chỉ đạo.
Với việc cấp phép và khai thác các mỏ đất đắp quá lâu, người dân địa phương quan ngại đến tiến độ thực hiện dự án sẽ tiếp tục kéo dài. Việc này cũng sẽ ảnh hưởng đến mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công của địa phương trong năm 2025.