Sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân: Cần nghiên cứu toàn diện
Theo chuyên gia, cần xem xét điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, đồng thời điều chỉnh biểu thuế suất thuế thu nhập cá nhân để đảm bảo công bằng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Thuế thu nhập cá nhân không chỉ là công cụ điều tiết thu nhập, góp phần phân phối lại của cải mà còn là nguồn thu quan trọng của ngân sách nhà nước để đầu tư phát triển, bảo đảm an sinh xã hội, quốc phòng. Tuy nhiên, ở Việt Nam, thuế thu nhập cá nhân vẫn tồn tại nhiều bất cập, đặc biệt là về mức giảm trừ gia cảnh và biểu thuế lũy tiến từng phần. Trong bối cảnh hiện nay, cải cách thuế thu nhập cá nhân cần hướng đến mục tiêu công bằng, hiệu quả, giảm gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời tạo động lực cho tăng trưởng.
Theo PGS, TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng - Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân, Luật Thuế thu nhập cá nhân được ban hành năm 2007, bắt đầu có hiệu lực từ năm 2009 với mức giảm trừ gia cảnh ban đầu là 4 triệu đồng, sau đó tăng lên 9 triệu đồng và hiện tại là 11 triệu đồng. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, số thu từ thuế thu nhập cá nhân cũng tăng mạnh.
Theo số liệu từ Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2020-2024, tổng thu từ thuế thu nhập cá nhân tăng khoảng 70%, từ 110.000 tỉ đồng lên gần 198.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, trong cùng kỳ, thu nhập bình quân đầu người chỉ tăng khoảng 30%, từ 3.548 USD lên 4.622 USD. Điều này cho thấy, mức đóng góp thuế thu nhập cá nhân đang tăng nhanh hơn nhiều so với mức tăng thu nhập thực tế của người dân. Nếu xét đến yếu tố lạm phát, mức tăng giá trung bình trong 5 năm qua rơi vào khoảng 12,85%, nếu tính theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Tuy nhiên, nếu so sánh với mức tăng thu nhập thực tế, có thể thấy sức mua của người dân có xu hướng giảm.
Hiện nay, thuế thu nhập cá nhân chủ yếu được thu từ các nguồn thu nhập như tiền lương, tiền công, thu nhập từ kinh doanh, đầu tư chứng khoán, chuyển nhượng bất động sản... Trong đó, tiền lương, tiền công chiếm tỉ trọng lớn nhất. Từ ngày 1/1/2026, ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể sẽ nâng lên từ 100 triệu đồng/năm lên 200 triệu đồng/năm, tương đương với mức thu nhập khoảng 18 triệu đồng/tháng. Trong khi đó, mức giảm trừ gia cảnh hiện tại chỉ ở mức 11 triệu đồng/tháng, cho thấy sự bất hợp lý trong quy định hiện hành.
“Vậy mức giảm trừ gia cảnh bao nhiêu là phù hợp? Theo các nghiên cứu về phân phối thu nhập, mức thu nhập phổ biến nhất của người lao động hiện nay rơi vào khoảng 8.400 - 10.500 USD/năm, tức khoảng 20 - 25 triệu đồng/tháng. Nếu lấy mức này làm cơ sở, tôi cho rằng, mức giảm trừ gia cảnh hợp lý nên nằm trong khoảng 20 - 25 triệu đồng/tháng, thay vì mức 18 triệu đồng như một số đề xuất hiện nay”, chuyên gia này đề nghị.
Bên cạnh đó, theo PGS, TS Phan Hữu Nghị, cần xem xét điều chỉnh biểu thuế suất thuế thu nhập cá nhân. Hiện tại, thuế suất thấp nhất là 5%, cao nhất là 35% nhưng các bậc thuế đang quá dày và biên độ giữa các bậc quá hẹp, khiến mức thuế suất và số thuế tăng cao ngay cả khi thu nhập chỉ tăng nhẹ. Điều này dẫn đến tình trạng người có thu nhập tăng trung bình cũng nhanh chóng bị đẩy vào nhóm chịu thuế cao, tạo ra áp lực tài chính lớn và giảm động lực lao động.
“Một phương án cải cách hợp lý là điều chỉnh khoảng cách giữa các bậc, thuế suất cao nhất có thể điều chỉnh về mức hợp lý hơn, khoảng 25%, thay vì 35% như hiện nay. Việc giãn khoảng cách giữa các bậc thuế theo hệ số hợp lý sẽ giúp hệ thống thuế trở nên ổn định, độ mở cao, tạo động lực tăng thu nhập, tránh tình trạng người lao động có thu nhập trung bình vẫn phải chịu thuế suất cao một cách bất hợp lý. Đồng thời, số lượng bậc thuế có thể giảm từ 7 bậc xuống còn 5 bậc, giúp đơn giản hóa hệ thống tính thuế mà vẫn đảm bảo nguồn thu hợp lý cho ngân sách Nhà nước”, ông Phan Hữu Nghị cho biết.
Về vấn đề này, PGS, TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế, Học viện Tài chính cho rằng, theo biến động tình hình kinh tế xã hội trong thời gian qua, năm nay cần điều chỉnh giảm trừ gia cảnh tăng lên để phù hợp với điều kiện và mức sống.
Ngoài ra, giãn cách của biểu thuế hiện nay quá dày, điều tiết không hợp lý giữa những người có thu nhập khác nhau, đặc biệt đối với người có thu nhập trung bình. Cần phải điều chỉnh lại giãn cách giữa các bậc và nghiên cứu điều chỉnh giảm thuế suất cao nhất để phù hợp. Nếu giảm thuế suất cao nhất có thể thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao.
Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế nhận định, hiện nay biểu thuế lũy tiến từng phần áp dụng đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công với 7 bậc thuế 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 30% và 35 là chưa hợp lý do khoảng cách giữa các bậc quá hẹp, nên dẫn đến những người có mức thu nhập cao bị điều tiết thuế khá cao.
Bên cạnh đó, tổng biểu thuế thuế thu nhập cá nhân hiện nay cao hơn rất nhiều so với thu nhập doanh nghiệp. Thuế thu nhập doanh nghiệp hiện nay là 20% và còn được rất nhiều ưu đãi. Theo bà Cúc, cần phải thiết kế lại biểu thuế, giảm mức thuế suất cao nhất 35%, giãn khoảng cách từng bậc để đảm bảo mức điều tiết thu nhập cá nhân công bằng nhất.
“Trong Luật Thuế thu nhập cá nhân cần nghiên cứu toàn diện, mức giảm trừ gia cảnh là một phần, cơ cấu biểu thuế thị phần cực kì quan trọng. Theo đó, cần nghiên cứu Luật Thuế thu nhập cá nhân toàn diện, không nên cắt khúc ra hay chỉ sửa mỗi mức giảm trừ gia cảnh”, bà Nguyễn Thị Cúc nhấn mạnh.