Tài sản ảo và bài toán quản lý cấp bách với hình thái tài chính mới
Việc xây dựng hàng lang pháp lý về quản lý, điều hành tài sản ảo, tiền kỹ thuật số là việc hết sức cần thiết và cấp bách.
Thế giới bước vào cuộc cách mạng công nghệ với tốc độ thay đổi đời sống kinh tế nhanh chóng đến từng giây. Nếu không bắt kịp và kiểm soát, Việt Nam sẽ tụt hậu và để lại khoảng trống về mảng quản lý tài sản ảo, loại tài sản không tồn tại dưới dạng vật lý, nhưng lại dễ dàng giao dịch, sử dụng, mua bán trên nền tảng hệ thống công nghệ như blockchain và các nền tảng khác.
Việc xây dựng hàng lang pháp lý về quản lý, điều hành tài sản ảo, tiền kỹ thuật số là việc hết sức cần thiết và cấp bách, giống như xây dựng con đập và hệ thống đê điều để kiểm soát dòng chảy của tài sản ảo theo sự điều hành của cơ quan quản lý.
Hình thành được văn bản quy phạm với nội hàm quản lý loại tài sản này, xây dựng lên sàn giao dịch chính thống, niêm yết minh bạch như sàn chứng khoán sẽ giúp người dân dễ dàng kiểm tra, so sánh, đối chiếu các tài sản ảo, tiền mã hóa uy tín để có thông tin xác thực, tham chiếu giúp quyết định tham gia đầu tư mà không lo bị lừa. Nhà nước thu được thuế và phí giao dịch, kiểm soát được dòng tài sản, phát hiện và xử lý các nguy cơ liên quan đến rửa tiền.
Việc lập sàn cũng giúp tăng lượng công ăn việc làm cho người lao động, đồng thời thu hút lực lượng giỏi công nghệ tham gia hoạt động, triển khai lợi ích từ công nghệ Blockchain từ khắp thế giới, điều mà Việt Nam đang rất cần để tích luỹ, học hỏi kiến thức và kinh nghiệm.
Theo Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), Việt Nam có tới 17 triệu người sở hữu tài sản mã hoá trong năm 2024, đứng thứ 7 trên toàn cầu. Dòng tiền giao dịch trên thị trường này giai đoạn 2022-2024 lên tới hơn 100 tỷ USD mỗi năm. Đây là con số khổng lồ, nếu không nhanh chóng lập hàng rào kiểm soát, sẽ tạo lỗ hổng và khoảng đất màu mỡ cho gian lận thương mại tài sản ảo sinh sôi.
Ngày 9/3/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ra công điện giao nhiệm vụ cho Bộ Tài chính về việc nghiên cứu cắt giảm thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp, đồng thời giao Bộ sớm hoàn thiện hồ sơ Nghị quyết thí điểm để quản lý các hoạt động liên quan đến tài sản ảo, tài sản mã hóa, báo cáo Thường trực Chính phủ trước ngày 13 tháng 3 năm 2025.
Việc xây dựng thí điểm sàn giao dịch do nhà nước quản lý được xem là tất yếu để rút ngắn khoảng cách trong quản lý các hình thái tài chính mới. Qua đó, giúp doanh nghiệp phát hành tài sản ảo huy động nguồn lực tài chính, phục vụ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh,… Nhà đầu tư, người dân có nơi để làm các động tác đầu tư, mua bán, được tổ chức bởi những đơn vị doanh nghiệp được Nhà nước cho phép. Nhà nước sẽ bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của các tổ chức, cá nhân khi tham gia vào hoạt động trên thị trường này.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, nhiều kỳ vọng được đặt ra với sàn giao dịch tài sản ảo. Việc sớm quản lý với loại tài sản này nhìn chung sẽ mang lại lợi ích rất lớn cho nền kinh tế, giúp kiểm soát chủ quyền tiền tệ, giảm rủi ro thất thu thuế cũng như ngăn chặn rửa tiền, lừa đảo, tài trợ khủng bố…
Song nếu chỉ dừng lại ở thí điểm sàn giao dịch tài sản ảo, cơ hội để Việt Nam hợp pháp hóa và làm chủ tài sản số, vẫn cần thêm nhiều điều kiện khác. Đơn cử như kỳ vọng về việc nghiên cứu để đi đến áp dụng, vận hành lưu thông tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) - điều mà nhiều quốc gia đã tiên phong thí điểm. Đây cũng là đồng tiền có thể vận hành lưu thông theo hướng CBDC bán lẻ do người tiêu dùng và doanh nghiệp trực tiếp nắm giữ, hay CBDC liên ngân hàng / bán buôn chỉ dành cho các tổ chức tài chính với mục đích thanh toán liên ngân hàng hoặc quyết toán tài chính. Loại tiền tệ mới này theo nghiên cứu của nhiều quốc gia đi trước, có thể đảm bảo cung cấp bảo mật tài chính, khả năng chuyển nhượng, quyền riêng tư, khả năng tiếp cận và sự thuận tiện cho các công ty và khách hàng tham gia vào các giao dịch tài chính.
Ngoài ra, CBDC có thể giảm thiểu chi phí giao dịch xuyên biên giới, giảm chi phí bảo trì liên quan đến việc duy trì hệ thống tài chính phức tạp, cung cấp các lựa chọn hợp lý hơn cho những người hiện đang sử dụng các dịch vụ chuyển tiền khác.