Mỹ áp thuế 46%, Việt Nam cần tiến nhanh hơn vào thị trường châu Âu
Việc đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa vào EU đã được đề cập nhiều, nhưng nó trở lên cấp thiết hơn khi Mỹ vừa công bố thuế đối ứng với toàn bộ thế giới, trong đó Việt Nam bị áp tới 46%.
Để giảm thiểu thiệt hại, giữ vũng ổn định và tiếp tục tiến lên, hành động của bản thân các doanh nghiệp Việt cần hết sức mau lẹ bằng cách chuyển hướng và mạnh mẽ khai phá vào các thị trường châu Âu, châu Phi...
Thị trường EU còn quá nhiều dư địa.
Khối thị trường chung châu Âu bao gồm 27 nước, dân số hơn 740 triệu người, là một trong những thị trường tiềm năng nhất thế giới với. Ðây là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam với nhiều ngành hàng có thế mạnh như giày dép, dệt may, hàng nông sản, hàng điện tử tiêu dùng...
Theo con số thống kê của Bộ Công thương, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang EU trong năm 2024 đã đạt con số ấn tượng là 51,66 tỷ USD, tăng 8,08 tỷ USD so với năm 2023. Trong đó, xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 10,76 tỷ USD, tăng 66,9%; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác đạt 8,72 tỷ USD, tăng 24,9%; điện thoại các loại và linh kiện đạt 7,38 tỷ USD, giảm 13,4% so với năm 2023.
Con số xuất khẩu gần 51,66 tỷ USD của Việt Nam sang EU trong năm 2024 được tạo nên bởi sự hồi phục mạnh mẽ từ các thị trường xuất khẩu truyền thống, kết hợp tận dụng mạnh mẽ cơ hội từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó, tăng trưởng xuất khẩu sang thị trường EU đã lập kỷ lục mới.
Phát biểu tại diễn đàn Diễn đàn Hợp tác Việt Nam – EU “Nỗ lực thích ứng vì tương lai thịnh vượng bền vững”, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh: “Kể từ sau EVFTA đi vào hiệu lực, chúng ta đã chứng kiến sự chuyển dịch tích cực trong cơ cấu thị trường, khi không chỉ duy trì và phát triển xuất khẩu sang các thị trường lớn, cửa ngõ trong Khối như Hà Lan, Đức, Bỉ, Tây Ban Nha (với tốc độ tăng trưởng bình quân từ 4,5%-14,6%/năm) mà dần mở rộng sang các thị trường nhỏ, thị trường ngách tại Đông Âu, Bắc Âu, Nam Âu với mức tăng trưởng bình quân hai con số, điển hình như Ai Len (54,4%/năm), Séc (43,5%), Bungari (33%), Luxembourg (31,5%), Bồ Đào Nha (11,7%), Đan Mạch (8,9%),...
Đồng thời, cơ cấu mặt hàng xuất khẩu sang thị trường EU cũng ngày càng đa dạng hơn; không chỉ tập trung vào các mặt hàng chủ lực, truyền thống mà còn đẩy mạnh xuất khẩu nhiều mặt hàng công nghiệp và nông nghiệp khác như: chất dẻo, hóa chất, máy ảnh & linh kiện, dây điện, đạt tốc độ tăng trưởng ấn tượng từ hai tới ba con số. Nhóm hàng nông nghiệp cũng ghi nhận thành tựu tích cực, khẳng định vị thế và chất lượng nông sản Việt, điển hình như xuất khẩu hạt tiêu đạt mức tăng trưởng bình quân ấn tượng (32,6%/năm); gạo (23,7%/năm); cà phê (18%/năm).
Tại cuộc gặp với Chủ tịch Thượng viện Vương quốc Bỉ Stéphanie D'Hose năm ngoái, Thủ tướng chính phủ Phạm Minh Chính cũng nhấn mạnh: Việt Nam và Bỉ cần tận dụng tối đa lợi thế của Hiệp định EVFTA, phấn đấu đưa kim ngạch thương mại 2 nước sớm đạt 7 tỷ USD trong 2-3 năm tới.
Thách thức cho doanh nghiệp Việt
Theo Phó Chủ tịch VCCI Nguyễn Tân Thành, châu Âu đã mở cửa cho hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam ở độ mở cao nhất so với các quốc gia khác trong khu vực. Tuy nhiên, châu Âu cũng là một thị trường khó tính, đòi hỏi các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật cao đối với hàng hóa nhập khẩu. Đặc biệt, thị trường này rất chú trọng đến các tiêu chuẩn xanh và phát triển bền vững. “Để nâng cao hơn nữa kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam, việc đáp ứng các tiêu chí bền vững là yếu tố hết sức quan trọng, đòi hỏi doanh nghiệp xây dựng mô hình sản xuất bền vững, thân thiện với môi trường”, ông Thành nhấn mạnh.
Đồng tình với nhận định này, nhiều chuyên gia cũng bày tỏ quan ngại, những điều chỉnh, quy định EU ban hành mới đây sẽ tác động không nhỏ tới xuất khẩu của Việt Nam. Nếu doanh nghiệp Việt Nam không vượt qua các rào cản để nhanh chóng thích ứng việc xuất khẩu thì sẽ khó tận dụng được cơ hội chiếm lĩnh thị trường EU.
Cụ thể, ngày 13/5/2024, EU đã ban hành quy trình mới về nhập khẩu hàng hóa. Theo đó, từ ngày 3/6/2024, tất cả hàng hóa nhập khẩu vào EU đều phải khai báo vào Hệ thống kiểm soát hàng hóa nhập khẩu (ICS2). Ðây là hệ thống nhằm mục đích bảo vệ tốt hơn thị trường chung châu Âu và công dân bằng các biện pháp an toàn, an ninh hải quan mới.
Các hãng vận tải đường biển, đường thủy nội địa, đường bộ và đường sắt cũng phải cung cấp dữ liệu về hàng hóa được gửi đến hoặc qua EU trước khi hàng đến. ICS2 còn liên quan đến các hãng vận chuyển bưu chính và chuyển phát nhanh. Trong một số trường hợp, bên nhận hàng cuối cùng được thành lập tại EU cũng phải gửi dữ liệu ENS tới ICS2. Nếu các bên giao dịch chưa chuẩn bị sẵn sàng và không cung cấp dữ liệu theo yêu cầu của ICS2, hàng hóa sẽ bị dừng ở biên giới EU và không được cơ quan hải quan thông quan.
Một trong những quy định mới được quan tâm nhất hiện nay đối với hàng hóa xuất khẩu vào EU là cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), được EU thí điểm áp dụng giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 1/10/2024 và sẽ thực hiện đầy đủ trong năm 2026. EU sẽ đánh thuế carbon đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào thị trường các nước nội khối dựa trên cường độ phát thải khí nhà kính trong quy trình sản xuất ở nước sở tại. Các nhà nhập khẩu sẽ phải báo cáo lượng khí thải có trong hàng hóa nhập khẩu. Nếu lượng khí thải này vượt quá tiêu chuẩn của EU, họ sẽ phải mua "chứng chỉ khí thải" theo mức giá carbon hiện nay tại EU.
Riêng các nước Bắc Âu lại đặc biệt quan tâm đến biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Họ ban hành nhiều thiết chế cho hàng hóa nhập khẩu như Chiến lược từ trang trại đến bàn ăn với mục tiêu quan trọng nhất là giảm 50% việc sử dụng thuốc trừ sâu vào năm 2030; Kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn nhằm biến các sản phẩm bền vững thành tiêu chuẩn ở EU,…
Muốn xuất khẩu vào EU và các nước Bắc Âu, doanh nghiệp cần nắm bắt rõ quy định, xu hướng thị trường để có hướng tiếp cận mới. Doanh nghiệp Việt Nam cần chuyển đổi mô hình sản xuất nhằm bắt kịp các xu thế mới của EU. Thương mại đối với công nghệ xanh và các sản phẩm bền vững đã và đang trở thành xu hướng phổ biến ở nhiều quốc gia, doanh nghiệp Việt Nam sẽ khó khăn trong xuất khẩu vào thị trường EU nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn xanh đang ngày càng được nâng cao. Để đạt được những chúng chỉ “xanh” và tiến quân vào thị trường EU, các doanh nghiệp Việt Nam phải thích nghi dần với nguồn lực xanh, nguyên liệu đầu vào xanh, công nghệ sản xuất xanh, năng lượng xanh…
Để làm được điều này, doanh nghiệp Việt phải thay đổi nhanh chóng, bắt đầu tư việc thay đổi tư duy, tiếp đó là công nghệ và quy trình sản xuất với nhận thức: “Sản xuất xanh mất tiền nhưng nếu không làm sẽ mất tất cả, mất thị trường, mất khách hàng”.