Ngành dệt may và giày dép Đông Nam Á "nín thở" trước thuế quan Mỹ
Từng vượt qua làn sóng đầu tiên của cuộc chiến tranh thương mại, Đông Nam Á một lần nữa lại trở thành mục tiêu của thuế quan Mỹ.
Đông Nam Á - nơi sản xuất của các "gã khổng lồ" về đồ thể thao và may mặc toàn cầu, đang bị thử thách bởi cuộc chiến thuế quan của Mỹ, và 90 ngày tạm hoãn tiếp theo có thể tạo nên hoặc phá vỡ lợi thế của khu vực này như một trung tâm sản xuất và đầu tư dài hạn.
Dệt may và giày dép không chỉ là ngành kinh doanh lớn đối với Việt Nam, Indonesia và Campuchia mà còn là huyết mạch của nền kinh tế xuất khẩu, thúc đẩy việc làm và tăng trưởng.
Việt Nam vẫn là nước xuất khẩu hàng dệt may và giày dép hàng đầu Đông Nam Á sang Mỹ vào năm 2024, đạt 24,5 tỷ đô la Mỹ trong các lô hàng; Indonesia đứng thứ hai với 7,1 tỷ đô la Mỹ và Campuchia đạt 745,8 triệu đô la Mỹ, theo dữ liệu chính thức và các nguồn tin trong ngành.
Các lĩnh vực này đã giúp ba quốc gia này thành trung tâm sản xuất chính cho những gã khổng lồ toàn cầu như Nike, adidas và Lululemon, với Hoa Kỳ đóng vai trò là khách hàng lớn nhất và thị trường quan trọng nhất của họ.
"Đây chỉ là sự hoãn lại tạm thời - chúng tôi vẫn đang chờ xem các cuộc đàm phán diễn ra như thế nào", Jemmy Kartiwa Sastraatmaja, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Indonesia, nói với The Business Times. Tuy nhiên, ông nói thêm rằng việc tạm hoãn này rất hữu ích vì nó giúp chúng tôi có thêm thời gian để tiếp tục đàm phán để đạt được kết quả đôi bên cùng có lợi.
Tuy nhiên, điều đó có thể chỉ là suy nghĩ lạc quan, xét đến lập trường cứng rắn của Washington. Ông Frederic Neumann, Kinh tế trưởng khu vực châu Á tại HSBC, nhận định: “Mức thuế phổ quát 10% nhìn chung vẫn trong khả năng ứng phó của các nền kinh tế Đông Nam Á – ít nhất là trong ngắn hạn.”
Thông báo tăng thuế mới từ Mỹ đã khiến Indonesia bất ngờ. Trong một cuộc họp trực tuyến gần đây, tập đoàn Nike đã liên hệ trực tiếp với chính phủ nước này nhằm đảm bảo chuỗi cung ứng không bị gián đoạn. Hiện nay, Nike có ít nhất 9 nhà máy tại Indonesia sản xuất giày dép và quần áo, phần lớn do các doanh nghiệp Trung Quốc, Đài Loan và Hàn Quốc điều hành, sử dụng hàng trăm nghìn lao động địa phương.
Ngành dệt may của Indonesia vốn đang gặp khó khăn do đơn hàng sụt giảm, nhà máy đóng cửa và làn sóng sa thải gia tăng. Trong bối cảnh nhu cầu trong nước yếu, xuất khẩu trở thành động lực sống còn cho ngành này, đặc biệt là khi đồng USD mạnh lên tạo ra nguồn thu ngoại tệ tăng vọt.
Tuy nhiên, đợt tăng thuế bất ngờ đã khiến nhiều doanh nghiệp phải tạm dừng kế hoạch kinh doanh để đánh giá lại tình hình trước khi tiếp tục đàm phán với các đối tác.
Ông Fakhrul Fulvian, nhà kinh tế trưởng tại Trimegah Sekuritas, cho rằng việc hoãn tăng thuế là cơ hội để Indonesia điều chỉnh lại chiến lược thương mại với Mỹ. Ông nhấn mạnh việc đẩy mạnh cải cách môi trường kinh doanh và đơn giản hóa thủ tục xuất khẩu sẽ giúp tăng cường năng lực cạnh tranh của ngành dệt may và giày dép.
Theo giới phân tích, trong số các nước ASEAN, Việt Nam là quốc gia có nguy cơ bị ảnh hưởng nếu căng thẳng thương mại với Mỹ leo thang. Ngành dệt may và giày dép chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ, trong khi Mỹ chiếm hơn 1/3 tổng lượng xuất khẩu toàn cầu của ngành này.
Việt Nam hiện sản xuất khoảng 50% sản lượng giày dép toàn cầu của Nike và 39% sản phẩm của Adidas. Việc Mỹ tăng thuế nhập khẩu đối ứng có thể tác động đến Việt Nam.
Trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu chủ chốt tiềm ẩn rủi ro về thuế quan, các nhà sản xuất trong khu vực đang nỗ lực mở rộng sang những thị trường mới như một chiến lược lâu dài nhằm bảo vệ biên lợi nhuận và giảm phụ thuộc vào Mỹ.
Tuy nhiên, việc phát triển thị trường mới không dễ dàng. Các doanh nghiệp trong khu vực cho biết, để tìm được khách hàng mới ở thị trường khác trong thời gian ngắn là vô cùng khó khăn.
Các nhà cung ứng cần thời gian để thích ứng với tiêu chuẩn và yêu cầu khác nhau của từng thị trường. Việc phần lớn nguyên liệu vẫn phải nhập khẩu, chủ yếu từ Trung Quốc khiến ngành này dễ bị ảnh hưởng bởi các quy định về xuất xứ trong một số hiệp định thương mại.
Thay vì lựa chọn biện pháp trả đũa, các quốc gia ASEAN đang thúc đẩy đối thoại với phía Mỹ nhằm tìm kiếm cơ chế giảm thuế và cam kết không thực hiện các hành động trả đũa. Giới phân tích cho rằng kết quả của các cuộc đàm phán sẽ có ý nghĩa then chốt trong việc duy trì sức hấp dẫn đầu tư dài hạn của khu vực.
Trong báo cáo mới đây, các chuyên gia kinh tế tại Allianz nhận định: “Đông Nam Á vẫn có thể duy trì sức hút trong dài hạn nếu các quốc gia đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ và điều chỉnh tỷ giá để bù đắp tác động từ thuế quan.”
Một số chính phủ trong khu vực đã thể hiện thiện chí khi đề xuất giảm thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Mỹ, từ nông sản đến nguyên liệu đầu vào công nghiệp nhằm thu hẹp thâm hụt thương mại của Mỹ cũng như tăng cường vị thế đàm phán.
Tại Indonesia, chính phủ đang xem xét tăng nhập khẩu bông từ Mỹ, nguyên liệu quan trọng cho ngành may mặc nhằm thu hẹp mức thặng dư thương mại 17 tỷ USD với Washington. Hiện nay, Indonesia nhập khoảng 500.000 tấn bông mỗi năm, nhưng chỉ 17% trong số đó đến từ Mỹ. Theo Hiệp hội Dệt may Indonesia, ngành này đang hướng tới nâng tỷ lệ nhập khẩu từ Mỹ lên 50%.
Campuchia đã đề xuất giảm trung bình 10% thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng Mỹ như thịt, sữa và xe máy. Động thái này được coi là "lá bài chiến lược" nhằm đổi lấy mức thuế xuất thấp hơn cho hàng hóa nước này. Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Campuchia, chiếm 37,9% tổng kim ngạch, chủ yếu là hàng may mặc, giày dép và túi xách.
Việt Nam và Mỹ cũng đã nhất trí khởi động đàm phán về một hiệp định thương mại song phương. Ngoài ra, Việt Nam đã giảm thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng của Mỹ như khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), ô tô và ethanol nhằm đổi lấy điều kiện thương mại thuận lợi hơn cho hàng xuất khẩu của mình.