EU cam kết thúc đẩy hợp tác toàn diện với Việt Nam

EU coi Việt Nam là đối tác trọng yếu

Tại hội thảo trong khuôn khổ Lễ công bố Sách Trắng EuroCham 2025 vừa qua, cả Chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert và Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier đều khẳng định rằng Việt Nam là đối tác chiến lược, ổn định và dài hạn của châu Âu.

“Chúng tôi muốn một hệ thống đa phương ổn định, đảm bảo các quy tắc về thương mại cởi mở và tự do,” ông Guerrier phát biểu, nhấn mạnh rằng đây cũng là nguyên tắc mà EU sẽ tiếp tục duy trì với Việt Nam và các đối tác khác, bất chấp những bất định trên trường quốc tế.

Điều này không chỉ dừng lại ở phát biểu ngoại giao. Chỉ trong hai năm qua, châu Âu đã liên tục cử các đoàn lãnh đạo cấp cao đến Việt Nam, từ Đức, Pháp, Bỉ đến Hà Lan, thể hiện sự ưu tiên rõ rệt dành cho mối quan hệ này.

Cuộc điện đàm giữa Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Kaja Kallas ngày 15/4 vừa qua càng làm rõ định hướng nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện – một bước đi phản ánh vị trí ngày càng quan trọng của Việt Nam trong tầm nhìn Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của EU.

Theo Eurostat và UNCTAD, Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ 15 của EU về hàng hóa, vượt nhiều nền kinh tế mới nổi khác. Kim ngạch thương mại song phương đạt gần 65 tỷ EUR vào cuối năm 2024 – tăng 25% kể từ khi EVFTA có hiệu lực.

Không chỉ thương mại, đầu tư từ châu Âu cũng duy trì đà tăng trưởng, kể cả trong năm 2025 đầy biến động này.

Chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert khẳng định: “Tôi tin tưởng kinh tế Việt Nam sẽ đạt tăng trưởng 8% trong năm nay.” Với niềm tin đó, ông cho rằng các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam sẽ không rút lui mà ngược lại, tiếp tục đẩy mạnh hoạt động để tận dụng lợi thế xuất khẩu trong 3 tháng tới.

Phòng vệ trước thuế quan

Tuy các mức thuế của Mỹ vẫn đang ở giai đoạn đe dọa, nhưng tác động tâm lý lên các doanh nghiệp là rõ rệt. Nguy cơ bị cáo buộc "lẩn tránh thuế" nếu sản phẩm sử dụng linh kiện Trung Quốc lắp ráp tại Việt Nam khiến nhà đầu tư châu Âu thận trọng. Trong khi đó, doanh nghiệp Việt Nam lo ngại mất thị phần tại Mỹ.

Ở thời điểm đó, EVFTA nổi lên như một công cụ chiến lược – không chỉ vì lợi ích cắt giảm thuế, mà vì nó thể hiện niềm tin chính trị và cam kết dài hạn.

Hiện hơn 70% dòng thuế trong EVFTA đã được xóa bỏ, tạo lợi thế rõ rệt cho cả hai phía. Năm 2024, kim ngạch thương mại hai chiều đạt hơn 63 tỷ USD, trong khi quý 1/2025, vốn FDI châu Âu cam kết đạt 1,8 tỷ USD, theo EuroCham.

Bên cạnh hỗ trợ thương mại, đại diện EU còn khẳng định sẽ đồng hành cùng Việt Nam trong cải cách thể chế, đơn giản hóa thủ tục và nâng cao năng lực xuất khẩu – những khoản đầu tư dài hạn để củng cố sức chống chịu của Việt Nam trước các cú sốc toàn cầu.

Điều quan trọng, hai bên đang có những chuyển biến tích cực nhằm tháo gỡ một số rào cản vẫn tồn tại.

Trong cuộc điện đàm với bà Kaja Kallas, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn đã đề nghị EU sớm gỡ bỏ “thẻ vàng” IUU – vốn đang ảnh hưởng tiêu cực đến ngành xuất khẩu thủy sản. Ông cũng nhấn mạnh mong muốn EU đánh giá khách quan vụ điều tra chống bán phá giá đối với thép cán nóng – một mặt hàng chiến lược trong xuất khẩu công nghiệp.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc EU sớm phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ Đầu tư Việt Nam – EU (EVIPA), nhằm tạo nền tảng pháp lý cho dòng vốn FDI chất lượng cao vào các lĩnh vực như hạ tầng giao thông, năng lượng tái tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Đây là những lĩnh vực Việt Nam đang cần huy động nguồn lực lớn để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Trong bối cảnh tài chính công còn hạn chế, nếu EVIPA được thông qua, dòng vốn xanh từ EU sẽ là cú hích đáng kể cho nền kinh tế.

Khuyến nghị chiến lược cho Việt Nam?

Để chủ động ứng phó với các bất định thương mại, các chuyên gia đưa ra một loạt giải pháp.

Trước hết, Việt Nam cần chủ động hơn trong việc củng cố năng lực nội tại và mở rộng đối tác đáng tin cậy. Theo đại sứ EU, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là yếu tố sống còn – không nên phụ thuộc quá mức vào một thị trường đơn lẻ. EU, với nền tảng hợp tác sẵn có và cam kết dài hạn, có thể trở thành điểm tựa ổn định trong chiến lược này.

Song song đó, việc cải thiện môi trường kinh doanh trong nước – từ cắt giảm thủ tục hành chính đến thúc đẩy đầu tư hạ tầng, năng lượng, và chuyển đổi số – sẽ giúp Việt Nam nâng cao sức cạnh tranh. Một điểm mấu chốt khác là tăng tỷ lệ nội địa hóa trong sản xuất để giảm rủi ro bị áp thuế do nguồn gốc linh kiện.

Cuối cùng, Việt Nam cần xây dựng các quy định minh bạch hơn về xuất xứ hàng hóa, đồng thời chủ động làm việc với các đối tác quốc tế để thúc đẩy công nhận lẫn nhau, giảm thiểu các rào cản kỹ thuật. Việc sẵn sàng cho các kịch bản thương mại mới – kể cả trường hợp Mỹ có thể rút khỏi WTO – là điều cần tính đến ngay từ bây giờ.

EU đang thể hiện rõ vai trò của một đối tác chiến lược đáng tin cậy của Việt Nam – không chỉ về thương mại mà còn trong cải cách và phát triển dài hạn. Nếu tận dụng tốt cơ hội này, Việt Nam có thể không chỉ vượt qua sóng gió thương mại hiện tại mà còn nâng mình lên một vị thế mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trường Đặng