Dòng chảy pháp luật kinh doanh năm 2024: Vẫn còn những… “ách tắc”

Ngày 22/4 vừa qua, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức Hội thảo công bố Báo cáo Dòng chảy pháp luật kinh doanh năm 2024 - Báo cáo này được VCCI thực hiện từ năm 2018, nhằm tổng hợp, phân tích các vấn đề nổi bật trong quá trình xây dựng, ban hành và thực thi pháp luật liên quan đến kinh doanh.

4 “dòng chảy” chính

Năm 2024, Quốc hội ban hành 31 Luật, Chính phủ ban hành 182 Nghị định và các Bộ ban hành 629 Thông tư cho thấy cường độ lập pháp tăng mạnh mẽ so với năm trước. Tuy nhiên, việc số lượng tăng không đồng nghĩa với chất lượng và hiệu quả thực thi cũng được cải thiện tương ứng.

Thông tin về Dòng chảy pháp luật kinh doanh trong năm, Chủ tịch VCCI – Phạm Tấn Công cho biết, năm 2024 tiếp tục ghi nhận sự sôi động trong công tác xây dựng pháp luật – với nhiều luật, nghị định, thông tư được sửa đổi, ban hành theo hướng cải cách.

“Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng quy trình lập pháp hiện nay vẫn còn nhiều điểm cần được cải thiện: từ cách chọn vấn đề, cách soạn thảo văn bản, đến cách lấy ý kiến và xây dựng các quy định chi tiết dưới luật. Việc sửa đổi đôi khi vẫn còn hình thức, thời gian chuẩn bị ngắn, chưa thực sự phản ánh đầy đủ thực tiễn”, Chủ tịch Phạm Tấn Công chia sẻ.

Đồng thời cho rằng, thông qua việc theo dõi, phân tích các văn bản được ban hành và lấy ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp, VCCI nhận thấy một số “dòng chảy” chính trong hệ thống pháp luật kinh doanh năm 2024.

Thứ nhất, cải cách thủ tục hành chính và giảm chi phí tuân thủ tiếp tục được thúc đẩy mạnh mẽ.

Theo Chủ tịch Phạm Tấn Công, Chính phủ đã rất nỗ lực trong việc cắt giảm điều kiện kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn cho chính quyền địa phương, cơ quan chuyên môn. Nhiều quy định đã được sửa đổi theo hướng đơn giản hóa, minh bạch và thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

“Một tín hiệu tích cực là cộng đồng doanh nghiệp ngày càng chủ động hơn trong việc góp ý, phản biện chính sách. Nhiều chính sách ban hành trong năm 2024 đã thể hiện rõ dấu ấn từ thực tiễn doanh nghiệp”, Chủ tịch Phạm Tấn Công nêu rõ.

Thứ hai, một số chính sách cải cách vẫn chưa thực sự thuận lợi trong thực thi.

Liên quan đến vấn đề này, Chủ tịch Phạm Tấn Công cho rằng, dù có nhiều nỗ lực, nhưng một số chính sách vẫn chưa tạo được chuyển biến thực chất. Nguyên nhân chính là do tư duy quản lý cũ chưa được thay đổi triệt để. Bên cạnh đó, vẫn tồn tại quy định thiếu linh hoạt, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động.

Thứ ba, chính sách tài chính - thuế có nhiều chuyển động tích cực nhưng vẫn còn băn khoăn.

Cụ thể, theo Chủ tịch Phạm Tấn Công, chính sách thuế và tài chính tiếp tục được xem là công cụ hỗ trợ đắc lực cho phục hồi kinh tế. Nhiều chính sách miễn, giảm thuế, phí được triển khai. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn phản ánh một số bất cập trong thực thi như áp lực chi phí, thời gian tuân thủ và sự thiếu đồng bộ trong các quy định pháp luật về thuế.

Thứ tư, chính sách thương mại điện tử đã có những điều chỉnh tích cực nhưng chưa đồng bộ.

Theo Chủ tịch Phạm Tấn Công, thương mại điện tử phát triển nhanh chóng và đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế số. Nhiều chính sách mới đã được ban hành kịp thời để đáp ứng yêu cầu quản lý. Tuy nhiên, vẫn còn những quy định chưa bao quát hết thực tiễn, trong khi, việc hoàn thiện khung pháp lý để bảo vệ quyền lợi các bên liên quan, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh, minh bạch là rất cần thiết.

… còn đó những băn khoăn

Mặc dù việc xây dựng và ban hành chính sách pháp luật trong những năm qua được cho đã có nhiều chuyển động tích cực, thế nhưng, không ít ý kiến cho rằng, vẫn tồn tại một số quy định còn thiếu linh hoạt, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động.

Theo ông Nguyễn Hồng Uy - Trưởng nhóm Kỹ thuật Tiểu ban Thực phẩm Dinh dưỡng, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), việc yêu cầu công bố hợp quy có cần thiết không? Bởi, trong vụ 573 nhãn sữa giả, có hàng trăm sản phẩm đã được cơ quan quản lý cấp giấy đăng ký, trong đó xác nhận sản phẩm phù hợp với quy chuẩn, nhưng thực tế lại là hàng giả.

Vị này cho rằng, các cơ quan quản lý Nhà nước hiện chủ yếu tập trung vào kiểm soát thủ tục công bố hợp quy (tiền kiểm), ít chú trọng hậu kiểm dẫn tới những kẻ làm hàng giả sử dụng giấy đăng ký hợp quy do cơ quan quản lý Nhà nước cấp để đánh lừa người tiêu dùng là “chất lượng và an toàn sản phẩm đã được chứng nhận bởi cơ quan quản lý Nhà nước”.

Trong khi đó, liên quan đến lĩnh vực viễn thông, công nghệ thông tin, ông Trần Thanh Phương - Giám đốc Công ty TNHH ExtendMax Việt Nam cho rằng, thời gian qua, chi phí tuân thủ tăng lên đáng kể, đặc biệt là đối với một số sản phẩm tiêu dùng như máy tính xách tay và điện thoại 5G.

“Chi phí thử nghiệm và hợp quy cho điện thoại 5G trước năm 2022 khoảng 70 triệu đồng, sau năm 2022 có giai đoạn tăng lên tới 3 tỷ đồng, giờ ổn định ở mức khoảng 1 tỷ đồng cho 1 model”, ông Phương dẫn chứng.

Đồng thời bày tỏ, trong giai đoạn 2023, số lượng kiểu loại điện thoại 5G được một số hãng đưa ra thị trường chỉ còn 1/3 so với giai đoạn năm 2022. Liệu có phải lý do là do chi phí tuân thủ quá cao so với quy mô thị trường?

Từ thực tế nêu trên, vị này đề nghị cơ quan quản lý Nhà nước nghiên cứu biện pháp giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Bởi, xét cho cùng thì các chi phí này sẽ làm tăng chi phí đầu vào, dẫn tới tăng giá cả đầu ra. Bên cạnh đó, cần tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa việc đánh giá sự phù hợp.

Theo ông Phương, hiện tại toàn bộ Việt Nam mới chỉ có 1 tổ chức chứng nhận hợp quy được chỉ định cho việc chứng nhận sản phẩm công nghệ thông tin. Vì vậy ông đề nghị, đẩy mạnh xã hội hóa các phòng thử nghiệm và tổ chức chứng nhận hợp quy để cải thiện đáng kể một số vướng mắc điển hình trong thời gian trước đây.

Còn theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Phó Giám đốc Công ty Luật Vietthink, riêng về lĩnh vực xử lý chất thải phát điện, đặc biệt là các dự án điện rác, cũng đang gặp nhiều vướng mắc về mặt pháp lý.
Vì vậy, vị chuyên gia này đề xuất, cần sớm bổ sung các cơ chế đặc thù, văn bản hướng dẫn cho phép đặt hàng dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt, đồng thời ban hành hợp đồng mẫu phù hợp để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả kinh tế…

“Việc thiếu khung pháp lý đồng bộ, không chỉ khiến nhà đầu tư e ngại mà còn làm chậm quá trình xã hội hóa xử lý rác vốn đang rất cấp bách”, vị chuyên gia này bày tỏ.

Gia Nguyễn