Sản xuất ở châu Á "ngấm đòn" thuế quan, Việt Nam ra sao?
Hoạt động sản xuất ở châu Á "lao dốc" trong tháng 5 do căng thẳng thương mại Mỹ - Trung chưa hạ nhiệt.
Căng thẳng Mỹ - Trung chưa dứt
Tuần qua, Bộ Thương mại Trung Quốc đã ra tuyên bố cáo buộc Mỹ vi phạm các thỏa thuận thương mại mới đạt được vào tháng trước tại Geneva. Bắc Kinh chỉ trích việc Washington đơn phương áp đặt các biện pháp hạn chế mới, bao gồm kiểm soát xuất khẩu chip AI, hạn chế phần mềm thiết kế bán dẫn và thậm chí là thu hồi thị thực sinh viên Trung Quốc.
Phía Trung Quốc cho biết họ “kiên quyết bác bỏ” các cáo buộc từ Mỹ, đồng thời cảnh báo sẽ có hành động mạnh mẽ nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia.
Những phản ứng gay gắt từ các bên bất chấp đình chiến thương mại khiến tác động lan rộng ra khắp châu Á, đặc biệt là các nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu như Việt Nam, Hàn Quốc, Đài Loan, Nhật Bản và Indonesia.
Theo báo cáo của S&P Global công bố ngày 2/6, các chỉ số PMI (Chỉ số Quản lý Mua hàng) tại nhiều quốc gia lớn trong khu vực đều giảm xuống dưới mức 50 – ngưỡng đánh dấu sự co hẹp trong hoạt động sản xuất.
Indonesia ghi nhận mức sụt giảm đơn hàng mạnh nhất kể từ tháng 8/2021. Hàn Quốc ghi nhận mức suy giảm sản lượng sâu nhất trong ba năm qua. Tình hình tại Đài Loan cũng không mấy khả quan. Do ảnh hưởng trực tiếp từ các quy định xuất khẩu phần mềm và thiết bị thiết kế chip, các doanh nghiệp tại đây đã buộc phải cắt giảm lao động và chi tiêu mua hàng.
Sự chững lại về nhu cầu không chỉ là vấn đề nội tại mà còn xuất phát từ tâm lý do dự của khách hàng quốc tế trong việc ký kết đơn hàng mới, lo ngại về tính ổn định của chuỗi cung ứng toàn cầu.
Chỉ số chứng khoán Trung Quốc tại Hồng Kông đã giảm tới 2,9% – mức giảm mạnh nhất trong gần hai tháng. Các chỉ số chứng khoán Mỹ cũng đồng loạt sụt giảm theo.
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc – ông Rhee Chang-yong – nhận định: “Tác động gián tiếp từ thuế quan Mỹ thông qua Trung Quốc là rất quan trọng vì chúng tôi liên kết chặt chẽ với họ qua chuỗi cung ứng.”
Việc Trung Quốc trì hoãn việc tăng cường xuất khẩu đất hiếm – nguyên liệu thiết yếu trong sản xuất thiết bị điện tử – cũng làm dấy lên lo ngại trong giới công nghiệp.
Chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc Michael Hart cho rằng tiến độ nới lỏng xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc chậm hơn kỳ vọng đã gây áp lực lên các nhà sản xuất công nghệ trên toàn thế giới.
Chính sách tạm hoãn áp thuế 90 ngày mà chính quyền Trump triển khai đã giúp các công ty Mỹ đẩy mạnh giao hàng trong tháng 4, dẫn đến sự phục hồi tạm thời trong hoạt động vận chuyển hàng hóa tại châu Á. Tuy nhiên, dữ liệu tháng 5 lại cho thấy xu hướng giảm quay trở lại, đặc biệt khi xuất khẩu của Hàn Quốc sang Mỹ giảm tới 8,1%.
Việt Nam không tránh khỏi ảnh hưởng
Cũng theo báo cáo PMI mới nhất từ S&P Global, Việt Nam tiếp tục chứng kiến sự sụt giảm đáng kể về số lượng đơn đặt hàng xuất khẩu mới trong tháng 5 – tháng thứ 7 liên tiếp có dấu hiệu giảm.
Nguyên nhân chính được xác định là do các biện pháp thuế quan từ Mỹ, làm suy yếu mạnh mẽ nhu cầu từ các thị trường xuất khẩu chủ lực. Dù sản lượng nội địa có dấu hiệu phục hồi nhẹ nhờ chính sách thuế quan ổn định hơn so với tháng 4, nhưng toàn bộ bức tranh vẫn cho thấy sự giằng co giữa kỳ vọng phục hồi và hiện thực thận trọng.
Ông Andrew Harker – Giám đốc Kinh tế tại S&P Global Market Intelligence – nhận định: “Tin tức về thuế quan tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc xác định xu hướng của ngành sản xuất Việt Nam. Tháng 5 đã chứng kiến một bức tranh ổn định hơn về các chính sách thuế quan của Mỹ so với tháng 4, từ đó khiến sản lượng tăng trở lại và niềm tin kinh doanh cải thiện. Tuy nhiên, các nhà sản xuất vẫn thận trọng về tác động của thuế quan và lại chứng kiến sự giảm mạnh của số lượng đơn đặt hàng xuất khẩu mới…”
Dù vậy, chỉ số PMI tháng 5 của Việt Nam đã cải thiện lên mức 49,8 so với 45,6 của tháng 4 – tiệm cận gần mức 50 điểm cho thấy hoạt động sản xuất gần như ổn định, nhưng vẫn nằm dưới ngưỡng mở rộng, phản ánh sự co hẹp kéo dài. Điều này càng khẳng định rằng bất kỳ chuyển biến tích cực nào về sản lượng cũng chưa đủ để tạo đà phục hồi dài hạn khi môi trường xuất khẩu vẫn bị "đóng băng".
Ngoài ra, việc giảm chi phí đầu vào – lần đầu tiên trong gần hai năm – và việc các doanh nghiệp phải tiếp tục hạ giá bán để cạnh tranh, là dấu hiệu cho thấy sức ép về lợi nhuận đang dồn lên các nhà sản xuất. Tình trạng cắt giảm nhân sự tuy chậm lại, nhưng vẫn tiếp diễn, phản ánh áp lực dài hạn lên thị trường lao động trong ngành công nghiệp.
"Khi cuộc chơi thuế quan giữa hai cường quốc chưa có dấu hiệu dừng lại, các nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu như Việt Nam phải sống chung với trạng thái “phòng thủ”, S&P Global nhận định và nhấn mạnh: “Khi chúng ta tiến gần đến thời điểm giữa năm, mọi ánh mắt sẽ đổ dồn vào chính sách thuế quan của Mỹ để xem ngành sản xuất của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng như thế nào?”