Bỏ thuế khoán - Giải pháp nào để tăng hiệu quả quản lý thuế và hỗ trợ hộ kinh doanh?
Thuế khoán được áp dụng như một giải pháp hỗ trợ, phù hợp với điều kiện quản lý, khả năng tuân thủ của hộ kinh doanh, nhưng theo lãnh đạo Cục Thuế, hình thức này bộc lộ một số hạn chế...
Nghị quyết 68 năm 2025 của Bộ Chính trị có đề cập đến việc xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh để nhằm mục tiêu lớn là thúc đẩy phát triển cho nền kinh tế tư nhân.
Theo Nghị định 70/2025 sửa đổi, bổ sung Nghị định 123/2020 quy định về hóa đơn, chứng từ chính thức có hiệu lực từ 1/6, phương pháp thuế khoán sẽ bị bãi bỏ.
Cuộc "cách mạng" về thuế
Lãnh đạo Cục Thuế (Bộ Tài chính) thông tin, từ 1/6, khoảng 37.000 hộ có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí...) phải dùng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế.
.jpg)
Thay vì thực hiện thuế khoán, tỷ suất thuế các hộ kinh doanh phải nộp không thay đổi, chỉ khác là các hộ sẽ phải kê khai và khai trên doanh thu thực tế.
Song việc chuyển đổi sẽ khiến các hộ kinh doanh phải thực hiện các chế độ kế toán như ghi sổ kế toán (doanh thu, chi phí, quỹ tiền mặt, tiền gửi ngân hàng, nghĩa vụ thuế). Họ cũng phải lập và lưu trữ hóa đơn chứng từ, phiếu thu, chi phát sinh trong kỳ.
Ngoài ra, việc kê khai doanh thu với cơ quan thuế sẽ thực hiện hàng tháng hoặc hàng quý, thay vì nộp một lần mỗi năm như hình thức khoán.
Lãnh đạo Cục Thuế khẳng định đây là một cuộc cách mạng trong quản lý thuế hộ kinh doanh. Phần lớn thông tin ghi nhận trên thị trường, như chúng ta đã được theo dõi trong diễn biến thời gian qua, cho thấy rõ ràng có tình trạng thất thu thuế Nhà nước nếu thực thi thuế khoán. Các hộ kinh doanh cũng không có động lực thực sự để chuyển đổi số và minh bạch hoạt động kinh doanh, nâng năng lực cạnh tranh doanh nghiệp cũng như thực thi các nghĩa vụ theo quy định pháp luật. Mặt khác, thực tế lại cũng cho thấy có tình trạng "xuất các chiêu" nhằm né thuế, không minh bạch dòng tiền sao cho cơ quan thuế khó truy xuất mục đích của thu nhập, giảm doanh thu về dưới 1 tỷ đồng thuộc đối tượng phải dùng hóa đơn điện tử...
Điều đó cũng cho thấy có tâm lý e ngại đối với các quy định mới, hoặc, quy định mới chưa có lộ trình rõ ràng và thuyết phục đồng thuận của người dân?
Kinh nghiệm của một số quốc gia
Nhìn sang các quốc gia có cùng đặc thù về các thành phần kinh doanh ở khu vực Đông Nam Á, cụ thể có các nhà kinh doanh hộ gia đình, cá thể... chúng ta có thể tham khảo một số hình thức quản lý thuế với các nhóm thành phần kinh doanh này trong nền kinh tế. Cụ thể:
Singapore: Quản lý một cửa hàng bán lẻ nhỏ ở Singapore liên quan đến việc điều hướng một môi trường thuế và quy định có cấu trúc. Chính phủ Singapore theo đó thực thi quản lý chính và nghĩa vụ thuế đối với các doanh nghiệp bán lẻ nhỏ với các quy định:
Thành lập và quản lý doanh nghiệp: Để vận hành một cửa hàng bán lẻ nhỏ ở Singapore, cần tuân thủ các yêu cầu theo quy định và quản lý hoạt động hiệu quả: Đ
Đăng ký doanh nghiệp: Đăng ký doanh nghiệp với Cơ quan quản lý doanh nghiệp và kế toán (ACRA) thông qua cổng thông tin BizFile+. Hầu hết các doanh nghiệp bán lẻ nhỏ đều lựa chọn Công ty trách nhiệm hữu hạn tư nhân (Pte Ltd) do trách nhiệm hữu hạn và các lợi ích về thuế, mặc dù hình thức sở hữu duy nhất đơn giản hơn đối với các cơ sở nhỏ hơn như cửa hàng sở thích. Cần một tên công ty đã được phê duyệt, địa chỉ tại Singapore (không phải hộp thư bưu điện) và thông tin chi tiết về giám đốc/cổ đông. Quy trình này diễn ra nhanh chóng, thường hoàn thành trong một ngày.
Giấy phép: Tùy thuộc vào loại hình bán lẻ của doanh nghiệp, có thể cần các giấy phép cụ thể như: Giấy chứng nhận an toàn phòng cháy, Giấy phép cải tạo, Giấy phép quảng cáo, Giấy phép cụ thể đối với các loại hình, hàng hóa cụ thể...
Không gian bán lẻ: Chọn vị trí cân nhắc đến lưu lượng đi bộ, khả năng tiếp cận và tuân thủ các quy định về an toàn và xây dựng. Các điều khoản cho thuê phải phù hợp với Quy tắc ứng xử cho thuê mặt bằng bán lẻ, quy tắc này thúc đẩy các cuộc đàm phán công bằng (không ràng buộc về mặt pháp lý nhưng được áp dụng rộng rãi kể từ tháng 6 năm 2021).
Kế toán và phần mềm: Sử dụng phần mềm kế toán như để theo dõi hàng tồn kho, phân tích doanh số và quản lý tài chính. Duy trì một tài khoản ngân hàng doanh nghiệp riêng để đơn giản hóa việc ghi sổ kế toán và nộp thuế. Tuân thủ Tiêu chuẩn báo cáo tài chính Singapore (SFRS) đối với báo cáo tài chính.
Đối với các doanh nghiệp nhỏ, việc thuê ngoài kế toán cho các công ty như Piloto Asia hoặc Sprout Asia có thể đảm bảo tuân thủ luật thuế và tiết kiệm thời gian.
Nghĩa vụ thuế: Hệ thống thuế của Singapore có tính cạnh tranh, với mức thuế doanh nghiệp được giới hạn ở mức 17% và nhiều miễn trừ khác nhau. Các cân nhắc chính về thuế đối với các cửa hàng bán lẻ nhỏ bao gồm:
Thuế hàng hóa và dịch vụ (GST): Đăng ký bắt buộc nếu doanh thu chịu thuế hàng năm đơn vị vượt quá 1 triệu đô la Singapore trong khoảng thời gian 12 tháng hoặc dự kiến sẽ vượt quá.
Các doanh nghiệp nhỏ hơn có thể tự nguyện đăng ký để yêu cầu khấu trừ thuế đầu vào, nhưng yêu cầu phải duy trì hồ sơ tuân thủ GST. Không đăng ký khi được yêu cầu có thể dẫn đến các khoản nợ GST, tiền phạt và lãi suất bị tính ngược.
Thuế suất: Thuế hàng hóa dịch vụ (tỷ lệ GST) là tỷ lệ phần trăm được đánh vào giá trị hàng hóa và dịch vụ để tính ra số tiền thuế phải nộp. Các loại tỷ lệ GST khác nhau ở Singapore phụ thuộc vào các danh mục do chính phủ xác định.
Yêu cầu hoàn thuế đầu vào: Các doanh nghiệp đã đăng ký GST có thể yêu cầu hoàn thuế đầu vào đối với các chi phí kinh doanh (ví dụ: hàng tồn kho, tiện ích, tiếp thị) nếu được hỗ trợ bởi hóa đơn GST hợp lệ. Chương trình hoàn tiền cho khách du lịch (TRS): Nếu bán cho khách du lịch, hãy tham gia TRS để được hoàn thuế GST đối với hàng hóa được mang ra khỏi Singapore trong vòng hai tháng, tùy thuộc vào các điều kiện.
Xuất hóa đơn: Xuất hóa đơn thuế cho các giao dịch bán hàng đã đăng ký GST và tính GST trên giá chiết khấu ròng cho các chương trình khuyến mại (ví dụ: giảm giá 10% cho mặt hàng trị giá 2.000 đô la có nghĩa là GST trên 1.800 đô la). Lưu giữ hồ sơ trong ít nhất năm năm.
Thuế thu nhập doanh nghiệp: Thuế suất lên đến 17%, với các khoản miễn trừ một phần cho 200.000 đô la Singapore đầu tiên của thu nhập chịu thuế. Các doanh nghiệp nhỏ thường đủ điều kiện được miễn trừ này, giúp giảm gánh nặng thuế của họ.
Nộp Thu nhập chịu thuế ước tính (ECI) trong vòng ba tháng kể từ ngày kết thúc năm tài chính và báo cáo hàng năm trước ngày 30 tháng 11. Thuế được tính dựa trên lợi nhuận của năm trước. Ngay cả khi ECI bằng 0, việc nộp báo cáo là bắt buộc.
Đối với doanh nghiệp bán hàng trực tuyến: Thu nhập từ bán hàng trực tuyến (ví dụ: thông qua Amazon US) phải chịu thuế ở Singapore nếu các hoạt động kinh doanh chính (như hoàn thành đơn hàng) diễn ra tại địa phương. Lưu giữ hồ sơ hóa đơn, biên lai và chi phí để chứng minh các khiếu nại trong quá trình kiểm toán.
Các doanh nghiệp được sử dụng nền tảng đơn giản hóa các đơn xin cấp phép và cung cấp hướng dẫn về các quy định. Tận dụng các ưu đãi và khám phá các khoản tài trợ của chính phủ cũng như chương trình để được hỗ trợ về thuế và tuân thủ, đặc biệt là nếu việc điều hướng GST hoặc nộp hồ sơ thuế doanh nghiệp khiến DN cảm thấy quá sức.
Singapore cũng áp dụng mức phạt cụ thể cho các đối tượng đăng kí thuế GST trế, cũng với đó cung cấp nhiều hình thức hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ.
Thái Lan: Để vận hành một cửa hàng bán lẻ nhỏ ở Thái Lan, doanh nghiệp cần tuân thủ các yêu cầu về mặt pháp lý, quy định và hoạt động tùy thuộc loại hình doanh nghiệp. Ngoài ra tùy thuộc vào loại hình bán lẻ của bạn, có thể cần thêm các giấy phép như: Giấy phép xử lý thực phẩm cho các sản phẩm thực phẩm; Giấy phép kinh doanh thuốc lá hoặc rượu cho những mặt hàng được quản lý; Giấy phép lắp biển hiệu cho cửa hàng; Sử dụng hệ thống đăng ký điện tử.
Thái Lan quy định không gian bán lẻ cụ thể như cho phép thuê hoặc mua mặt tiền cửa hàng. Đảm bảo tuân thủ các quy định về phân vùng và an toàn tại địa phương. Người nước ngoài không được sở hữu đất nhưng có thể thuê hoặc sở hữu các căn hộ chung cư theo một số điều kiện nhất định.
Kế toán và Vận hành: Duy trì các tài khoản kinh doanh riêng biệt và sử dụng phần mềm kế toán để ghi sổ kế toán, kiểm kê và theo dõi doanh số.
Nghĩa vụ thuế: Hệ thống thuế của Thái Lan, do Cục Thuế quản lý , bao gồm một số loại thuế liên quan đến các cửa hàng bán lẻ nhỏ. Chính quyền trung ương là cơ quan đánh thuế chính, không có thuế thu nhập địa phương.
Thuế giá trị gia tăng (VAT): được quy định với các chính sách giảm trừ, miễn trừ và tính trên doanh thu để khấu trừ thuế đầu vào.
Thuế thu nhập doanh nghiệp (CIT): Áp dụng 20% trên lợi nhuận ròng đối với các công ty có vốn đã thanh toán lên đến 5 triệu THB và doanh thu hàng năm lên đến 30 triệu THB. Thuế suất cao hơn có thể áp dụng cho các doanh nghiệp lớn hơn hoặc các ngành cụ thể (ví dụ: dầu mỏ). Thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ, khấu hao và chi phí hoạt động được khấu trừ. Báo cáo tài chính đã kiểm toán phải kèm theo tờ khai trừ khi được miễn đối với các công ty nhỏ.
Thuế khấu trừ (WHT): Được khấu trừ tại nguồn đối với các khoản thanh toán cho dịch vụ, tiền bản quyền hoặc lãi suất. Mức thuế suất thay đổi (ví dụ: 3% cho dịch vụ, 10% cho tiền bản quyền trả cho các hiệp hội).
Đối với người lao động, khấu trừ thuế thu nhập cá nhân (PIT) nếu có thỏa thuận với người lao động; nếu không, người lao động có thể tự nộp PIT hàng năm.
Thuế doanh nghiệp cụ thể (SBT): Áp dụng cho các doanh nghiệp được miễn thuế VAT (ví dụ: ngân hàng, bán bất động sản) ở mức 2,5–3%, cộng với thuế thành phố 10%. Các doanh nghiệp bán lẻ thường chịu thuế VAT, không phải SBT.
Thuế tiêu thụ đặc biệt: Áp dụng cho hàng xa xỉ hoặc hàng hóa cụ thể (ví dụ: thuốc lá, rượu, dầu mỏ) dựa trên giá trị hàng hóa (phần trăm giá bán lẻ đề xuất) hoặc mức thuế cụ thể (theo số lượng). Thuế nội địa bổ sung 10% được áp dụng. Các nhà bán lẻ bán những hàng hóa như vậy phải tuân thủ hồ sơ nộp cho Sở Thuế trong vòng 15 ngày kể từ tháng tiếp theo.
Thuế đất đai và xây dựng: Đánh thuế vào chủ sở hữu hoặc người sở hữu đất đai, tòa nhà hoặc chung cư, dựa trên giá trị thẩm định. Mức thuế thay đổi tùy theo mục đích sử dụng tài sản (ví dụ: thương mại, dân cư).
Thuế ký hiệu: Phải thanh toán hàng năm trước ngày 31 tháng 3 cho biển hiệu cửa hàng, với mức tối thiểu là 200 THB. Nộp ảnh biển hiệu, kích thước, ngày dựng và giấy tờ đăng ký công ty cho Văn phòng Quận địa phương.
Thuế hải quan: Áp dụng đối với hàng nhập khẩu dựa trên Hệ thống hài hòa, với giá trị giao dịch là cơ sở chính. Các miễn trừ hoặc giảm trừ có sẵn theo các Hiệp định thương mại tự do (FTA) hoặc các chương trình BOI. Không tuân thủ (ví dụ, khai báo gian dối) sẽ phải chịu hình phạt.
Malaysia: Là quốc gia có yêu cầu chặt chẽ về thiết lập và quản lý doanh nghiệp cũng như các quy định, giấy phép về quản lí thuế doanh nghiệp, đặc biệt loại hình bán lẻ.
Trong đó, hệ thống thuế của Malaysia, do Hội đồng Doanh thu Nội địa (LHDN) và Cục Hải quan Hoàng gia Malaysia (RMCD) quản lý , bao gồm một số loại thuế liên quan đến các cửa hàng bán lẻ nhỏ. Thuế bán hàng và dịch vụ (SST) đã thay thế Thuế hàng hóa và dịch vụ (GST) vào năm 2018.
Nhìn chung, chính sách quản lý thuế tùy mỗi quốc gia sẽ có những quy định theo chủ trương khác nhau, song đi cùng luôn kèm chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ nhằm hỗ trợ các hộ kinh doanh có động lực tăng quy mô; mặc khác, nhằm quản lý và "nuôi" nguồn thu thuế hiệu quả, cân bằng lợi ích.
Siết chặt và minh bạch
Trở lại với Việt Nam, việc nhiều hộ kinh doanh lo ngại khi thực hiện bỏ thuế khoán cho thấy dấu hiệu rõ rệt của một sự bất ổn trong tâm lý kinh doanh.
Nguyên nhân có thể đến từ sự lo ngại trước các biện pháp quản lý thuế, siết chặt giao dịch điện tử, hoặc thiếu minh bạch trong hướng dẫn và thực thi chính sách. Đối với nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ – những người thường xuyên phải xoay xở từng ngày – sự thay đổi đột ngột mà không có chuẩn bị và hỗ trợ kịp thời có thể khiến họ rơi vào thế bị động, mất niềm tin vào môi trường kinh doanh hiện tại.
Trong bối cảnh đó, trách nhiệm không thể không nhắc đến là vai trò của các cơ quan ban hành chính sách. Việc áp dụng chủ trương lớn như chuyển đổi số, minh bạch tài chính là cần thiết, nhưng phải đi kèm với lộ trình hợp lý, truyền thông rõ ràng, và đặc biệt là hỗ trợ thực chất cho các đối tượng dễ bị tổn thương nhất – như tiểu thương, người buôn bán nhỏ lẻ.
Khi chính sách được thiết kế cần sự sát gần, không khoảng cách giữa mong muốn và triển khai trong thực tế, và luôn cần có có sự điều chỉnh kịp thời. Nếu không linh hoạt, nền kinh tế phi chính thức có thể sẽ tiếp tục phình to, người dân chọn "đóng cửa" thay vì đối mặt, còn các nỗ lực cải cách sẽ mất đi sự đồng thuận vốn là nền tảng thành công. Giải pháp không nằm ở việc siết chặt hơn, mà ở chỗ làm sao để người kinh doanh cảm thấy an tâm hơn khi bước ra ánh sáng.
Hiện nay người dân lo lắng nhất là: Sự minh bạch của hệ thống vì hiện nay người dân ko biết rõ họ đang đóng thuế gì, vì sao phải đóng, số tiền đó được dùng vào đâu và sử dụng hiệu quả ra sao.
Thuế phải có mang tính công bằng và phân tầng phù hợp trong xã hội (ai có thu nhập cao hơn thì đóng thuế cao hơn). Tránh để người giàu thu nhập cao thì trốn thuế, người lao động người nghèo phải gánh thuế.
Chính sách thuế phải tính toán kỹ, không đặt mức thuế quá cao khiến đa số người dân lao động cảm thấy bị tận thu, gây phản cảm và phản ứng trong xã hội.
Đáp ứng quy định thuế mới, nhiều tổ chức tín dụng cũng rất nhanh đã nắm bắt các yêu cầu và đưa ra các sản phẩm nhằm hỗ trợ hộ kinh doanh. BVBank cho biết với đồng hành gỡ rối chính sách trong việc tạm dừng việc nộp thuế khoán, BVBank Digistore mang đến sản phẩm giải pháp thanh toán số hóa toàn diện dành cho nhà bán hàng Digistore của BVBank. Đây là giải pháp thanh toán số hóa toàn diện dành cho nhà bán hàng và quản lý giao dịch tích hợp hóa đơn điện tử do BVBank phát triển dành riêng cho hộ kinh doanh, nhà bán hàng, quán ăn, cửa hàng bán lẻ… Nói dễ hiểu: Đây là một phần mềm quản lý bán hàng có thể sử dụng trên máy tính, điện thoại, nếu khách hàng muốn dùng thêm các thiết bị QR qua máy soundbox, qua máy POS đều được tính hợp. Hoặc trong trường học khách hàng không dùng thiết bị vẫn có thể in các mã QR tĩnh để thanh toán mà vẫn đảm bảo thực hiện đúng việc xuất hóa đơn với cơ quan thuế.
Giải pháp Digistore của BVBank sẽ giúp ích gì cho hộ kinh doanh trong việc áp dụng nghị định mới (Nghị định 70/2025/NĐ-CP) cụ thể như: Xuất hóa đơn điện tử hợp lệ ngay sau khi thanh toán; Lưu trữ và tra cứu hóa đơn bất cứ lúc nào ngay trên máy; Quản lý doanh thu, giao dịch realtime, kể cả ngày lễ và cuối tuần; Hỗ trợ nhận tiền nhanh, theo dõi trạng thái tiền về từng giao dịch; Thanh toán bằng QR, thẻ, tiền mặt đều được quản lý tập trung.
Theo ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa, việc áp dụng các quy định cũng cần có sự phân định về các nhóm doanh nghiệp tuân thủ. Theo đó, ông đề xuất Nhà nước cung cấp một ứng dụng (app) kế toán miễn phí. Ứng dụng này sẽ giúp các hộ kinh doanh dễ dàng tự kê khai đầu vào, đầu ra và nộp thuế, từ đó giảm tải cho cơ quan thuế trong việc quản lý hơn 5 triệu hộ kinh doanh. Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng cho rằng nhà điều hành cần có các chương trình đào tạo miễn phí về quản lý doanh nghiệp, kế toán, và chuyển đổi số cho các hộ kinh doanh.
Về phía các ngân hàng, nhiều đại diện nhà băng cũng cho biết sẵn sàng hỗ trợ các hộ kinh doanh trong định hướng, chiến lược, bao gồm tài trợ, đầu tư để chuyển đổi và nắm bắt thời cơ thực hiện, tuân thủ đúng các nội dung đảm bảo nghĩa vụ theo quy định. (L.Mỹ)