Châu Á sẽ dẫn đầu chuyển đổi năng lượng toàn cầu?
Châu Á đang đẩy nhanh quá trình hợp tác về các giải pháp năng lượng bền vững, phát triển kinh tế và trách nhiệm với môi trường.
Với khoảng 60% dân số thế giới sinh sống tại châu Á, toàn thế giới đang tập trung vào nỗ lực của khu vực này trong việc đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Quy mô địa lý rộng lớn, sức mạnh kinh tế và năng lực công nghệ của châu Á đồng nghĩa với việc hành động của khu vực có thể đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch của toàn cầu.
Hiện nay, nhiều sáng kiến chuyển đổi năng lượng đang được triển khai tại khu vực, bao gồm việc sử dụng năng lượng mặt trời và đầu tư lớn vào hydro. Tuy nhiên, các vấn đề địa chính trị và những thay đổi trong chính sách thương mại đang cản trở sự phát triển của lĩnh vực năng lượng sạch.
Các quốc gia trong khu vực châu Á đã bắt đầu triển khai nhiều chính sách ứng phó biến đổi khí hậu. Lộ trình chuyển đổi năng lượng quốc gia (NETR) của Malaysia, được công bố vào năm 2023, bao gồm 10 dự án nhằm tăng tốc nỗ lực cắt giảm khí nhà kính. Malaysia cũng vừa cập nhật kế hoạch hành động trong khuôn khổ Thỏa thuận Paris nhằm hạn chế hiện tượng ấm lên toàn cầu và dự kiến sẽ ban hành Luật Biến đổi Khí hậu toàn diện trong năm nay.
Trung Quốc đã gia tăng mạnh mẽ số lượng các công trình điện gió và điện mặt trời như một phần trong mục tiêu đầy tham vọng đạt trung hòa carbon vào năm 2060. Báo cáo năm 2024 của Bộ Sinh thái và Môi trường Trung Quốc cho thấy tỷ lệ tiêu thụ năng lượng không hóa thạch của nước này đã tăng từ 10,2% năm 2013 lên 17,9% năm 2023.
Ấn Độ đang có những bước tiến lớn trong việc sử dụng năng lượng mặt trời. Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm ngoái xếp Ấn Độ là thị trường điện mặt trời lớn thứ năm thế giới, và quốc gia này đang trên đà đạt mục tiêu để nguồn năng lượng này đóng góp 30% sản lượng điện vào năm 2040.
Nhật Bản, với mục tiêu đạt trung hòa carbon vào năm 2050, đã tập trung vào năng lượng từ hydro. Nhật hiện là nước dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo trong sử dụng hydro, chiếm gần 25% tổng số đơn đăng ký sáng chế toàn cầu liên quan đến năng lượng này trong giai đoạn 2011–2020.
Dù nhiều quốc gia châu Á đã có kế hoạch chuyển đổi năng lượng, nhưng các chuyên gia chỉ ra, tiến độ và thành công của các sáng kiến này vẫn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có nhu cầu triển khai mà không làm tổn hại tăng trưởng kinh tế nội địa, giữa bối cảnh bất ổn tài chính toàn cầu và các cuộc xung đột địa chính trị kéo dài tại châu Âu và Trung Đông.
Bên cạnh đó, tài chính cũng là một rào cản. Ngân hàng Phát triển Châu Á từng ước tính rằng khu vực sẽ cần khoảng 210 tỷ USD mỗi năm cho nhu cầu chuyển đổi năng lượng. Tuy nhiên, theo viện nghiên cứu Lowy của Australia, từ năm 2015 đến 2022, khu vực này chỉ nhận trung bình 8,1 tỷ USD đầu tư mỗi năm.
Báo cáo Đầu tư Năng lượng Thế giới 2024 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cũng cho thấy sự mất cân đối lớn trong đầu tư năng lượng sạch toàn cầu từ năm 2015 đến nay.
Các nền kinh tế đang phát triển và mới nổi ngoài Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 15% tổng chi tiêu năng lượng xanh toàn cầu. Dù hầu hết các nước Đông Nam Á đều có mục tiêu dài hạn đầy tham vọng về năng lượng sạch, nhưng mức đầu tư hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu.
Theo ông Mansoor Mohamed Al Hamed, CEO của Mubadala Energy, một thị trường carbon khu vực cho phép mua bán tín chỉ carbon có thể giúp tăng tính khả thi và hấp dẫn về mặt kinh tế cho các dự án năng lượng sạch, đồng thời thúc đẩy hợp tác xuyên biên giới trong khu vực. Nếu các chính sách trong nước và khu vực có thể đồng bộ với nhau, điều đó sẽ mang lại sự rõ ràng hơn cho nhà đầu tư và đơn vị phát triển dự án.
Có thể thấy rằng, vai trò của Châu Á trong quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu đang ngày càng trở nên lớn hơn, với các chính phủ, ngành công nghiệp và nhà đầu tư cùng chung tay nỗ lực để mở rộng các giải pháp sạch hơn, ít carbon.
Từ năng lượng mặt trời và hydro đến các thị trường carbon mới nổi, khu vực này đang định hình một câu chuyện năng lượng mới dựa trên sự đổi mới và thực dụng.
Tuy nhiên, để đạt được tham vọng phát thải ròng bằng 0 sẽ đòi hỏi nhiều hơn là những lời cam kết. Điều này đòi hỏi các chính sách phối hợp, sự tham gia sâu hơn của khu vực tư nhân và đầu tư bền vững xuyên biên giới. Giải quyết các khoảng cách tài chính và tăng cường hợp tác vẫn là yếu tố quan trọng để khai thác hết tiềm năng của Châu Á.