“Chìa khoá” mở cánh cửa tỷ đô
Cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng hệ thống pháp lý cho thị trường carbon bảo đảm liên thông với các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt, thiết lập thị trường giao dịch tín chỉ carbon mở.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng giám đốc Husk Việt Nam nhận định khi chia sẻ cùng Diễn đàn Doanh nghiệp.
Được kỳ vọng mang lại giá trị giao dịch hàng tỷ đô, hiện hành lang pháp lý cho hoạt động sàn giao dịch tín chỉ carbon đang được gấp rút hoàn thiện. Cụ thể, Bộ Tài chính đang chủ trì xây dựng Nghị định về hoạt động của sàn giao dịch carbon, dự kiến trình Chính phủ và ban hành trong tháng 6/2025.
Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để Việt Nam hiện thực việc vận hành thí điểm sàn từ năm 2025 đến năm 2028 và vận hành chính thức vào năm 2029 theo Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.
- Ông đánh giá thế nào về tiềm năng phát triển tín chỉ carbon, đặc biệt sau khi Việt Nam dự kiến vận hành thí điểm thị trường tín chỉ carbon từ tháng 6 năm 2025?
Husk là doanh nghiệp sản xuất than sinh học (biochar) đầu tiên tại Đông Nam Á được châu Âu chứng nhận, đang vận hành một nhà máy tại Campuchia. Than sinh học được doanh nghiệp thu về từ quá trình nhiệt phân (ủ nóng) nguyên liệu vỏ trấu trong môi trường ít oxy, ở nhiệt độ 450- 600 độ C, giữ khí thải carbon tại sản phẩm biochar và tín chỉ carbon, sau đó bán trực tiếp cho các tổ chức tại thị trường châu Âu.
Tại Việt Nam, nhà máy của Husk dự kiến đặt tại vùng Mekong, gần các cơ sở xay xát để giảm chi phí thu gom và vận chuyển nguyên liệu. Công suất giai đoạn đầu là 3.000 tấn biochar, tương đương 3.000 tín chỉ carbon.
Chúng tôi đánh giá, lĩnh vực nông nghiệp của Việt Nam có rất nhiều tiềm năng cho khai thác và phát triển sản phẩm biochar nói riêng, tín chỉ carbon nói chung. Với nguồn phế phẩm nông nghiệp dồi dào, phù hợp làm nguyên liệu đầu vào cho biochar như vỏ cà phê, bã mía, vỏ dừa, phế phẩm từ cây keo, gỗ thừa…
- Cụ thể lợi ích của phát triển sản phẩm biochar từ ngành nông nghiệp của Việt Nam là gì, thưa ông?
Hiệu quả của sử dụng biochar ngoài cải tạo đất và chôn vùi carbon cũng sẽ cải thiện năng suất cho nông nghiệp, giữ được nước và tăng hiệu quả hấp thụ đạm cho cây trồng, qua đó giảm lượng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời hấp thụ carbon vào đất. Do đó, nếu được khai thác tốt, sản phẩm biochar hay tín chỉ carbon này sẽ mang lại lợi ích kép cho doanh nghiệp khi giúp có được sản phẩm sinh học, có tín chỉ carbon, đạt mục tiêu kinh tế cũng như sản xuất xanh.
Đơn cử, hai tấn trấu nguyên liệu sẽ sản xuất ra một tấn biochar. Một tấn này tiềm năng thu về hơn 100 USD từ bán tín chỉ carbon, đồng thời 300-400 USD từ sản phẩm. Mức giá trên sẽ thay đổi theo thời điểm và cung – cầu thị trường. Cùng đó giúp người nông dân tăng thêm nguồn thu nhập. Đặc biệt, đóng góp rất nhiều vào việc giảm phát thải, hiện thực mục tiêu net Zero của Việt Nam.
- Cơ hội là vậy nhưng cũng không tránh khỏi những thách thức?
Hiện không mấy doanh nghiệp Việt nhìn thấy cơ hội từ phát triển sản phẩm biochar cũng như tín chỉ carbon trong nông nghiệp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp còn hạn chế về nguồn tài chính và kiến thức chuyên môn, thiếu nhận thực về các tiêu chuẩn và cơ chế tín chỉ carbon. Đặc biệt là khó khăn trong nắm bắt các điều kiện tiêu chuẩn, yêu cầu về số liệu và thủ tục đăng ký dự án.
Hiện Husk đang tham gia thị trường carbon của châu Âu chúng tôi hi vọng Việt Nam sẽ là thị trường mở để chúng tôi có thể đầu tư và phát triển tại Việt Nam. Ví dụ, ở Campuchia, đã cho phép doanh nghiệp bán trực tiếp tín chỉ carbon cho thị trường châu Âu. Tại Việt Nam, chúng tôi băn khoăn vấn đề này có được phép? Nếu phải thông qua bên thứ ba thì có thể là sự hạn chế.
- Doanh nghiệp cần lưu ý gì khi tham gia thị trường tín chỉ carbon? Ông có đề xuất nào với cơ quan Nhà nước để hỗ trợ doanh nghiệp?
Việc ứng dụng các sản phẩm biochar sau khi bán tín chỉ khá nghiêm ngặt, cần báo cáo tính tuân thủ. Ví dụ, người mua biochar làm nông nghiệp thì phải cam kết sử dụng cho cây trồng của mình, hay đơn vị sản xuất phân bón thì cũng phải đánh giá khả năng phát sinh CO2 trong quá trình ứng dụng sản phẩm. Nếu có phát thải thêm, sẽ phải bù trừ lượng tín chỉ carbon. Đây là điều doanh nghiệp phải lưu ý.
Đặc biệt, để giúp doanh nghiệp Việt nói chung, Husk nói riêng phát triển nhanh các dự án sản xuất tín chỉ carbon, chúng tôi hi vọng sớm có khung pháp lý rõ ràng từ khâu cấp phát đến giao dịch. Thị trường carbon không thể phát triển nếu thiếu tính minh bạch. Do đó, đề nghị cơ quan Nhà nước đẩy nhanh tiến độ xây dựng hệ thống pháp lý cho thị trường carbon, cụ thể là sàn giao dịch carbon, cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon,... bảo đảm liên thông với các tiêu chuẩn quốc tế. Thậm chí, một hệ sinh thái về carbon cần được sớm hình thành để chuẩn bị cho việc phê duyệt cũng như thẩm định các dự án ở Việt Nam.
Sau khi có khung pháp lý, truyền thông, chia sẻ và đào tạo cho doanh nghiệp nắm rõ quy trình, hướng dẫn để chủ động tham gia và thị trường và tận dụng cơ hội. Đồng thời, xây dựng hạ tầng vận hành thị trường carbon, nâng cao năng lực quản lý của cơ quan Nhà nước.