Các giải pháp thúc đẩy thanh toán không tiền mặt và kinh tế số

Đây là một trong số những nội dung thuộc 7 giải pháp được Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nêu tại hội thảo về "Thanh toán không tiền mặt do báo Tuổi trẻ, Ngân hàng Nhà nước (NHNN), NAPAS phối hợp vừa diễn ra tại TP Hồ Chí Minh.

7 giải pháp định hướng

Khi chúng ta phát triển thương mại điện tử thì đương nhiên phải thanh toán không tiền mặt. Vì thanh toán không tiền mặt nhanh, kịp thời chỉ vài giây. Đồng thời giúp cho minh bạch hóa dòng tiền, thúc đẩy kinh tế số phát triển, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc phát biểu.

Phó Thủ tướng cũng khẳng định thanh toán không tiền mặt không chỉ thúc đẩy hiệu quả ngành ngân hàng, mà còn giúp tăng tính minh bạch trong quản lý tài chính, hỗ trợ thương mại điện tử và dịch vụ công, nâng cao năng suất lao động và tiết giảm chi phí xã hội.

Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, đến cuối năm 2024 Việt Nam đã có hơn 204,5 triệu tài khoản thanh toán của khách hàng cá nhân; 154,1 triệu thẻ ngân hàng đang lưu hành. Gần 87% người trưởng thành có tài khoản tại ngân hàng. Thanh toán không tiền mặt đã có mặt trong mọi lĩnh vực của kinh tế và đời sống - xã hội như học phí, viện phí, mua sắm…

Bên cạnh các kết quả nổi bật mà ngành ngân hàng đã mang lại trong việc phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, góp phần tăng tưởng kinh tế số, Phó Thủ tướng cho rằng cần thẳng thắn nhìn nhận có một số tồn tại như vấn đề an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân trong thanh toán số, nhất là trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi.

Do đó cần phải hoàn thiện thể chế, chính sách phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho các mô hình thanh toán sáng tạo, đồng thời đảm bảo quản lý rủi ro và an toàn hệ thống, bảo vệ tài sản của người dân.

Phó Thủ tướng nêu 7 định hướng, giải pháp để thúc đẩy thanh toán không tiền mặt, thúc đẩy kinh tế số thời gian tới, gồm:

Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, tăng hiệu quả xử lý và tạo đà phát triển trong tương lai. Theo Phó Thủ tướng hiện Việt Nam chưa có quy định về tài sản ảo, tài sản mã hóa, tiền áo..., nên đã giao cho Bộ Tài chính nghiên cứu ban hành các quy định pháo luật, giúp chúng ta có phương pháp quản lý phù hợp trong một nền kinh tế chuyển đổi. Đây là xu hướng của thế giới nên không thể thay đổi mà chỉ có thể tiên phong, thí điểm, dù có rủi ro.

Thứ hai, về vấn đề thanh toán xuyên biên giới, hiện chúng ta mới tập trung nội địa nên cần có nghiên cứu và cần có các quy định, khung pháp lý sẵn sàng khi triển khai.

Thứ ba, phát triển hạ tầng dùng chung. Về phía Chính phủ, đặc biệt quan tâm phát triển năng lượng, mạng 6G, cáp quang..., phải có doanh nghiệp công nghệ thông tin hàng đầu làm nòng cốt để phát triển hạ tầng dùng chung, doanh nghiệp cũng cần sáng tạo dịch vụ đa dạng tiện ích.

Thứ tư, nâng cao bảo mật phòng chống tội phạm mạng, tránh những trường hợp bị lừa đảo, ăn cắp, hackers, để người dân yên tâm thanh toán, giao dịch, kinh doanh trên không gian mạng.

Thứ năm, đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức thay đổi và từ đó quyết định hành vi tiêu dùng của người dân.

Thứ sáu, phối hợp các bộ ngành, địa phương để triển khai.

Thứ bảy, đào tạo nguồn lực, bởi có công nghệ mới thì phải có nhân lực, phát triển được rộng sâu, an toàn bền vững.

Giải pháp từ ngân hàng, tổ chức trung gian thanh toán

Nhiều tổ chức tín dụng, trung gian thanh toán cũng đưa ra các giải pháp, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn về triển khai và thúc đẩy thanh toán không tiền mặt.

Theo ông Đàm Thế Thái - Phó Tổng giám đốc HDBank, HDBank là một trong những ngân hàng đầu tiên trên thị trường tiên phong thúc đẩy thanh toán không tiền mặt. Điển hình là cung cấp nền tảng thanh toán kết hợp với Petrolimex để người tiêu dùng đổ xăng tại các hệ thống Petrolimex có thể thanh toán không tiền mặt (qua thẻ HDBank - Petrolimex). Ông Thái cho biết Petrolimex có thị phần phân phối xăng dầu trên 70%, do đó cứ 10 người ghé cây xăng Petrolimex đổ xăng thì 7 người có thể thanh toán không tiền mặt qua thẻ HDBank Petrolimex. Từ chỗ 0% thị phần thanh toán không tiền mặt qua đổ xăng đến nay đã tăng hơn 10%. HDBank hiện cũng đang đặt vấn đề hợp tác với PV Oil - nhà phân phối xăng dầu chiếm khoảng 20%, qua đó sẽ nâng thêm thị phần, tỷ lệ người dùng thanh toán không tiền mặt qua cây xăng - mặt hàng năng lượng thiết yếu mà gần như bất kì ai cũng có nhu cầu tiêu dùng.

Cũng theo Phó Tổng Giám đốc HDBank, người tiêu dùng hiện nay, đặc biệt là các thế hệ từ Gen X đến Gen Alpha, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý tài chính cá nhân.

Trong khi Gen X và Gen Y chịu áp lực tài chính gia đình, bị rào cản về công nghệ và khó bắt kịp các kênh đầu tư mới, thì Gen Z và Gen Alpha lại thích đầu tư mạo hiểm nhưng thiếu kinh nghiệm, chuộng lối sống chi tiêu cao trong khi thu nhập chưa ổn định.

Có thể thấy, nhiều người dân không chỉ cần công cụ thanh toán, mà cần cả năng lực đưa ra quyết định tài chính tốt hơn. "Ngân hàng cần đóng vai trò "bạn đồng hành tài chính" tin cậy, xử lý gọn mọi vấn đề của mọi đối tượng", ông Thái nhấn mạnh.

Từ định hướng đó, HDBank triển khai loạt giải pháp tài chính cá nhân ngay trên nền tảng số. Người dùng có thể tiếp cận các công cụ quản lý chi tiêu - tiết kiệm - đầu tư tự động, nhận tư vấn khoản vay phù hợp, đồng thời được hưởng nhiều ưu đãi như tích điểm đổi quà, hoàn tiền hay giảm giá dựa trên lịch sử giao dịch…

Đáng chú ý, các giải pháp tài chính được HDBank thiết kế xuyên suốt từng giai đoạn cuộc đời khách hàng. Sinh viên có thể sử dụng thẻ tín dụng học phí trả góp, thanh toán học phí qua thẻ sinh viên tích hợp ATM. Người mới tham gia vào thị trường lao động được hỗ trợ với thẻ tín dụng 3-trong-1 kết hợp cả chức năng thẻ tín dụng, ghi nợ và trả trước, giúp tiết kiệm chi phí phát hành và duy trì thẻ.

Trong khi đó, người trưởng thành, lập gia đình có thể vay mua nhà khi dưới 35 tuổi, thanh toán hóa đơn sinh hoạt, bảo hiểm, học phí cho con cái. Những người cao tuổi, về hưu được tiếp cận quỹ hưu trí, liên kết bệnh viện để khám bệnh và chăm sóc sức khỏe qua các chương trình liên kết như Medicare.

Theo ông Thái, mục tiêu dài hạn của HDBank là trở thành ngân hàng đồng hành trọn đời, cung cấp giải pháp tài chính phù hợp với từng nhu cầu và hoàn cảnh sống của khách hàng, đồng thời xây dựng hệ sinh thái tài chính số toàn diện, minh bạch và tiện lợi cho mọi đối tượng.

Ông Phùng Duy Khương, Phó Tổng Giám đốc Thường trực VPBank cũng chia sẻ tại hội thảo: Chúng ta đang sống trong một thời kỳ chuyển mình mạnh mẽ của nền kinh tế số – nơi mọi hoạt động thanh toán, tài chính và tiêu dùng dần thoát ly khỏi hình thái truyền thống, để bước sang kỷ nguyên “không tiền mặt” - “không tiếp xúc” - “không giới hạn”.

"Khi nói đến thanh toán không dùng tiền mặt, người ta thường nghĩ đến chuyển khoản, đến thẻ ngân hàng quẹt trên những thiết bị POS cồng kềnh. Tuy nhiên, khách hàng của thời đại số đòi hỏi nhiều hơn: họ cần sự tối giản, tính bảo mật cao nhất, và khả năng giao dịch mọi lúc, mọi nơi – chỉ bằng thiết bị cá nhân như điện thoại hoặc đồng hồ thông minh. Đó cũng chính là lý do thanh toán thẻ không chạm trở thành lựa chọn hàng đầu", ông Khương nói.

Theo Phó Tổng Giám đốc VPBank, từ quý IV năm 2024, hơn 60% giao dịch trên thị trường đã diễn ra dưới hình thức không tiếp xúc. Đây là bước nhảy vọt lớn không chỉ về công nghệ mà còn về thói quen của người dùng Việt – một thị trường vốn vẫn còn khá nặng về tiền mặt.

Hiện nay, VPBank là ngân hàng đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam triển khai đầy đủ hệ sinh thái Tap & Pay trên hầu hết các nền tảng phổ biến nhất hiện nay: từ Samsung Pay, Google Pay, Apple Pay, Garmin Pay, ví VPPay. "Nhờ chiến lược triển khai sớm và bài bản, VPBank ghi nhận mức tăng trưởng 70% doanh số giao dịch không chạm qua thẻ tín dụng, trong đó hơn 81% là giao dịch tiêu dùng thiết yếu như mua sắm, ăn uống, siêu thị – chứng tỏ tính ứng dụng cao và nhu cầu thực sự của người tiêu dùng.

VPBank là ngân hàng đầu tiên tại khu vực Châu Á triển khai Pay by Account, cho phép người dùng tích hợp chính TKTT lên điện thoại hay đồng hồ, mở ra cơ hội tiếp cận thanh toán không chạm đến hàng triệu người dân Việt Nam.

Tính đến nay, khách hàng VPBank với TKTT của mình có thể thanh toán tại hơn 100 triệu điểm chấp nhận trên toàn cầu của Mastercard, và chúng tôi đặt mục tiêu đạt 500.000 người dùng Pay by Account trong năm 2025", ông Khương cho biết.

Bên cạnh các giải pháp cho cá nhân, VPBank còn dành giải pháp tối ưu cho nhóm khách hàng doanh nghiệp và hộ kinh doanh nhỏ. Giải pháp Tap to Phone (T2P) – biến điện thoại Android có hỗ trợ NFC thành thiết bị thanh toán – cho phép người bán hàng không cần đầu tư máy POS đắt đỏ, vẫn có thể chấp nhận thanh toán thẻ không chạm, và gửi hóa đơn điện tử ngay lập tức cho khách hàng.

Tất cả các giải pháp thanh toán không chạm của VPBank – từ Tap & Pay, QR code, Pay by Account đến Tap to Phone – đều được tích hợp liền mạch trên siêu ứng dụng VPBank NEO. Tính đến cuối năm 2024, VPBank NEO đã thu hút hơn 10 triệu người dùng, xử lý hơn 700 triệu giao dịch. Để mang lại trải nghiệm thực sự cá nhân hóa, an toàn và thông minh, VPBank đã khai thác triệt để sức mạnh của dữ liệu, AI và công nghệ điện toán đám mây, cho phép mở rộng linh hoạt, kết nối nhanh chóng với đối tác và cộng đồng số, ông Khương nói thêm.

Liên quan đến AI và vấn đề bảo mật, theo bà Đỗ Quế Anh - Phó giám đốc Khối Ngân hàng số, Ngân hàng TMCP Quân đội (MB), chia sẻ MB là ngân hàng hiện có số lượng khách hàng giao dịch trên kênh số lớn nhất cả nước.

Ý thức được vấn đề quan tâm, nỗi lo của khách hàng về bảo mật khi giao dịch trên kênh số, hiện MB đã ứng dụng AI để bảo vệ khách hàng trên app MBBank. Ứng dụng có khả năng phát hiện hành vi bất thường, phát hiện tài khoản đích lừa đảo, phát hiện thiết bị nhiễm Malware, qua đó mang lại các giá trị cho cả ngân hàng lẫn khách hàng yên tâm khi giao dịch.

Đặc biệt từ phía khách hàng, tổng giá trị bảo trị lên đến hàng chục tỷ đồng và đã giảm được 95% vụ lừa đảo, bà Đỗ Quế Anh cho biết.

Theo bà Đặng Tuyết Dung - Giám đốc quốc gia của VISA tại Việt Nam và Lào, đơn vị tập đoàn tài chính đa quốc gia, cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử trên toàn thế giới, mục tiêu chiến lược của VISA là trở thành phương thức an toàn và đáng tin cậy của các trụ cột gồm: người dân - doanh nghiệp - Chính phủ.

Theo đó, đối với dịch vụ công, bà Tuyết Dung nhìn nhận Việt Nam có nhiều cơ hội và tiềm năng lớn trong phát triển thanh toán không tiền mặt. Đặc biệt trong bối cảnh hơn 10 triệu người dân đã hoàn thành sinh trắc học, tăng bảo mật, tăng tiện lợi khi khi thanh toán online.

Trong hành trình phát triển, tập đoàn đã thực hiện hơn hơn 5.000 dự án ở nhiều quốc gia, gắn định danh điện tử của công dân với mã định danh của VISA. Từ đó phát huy các lợi ích chính nổi bật gồm: Giúp người dân có thể dùng chính ví định danh điện tử có kết nối với VISA để giao dịch toàn cầu, Chính phủ thuận lợi giải ngân để hỗ trợ người dân, đồng thời dễ dàng thu phí của các dịch vụ hành chính một cách nhanh và an toàn.

Chẳng hạn, tại Việt Nam, hành khách trải nghiệm tuyến Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên thuộc TP.HCM) có thể thanh toán không tiếp xúc tại cổng soát vé bằng thẻ Visa, thiết bị di động hoặc thiết bị đeo thông minh…, bà Dung nêu; Đồng thời bà nhấn mạnh, nhân tố vô cùng quan trọng nữa mà đơn vị dồn sức là thúc đẩy nền tài chính số toàn diện, tạo điều kiện cho tất cả người dân có công cụ thanh toán nhanh nhất và thuận tiện. Nhiều người Việt có thể thanh toán trong nước và toàn cầu, kết nối ví điện tử nội địa với thế giới...

Đặc biệt, VISA cũng quan tâm để thúc đẩy hoạt động kinh doanh của khối doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tiểu thương tiếp cận, chấp nhận thanh toán thẻ online và offline một cách đơn giản, kích cầu tiêu dùng. Để tăng cường trải nghiệm số, công nghệ số, đơn vị cũng giúp khách hàng thanh toán hàng hoá và dịch vụ với một chạm qua thẻ VISA. Hay giải pháp Click to Pay được ra mắt tại Việt Nam, mang đến trải nghiệm mua sắm trực tuyến liền mạch cho chủ thẻ Visa của nhiều ngân hàng khi thanh toán tại các đối tác bán lẻ tham gia chương trình.

Một trong những nhà tiên phong thanh toán số có dấu ấn gắn với Metro số 1 - Ngân hàng số Vikki, Tổng Giám đốc Trần Xuân Huy chia sẻ đã triển khai khá nhiều giải pháp tài chính số, mang tới lợi ích rất lớn cho nhóm khách hàng có nhân và nhóm tiểu thương, doanh nghiệp gia đình.

Theo đó, ông Huy cho biết từ nay cho tới hết tháng 09/2025, Ngân hàng Số Vikki đã cho ra mắt chương trình “Tài Chính Vững Vàng - Ngập Tràn Ưu Đãi” giúp giải quyết nguồn vốn cho khách hàng cá nhân và tiểu thương. Với 3 gói vay vô cùng đa dạng lên đến 2 tỷ đồng, tỷ lệ vay trên tài sản đảm bảo tối đa tới 80% cùng lãi suất hấp dẫn chỉ 7%/năm trong 3 tháng đầu gồm: gói “Vay tiêu dùng thế chấp”, gói “Vay nhanh”, gói “Vay phục vụ sản xuất kinh doanh” cho phép khách hàng cá nhân có được số vốn lưu động cần thiết, đầu tư nguyên vật liệu phục vụ sản xuất kinh doanh, với việc vay từng lần tối đa lên tới 60 tháng và vay quay vòng tối đa 3 tháng.

Về công cụ thanh toán hiện đại, Ngân hàng số Vikki triển khai: QR Merchant -Giúp chủ các cơ sở kinh doanh, địa điểm bán hàng thường xuyên có phát sinh luân chuyển dòng tiền vào tài khoản, có thể giao dịch nhanh chóng, Vikki đã triển khai các mã QR tại các điểm bán hàng của tiểu thương, giúp việc giao dịch trở nên nhanh chóng, liền mạch và hoàn toàn online.

Ông Huy cũng cho biết sắp tới, Vikki cũng sẽ nâng tầm việc cung cấp giải pháp tài chính số tới nhóm khách hàng và tiểu thương với ứng dụng Happy Merchant. Happy Merchant App là giải pháp toàn diện cho quản lý đơn hàng và thanh toán, dành cho hộ kinh doanh nhỏ & cá nhân kinh doanh tiên phong trên thị trường.

"Với mục tiêu trở thành ngân hàng số đa tiện ích hàng đầu khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, Ngân hàng Số Vikki đang xây dựng một hệ sinh thái tài chính số toàn diện, tích hợp đa dạng dịch vụ. Ngân hàng cam kết đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ,để nâng cao hiệu suất, tối ưu trải nghiệm khách hàng và mang đến những dịch vụ ngân hàng số một chạm - không giới hạn", ông Trần Xuân Huy bày tỏ...

Lê Mỹ