Ẩn số thuế quan Mỹ và bài toán giữ đà tăng trưởng GDP

Áp lực đạt mục tiêu GDP tăng trưởng trên 8% đang đè nặng lên toàn bộ hệ thống kinh tế, nhất là khi kịch bản đã được cập nhật: GDP quý II cần tăng 8,2% để giữ đà và đưa mức tăng trưởng 6 tháng đầu năm đạt 7,6%.

Áp lực từ chính sách đối ứng của Mỹ

Một trong những yếu tố gây lo ngại lớn nhất hiện nay là động thái áp thuế đối ứng từ phía Mỹ – được chính quyền Tổng thống Donald Trump tuyên bố và tạm thời hoãn lại. Việt Nam, một trong những quốc gia bị nhắm tới trong kế hoạch này, đang đứng trước nguy cơ bị siết thương mại hàng hóa nếu các biện pháp thuế quan này được kích hoạt trở lại sau ngày 9/7, thời điểm kết thúc thời gian hoãn áp thuế 90 ngày.

Bức tranh kinh tế quý II vì vậy bị phủ một lớp sương mù bất định. Chỉ số PMI tháng 5/2025 được S&P Global công bố ở mức 49,8, tăng nhẹ so với tháng 4 nhưng vẫn dưới ngưỡng 50 điểm, phản ánh sự sụt giảm đơn hàng mới, nguyên nhân chính đến từ nỗi lo về chính sách thuế quan.

Ông Andrew Harker - Giám đốc Kinh tế tại S&P Global Market Intelligence cảnh báo: “Khi chúng ta tiến gần đến giữa năm, mọi ánh mắt sẽ đổ dồn vào chính sách thuế quan của Mỹ để xem ngành sản xuất Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng thế nào.”

Cùng góc nhìn, báo cáo mới đây của Ngân hàng UOB cho rằng Việt Nam vẫn đang trong trạng thái "cẩn trọng", khi nền kinh tế quá phụ thuộc vào thương mại, với riêng thị trường Mỹ chiếm đến 30% kim ngạch xuất khẩu. UOB dự báo tăng trưởng GDP quý II chỉ đạt khoảng 6,1%, quý III là 5,8%, và cả năm ước đạt 6% – thấp hơn đáng kể so với mục tiêu.

Trước đó, tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) dự báo, tăng trưởng GDP của Việt Nam sẽ chậm lại do suy giảm đầu tư nước ngoài và xuất khẩu dưới tác động của bất ổn chính sách toàn cầu. OECD cho rằng, GDP của Việt Nam ước tính đạt mức 6,2% trong năm nay và 6% vào năm sau.

Tương tự, báo cáo Cập nhật Kinh tế Khu vực Đông Á và Thái Bình Dương tháng 4/2025, Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo GDP thực tế của Việt Nam sẽ đạt mức tăng trưởng 5,8% trong năm 2025.

Những tín hiệu tích cực

Tuy vậy, vẫn có lý do để kỳ vọng. Những con số được Bộ Tài chính đưa ra tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 5/2025 cho thấy tín hiệu phục hồi mạnh mẽ.

Theo đó, chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tháng 5 tăng 9,4% so với cùng kỳ, 5 tháng tăng 8,8%; Ngành chế biến, chế tạo tăng 10,8%; Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 10,2% trong tháng 5 và 9,7% trong 5 tháng; Xuất khẩu tháng 5 tăng tới 17% so với cùng kỳ, đưa xuất siêu ước đạt 4,67 tỷ USD sau 5 tháng.

Những “điểm sáng” này đang tiếp thêm hy vọng về khả năng tăng trưởng quý II cao hơn quý I (6,93%) và tiến gần đến kịch bản kỳ vọng.

Tuy nhiên, để GDP cả năm 2025 đạt trên 8%, các quý còn lại, trong đó có quý II, phải giữ được tốc độ cao liên tục, điều chưa từng dễ dàng. Đây là “mệnh lệnh chính trị” lồng ghép trong mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2025.

Tại Nghị quyết phiên họp Chính phủ tháng 5 vừa ban hành, Thủ tướng đã yêu cầu đạt cao nhất mục tiêu tăng trưởng GDP quý II. Nếu quý II không chạm đích 8,2%, áp lực sẽ dồn về quý III và IV – trong bối cảnh toàn cầu vẫn khó đoán, và Mỹ có thể tái khởi động áp thuế bất kỳ lúc nào nếu đàm phán không đi đến kết quả tích cực.

Khối nghiên cứu UOB cũng chỉ rõ "ngày quyết định" tiếp theo là 9/7. Khi thời gian hoãn thuế kết thúc, Việt Nam, dù đang đàm phán tích cực vẫn chưa thể lường trước kết cục.

Toàn hệ thống cùng “lên dây cót”

Để hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng, Bộ Tài chính đã đề xuất 10 nhóm nhiệm vụ, giải pháp tập trung. Trong đó nổi bật là: Theo dõi sát tình hình kinh tế - chính trị quốc tế, đặc biệt là giá các hàng hóa chiến lược, để có phản ứng chính sách kịp thời; Phấn đấu kiểm soát lạm phát ở mức 4,5-5%; Khơi thông và sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư công; đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, với mục tiêu giải ngân 100% trong năm 2025; Phát triển mạnh thị trường trong nước, thị trường vốn, thị trường tài chính; Thúc đẩy thu hút đầu tư nước ngoài, đồng thời phát huy vai trò động lực của khu vực kinh tế tư nhân.

Người đứng đầu ngành tài chính cũng nhấn mạnh yêu cầu giải quyết dứt điểm các dự án chậm tiến độ, tồn đọng, để khơi thông dòng chảy vốn và tránh thất thoát, lãng phí - những “nút thắt” đã kìm hãm nhiều kế hoạch phát triển trong thời gian qua.

Kịch bản tăng trưởng kinh tế trên 8% không phải không khả thi, nhưng rõ ràng là khó khăn, nhất là khi các yếu tố bên ngoài như chính sách thương mại của Mỹ vẫn tiềm ẩn rủi ro. Trong bối cảnh đó, sự chủ động về chính sách, điều hành linh hoạt, và tinh thần bền bỉ của toàn nền kinh tế sẽ là “chìa khóa” để giữ đà tăng trưởng.

Sẽ cần nhiều nỗ lực, nhiều chính sách mạnh mẽ hơn cả ở tầm vi mô và vĩ mô, để nền kinh tế “vượt dốc” trong nửa cuối năm 2025.

Lê Trà My