Chuyển đổi cơ chế thuế: Các nhà bán lẻ tuân thủ thuế kỳ vọng hưởng lợi

Trong 5 tháng đầu năm 2025, nền kinh tế Việt Nam đã ghi nhận những dấu hiệu hồi phục rõ nét hơn với tiêu dùng nội địa hiện đã bắt kịp với sản xuất, đánh dấu sự chuyển dịch từ giai đoạn phục hồi chậm sang một chu kỳ tăng trưởng kinh tế bền vững hơn. Tầng lớp trung lưu vẫn là động lực cốt lõi của sự tăng trưởng này, thúc đẩy nhu cầu trên nhiều lĩnh vực.

Kênh bán lẻ hiện đại hấp dẫn

Các lĩnh vực tiêu dùng và động lực lan tỏa của tiêu dùng bán lẻ đều ghi nhận tích cực với doanh số bán lẻ +9,7% so với cùng kỳ trong 5 tháng đầu năm 2025. Tuy nhiên, sự phục hồi tiêu dùng không đồng đều giữa các nhóm hàng, theo báo cáo mới nhất về ngành bán lẻ của CTCK SSI.

Nhóm phân tích SSI nhận định thị trường bất động sản tiếp tục ghi nhận kết quả tốt, và tiêu dùng dịch vụ đang vượt qua tiêu dùng hàng hóa — tín hiệu tích cực cho thấy sự thay đổi trong xu hướng tiêu dùng và sự bền bỉ của nền kinh tế. Bên cạnh đó xuất khẩu tăng tích cực song lưu ý phản ánh phần nào hiện tượng đẩy nhanh đơn hàng (frontloading) trước lo ngại về các biện pháp áp thuế sắp tới từ Hoa Kỳ. Điều này cũng đồng nghĩa rằng một phần động lực của tăng trưởng tiêu dùng bán lẻ trong nền kinh tế, đến từ thị trường "nền" liên quan hơn 40 ngành nghề - bất động sản càng phục hồi, tiêu dùng sẽ càng tích cực hơn; cũng như, diễn biến của thuế quan và kết quả đàm phán tới đây sẽ ảnh hưởng phần nào tới chi tiêu của các hộ gia đình trong nền kinh tế. Qua đó, có tác động đến kết quả kinh doanh của các nhà bán lẻ tiêu dùng.

Một số tác động liên quan đến chính sách, ví dụ chính sách chống hàng giả, hàng nhái... đang được đẩy mạnh, đã được nhiều chuyên gia nhận định sẽ mang đến cơ hội cho các nhà bán lẻ có xuất xứ, các thương hiệu lớn và uy tín, bao gồm trên nhiều lĩnh vực bán lẻ tiêu dùng thiết yếu (MSN với hệ thống Wincommerce kết hợp MCH, MWG với hệ thống Bách Hóa Xanh), hay nhóm F&B nổi bật với VNM - Vinamilk, SAB - Sabeco...), và nhóm ICT (FRT, DWG, MWG), nhóm bán lẻ vàng trang sức (nổi bật PNJ)...

Ở góc nhìn về chính sách thuế, theo SSI Research, sẽ có nhiều tác động.

Thứ nhất, tăng cường quản lý thuế đối với hộ kinh doanh sẽ thu hẹp chênh lệch giá giữa kênh truyền thống và hiện đại. Cụ thể, theo Nghị định 70/2025/NĐCP (có hiệu lực từ ngày 1/6/2025), tất cả các hộ kinh doanh có doanh thu hàng năm trên 1 tỷ đồng (ước tính khoảng 37.000 hộ kinh doanh trên toàn quốc) bắt buộc phải xuất hóa đơn tại điểm bán hàng. Đây là bước đi đầu tiên trong quá trình chuyển đổi từ hình thức thuế khoán sang thuế trên doanh thu, nhằm hạn chế tình trạng trốn thuế đối với các doanh nghiệp không chính thống.

"Gánh nặng thuế gia tăng đối với các hộ kinh doanh không chính thống sẽ thu hẹp chênh lệch giá giữa kênh truyền thống và hiện đại, từ đó kênh bán lẻ hiện đại sẽ trở nên hấp dẫn hơn. Các chuỗi bách hóa hiện đại kỳ vọng sẽ hưởng lợi nhiều nhất từ thay đổi này nhờ cải thiện cạnh tranh về giá và niềm tin của người tiêu dùng", SSI RS nêu.

Thứ hai, chuyển đổi rõ rệt hơn từ thuế khoán sang thuế theo doanh thu từ năm 2026: Theo Nghị quyết 198/2025/QH15, từ ngày 01/01/2026, các hộ kinh doanh có doanh thu hàng năm trên 200 triệu đồng sẽ phải nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế. Một số hộ kinh doanh nhỏ (đặc biệt ở khu vực nông thôn) có thể phải tạm ngừng hoạt động do gặp khó khăn trong việc thích ứng với khung pháp lý mới. Những hộ khác sẽ phải đối mặt với gánh nặng thuế cao hơn, dẫn đến khả năng tăng giá bán cho người tiêu dùng, qua đó tiếp tục thu hẹp chênh lệch giá giữa kênh truyền thống và hiện đại, khiến các kênh bán lẻ hiện đại trở nên hấp dẫn hơn.

Thứ ba, các chuyên gia cũng cho rằng việc chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế theo doanh thu có thể giảm tính cạnh tranh về giá của nhóm hàng xách tay (hàng nhập khẩu không chính thống) – vốn trước đây thường trốn thuế nhập khẩu. Theo khung pháp lý mới, người bán các sản phẩm này buộc phải sử dụng dịch vụ logistics của bên thứ ba để thực hiện thủ tục nhập khẩu và nộp các loại thuế nhập khẩu liên quan, dẫn đến giá bán cuối cùng cao hơn. Các mặt hàng thường bị ảnh hưởng bao gồm thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, thiết bị nhà bếp và một số dòng điện thoại như Xiaomi và AppleiPhone. "Do đó, các nhà bán lẻ tuân thủ thuế được kỳ vọng hưởng lợi nhiều nhất trong môi trường quản lý chặt chẽ hơn", chuyên gia nhận định.

Giảm áp lực thuế, tăng cạnh tranh lành mạnh

Ngoài ra, cũng liên quan chính sách thuế, cần lưu ý nỗi lo về gánh nặng thuế gia tăng. Theo SSI, một vấn đề tái diễn trong môi trường kinh doanh tại Việt Nam là việc các hộ kinh doanh do dự khi mở rộng quy mô. Sự do dự này thường xuất phát từ cảm nhận về gánh nặng của quá trình hợp pháp hóa, đặc biệt là nghĩa vụ thuế gia tăng. Nhiều doanh nhân không xem việc chuyển đổi sang doanh nghiệp chính thức là cơ hội phát triển, mà là gánh nặng tài chính.

Theo ước tính của Cục Thuế, các hộ kinh doanh theo hình thức thuế khoán hiện chỉ phải nộp trung bình khoảng 26–27 USD/tháng. Trong khi đó, theo mô hình thuế dựa trên doanh thu, nghĩa vụ thuế hàng tháng có thể tăng đáng kể lên khoảng 177 USD/tháng. Nếu chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp, mức thuế thu nhập
doanh nghiệp sẽ là 15–17%, thay vì áp dụng theo tỷ lệ dựa trên doanh thu như trước.

"Mặc dù việc chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế trên doanh thu phù hợp với thông lệ quốc tế, đề cao tính minh bạch, trách nhiệm kê khai và tính hiệu quả, quá trình chuyển đổi này vẫn tiềm ẩn nhiều thách thức. Nhiều hộ kinh doanh nhỏ, đặc biệt tại các khu vực nông thôn và miền núi, có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu mới về hệ thống kế toán và hóa đơn điện tử. Những điểm chưa rõ ràng về pháp lý cùng với sự thiếu hiểu biết về các quy định cập nhật có thể làm phức tạp thêm quá trình tuân thủ", SSI RS nhận định.

Trên thực tế, Chính phủ đã và đang có nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi cơ chế thuế. Chia sẻ với báo chí, ông Nguyễn Nam Bình - Chi cục trưởng Chi cục thuế Khu vực 2 - cho biết tại TP HCM, việc triển khai Nghị định 70 đã được doanh nghiệp và người dân ủng hộ. Đến hiện tại, đã có trên 31.000 doanh nghiệp và trên 14.000 hộ doanh nghiệp đăng ký thành công hóa đơn điện tử và kết nối máy tính tiền đến cơ quan Thuế. Đây là cơ hội để doanh nghiệp và hộ kinh doanh chuyển đổi số, trong xu hướng không thể dừng lại của nền kinh tế số, đặc biệt khi giới trẻ đều sử dụng các giao dịch thanh toán trên không gian số.

Ông Bình cũng cho biết đối với các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ trở lên, hiện 100% đều đã đăng kí xuất hóa đơn điện tử. Chi cục thuế khu vực sẽ tiếp tục cùng các nhà cung cấp dịch vụ, đặc biệt làm việc để các nhà cung cấp máy tính có chi phí hợp lý nhất cho các hộ kinh doanh; cùng các nhà tư vấn hỗ trợ tiếp tục ghi nhận những vướng mắc, cam kết hỗ trợ tư vấn thời gian đầu, tạo điều kiện để các hộ chuyển thành và xuất hóa đơn điện tử thành công. Theo ông Bình, việc triển khai hóa đơn điện tử qua máy tính tiền không chỉ góp phần minh bạch hóa hoạt động kinh doanh mà còn giúp hộ kinh doanh tiếp cận công nghệ, quản lý doanh thu dễ hơn, đồng thời mở rộng tệp khách hàng và tích hợp với hệ sinh thái thanh toán không tiền mặt. Đây là một bước tiến quan trọng trong lộ trình chuyển đổi số toàn diện của nền kinh tế, gắn kết chặt chẽ giữa quản lý thuế, tiêu dùng và thanh toán hiện đại.

Như vậy, nếu đảm bảo tuân thủ thuế, các doanh nghiệp và hộ kinh doanh hoàn toàn có cơ hội được hưởng lợi ích từ thu hút khách hàng, tăng doanh thu, quản lý bán hàng hiệu quả đi cùng thực hiện nghĩa vụ thuế đầy đủ.

Một chuyên gia cho rằng nếu biết nắm bắt, sẽ là cơ hội để các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các hộ kinh doanh có thêm điều kiện nâng cao năng lực chuyển đổi số, từ đó gắn vào hoạt động các chuỗi cung ứng của các nhà bán lẻ - tiêu dùng lớn, để cùng hưởng lợi trong bối cảnh minh bạch hóa tài chính, quản lý, xuất xứ... được đặt lên hàng đầu. Các nhà bán lẻ, phân phối lớn mặt khác cũng giảm thiểu rủi ro, tránh được những cuộc khủng hoảng "đánh úp" đơn cử vụ rau VietGap "dỏm" vào hệ thống siêu thị... trong quá khứ.

Ngoài ra, theo SSI, cùng với chính sách thuế, các thay đổi pháp lý gần đây trong lĩnh vực thương mại điện tử tại Việt Nam cũng đang góp phần tạo ra một sân chơi công bằng hơn, giảm áp lực cạnh tranh từ các nhà bán hàng không chính thống và củng cố vị thế của các doanh nghiệp tuân thủ thuế. Cụ thể về chính sách là thực hiện Nghị định 117/2025/NĐ-CP (hiệu lực từ ngày 01/07/2025) và Quyết định 01/2025/QĐ-TTg (hiệu lực từ ngày 18/02/2025). Bên cạnh đó đó, từ ngày 01/04/2025, Shopee và TikTok Shop – hai nền tảng thương mại điện tử lớn nhất Việt Nam, chiếm hơn 90% thị phần trong năm 2024 – đã đồng loạt tăng phí hoa hồng (phí sàn). Theo SSI, việc tăng phí này có thể làm giảm tính cạnh tranh về giá của các sản phẩm trên nền tảng trực tuyến so với cửa hàng bán lẻ truyền thống.

Về tổng thể, các chuyên gia phân tích, những thay đổi chính sách gần đây góp phần xây dựng môi trường cạnh tranh minh bạch và công bằng hơn, thông qua việc giảm lợi thế cạnh tranh về giá của các nhà bán hàng không chính thống. Các doanh nghiệp chính thống được kỳ vọng hưởng lợi khi áp lực cạnh tranh về giá suy giảm và niềm tin của người tiêu dùng chuyển dịch về phía các nhà bán lẻ chính thống. Những doanh nghiệp hưởng lợi nổi bật bao gồm: MWG, FRT, DGW và Winmart (thuộc MSN).

Lê Mỹ