Biến dầu chăn nuôi thành thực phẩm cho người: "Cú đấm" vào niềm tin người tiêu dùng
Một vụ việc gây rúng động dư luận những ngày qua, lực lượng chức năng đã triệt phá đường dây sản xuất và tiêu thụ dầu ăn giả quy mô cực lớn, với sản lượng lên tới hàng chục nghìn tấn.
Đáng chú ý, đường dây này không chỉ có sự tham gia của các cá nhân buôn gian bán lận nhỏ lẻ, mà còn có sự tiếp tay của những doanh nghiệp lớn, trong đó có cả những tên tuổi đầu ngành về nhập khẩu dầu thực vật. Hành vi “hô biến” dầu chăn nuôi thành dầu ăn cho người không chỉ là một sự coi thường pháp luật, mà còn là cú đấm chí mạng vào niềm tin của người tiêu dùng, đe dọa nghiêm trọng sức khỏe cộng đồng và làm méo mó thị trường thực phẩm.
Những “ông lớn” trong đường dây đen tối
Không giống như những vụ việc gian lận thương mại thông thường, vụ sản xuất dầu ăn giả lần này khiến dư luận không khỏi giật mình bởi tính chất tinh vi, quy mô lớn và sự tham gia có hệ thống của nhiều doanh nghiệp có đăng ký, có giấy phép, thậm chí từng được biết đến như những cái tên có uy tín trên thị trường.
Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã phải lên tiếng cảnh báo về mức độ nguy hại của hành vi này, đồng thời khẳng định đây là một vi phạm nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người dân.
Trong khi đó, Bộ Công Thương cũng không né tránh khi cho rằng vụ việc đã vượt khỏi ranh giới vi phạm hành chính, có dấu hiệu rõ ràng của tội phạm về sản xuất, buôn bán hàng giả, gian lận thương mại và vi phạm điều cấm về an toàn thực phẩm. Bộ này khẳng định sẽ chỉ đạo các đơn vị chức năng xử lý kiên quyết, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và uy tín của ngành thực phẩm, một lĩnh vực vốn rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương.
Theo điều tra bước đầu từ cơ quan công an, hai doanh nghiệp chủ đạo trong đường dây này là Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food và Công ty TNHH Thương mại Xuất nhập khẩu An Hưng Phước.
Được thành lập từ tháng 11/2018 dưới cái tên ban đầu là Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Nhật Minh Phương, doanh nghiệp này khi đó chỉ hoạt động trong lĩnh vực bán buôn đồ uống, bao gồm rượu mạnh, rượu vang, bia, nước tinh khiết và nước giải khát không cồn, những sản phẩm hoàn toàn không liên quan đến ngành thực phẩm chế biến sâu hay dầu mỡ công nghiệp.
Với vốn điều lệ khởi điểm chỉ 1,8 tỷ đồng, cơ cấu cổ đông ban đầu gồm 3 cá nhân, trong đó bà Đặng Thị Phương (sinh năm 1987) là người góp vốn lớn nhất với 50% và giữ vị trí Giám đốc kiêm người đại diện theo pháp luật. Hai cổ đông còn lại là ông Nguyễn Hạ Đông và bà Ngô Thị Bình, mỗi người nắm giữ 25%.
Tuy nhiên, đến tháng 7/2021, doanh nghiệp bất ngờ đổi tên thành Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food, đánh dấu bước chuyển mình đầu tiên. Không chỉ thay tên, cơ cấu góp vốn cũng có sự điều chỉnh đáng chú ý khi bà Ngô Thị Phương nắm giữ 60% vốn góp, trong khi ông Nguyễn Hạ Đông giữ 40%.
Đặc biệt, đến tháng 11/2022, Nhật Minh Food tiếp tục điều chỉnh ngành nghề kinh doanh, chuyển sang sản xuất dầu, mỡ động vật và dầu, bơ thực vật. Đây chính là ngành nghề trực tiếp liên quan đến sản phẩm dầu ăn đang được nhắc đến trong đường dây vi phạm nghiêm trọng an toàn thực phẩm.
Tháng 5/2023, công ty tiếp tục nâng vốn điều lệ từ mức khiêm tốn 1,8 tỷ đồng lên 8,8 tỷ đồng, tuy nhiên lại không công bố danh sách cổ đông hay cơ cấu góp vốn.
Nếu như Nhật Minh Food gây ngạc nhiên vì sự chuyển hướng kinh doanh bất thường và tăng trưởng vốn quá nhanh, thì An Hưng Phước lại khiến dư luận hoang mang bởi danh tiếng, quy mô và bề dày hoạt động lâu năm của mình.
Được thành lập từ tháng 3/2011, Công ty TNHH Thương mại Xuất nhập khẩu An Hưng Phước có trụ sở tại huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp. Ngay từ những ngày đầu thành lập, công ty đã thể hiện tham vọng lớn khi sở hữu vốn điều lệ 4,8 tỷ đồng, mức khá cao so với nhiều doanh nghiệp cùng giai đoạn.
Cơ cấu cổ đông ban đầu gồm ông Đỗ Thanh Liêm và bà Đỗ Thị Ngọc Mai, mỗi người góp 50% vốn, trong đó ông Liêm giữ vai trò Giám đốc kiêm người đại diện pháp luật. Đây cũng là hai cái tên xuất hiện xuyên suốt trong quá trình hoạt động.
Điều đáng chú ý là trong những năm gần đây, An Hưng Phước liên tục thay đổi thông tin đăng ký doanh nghiệp, đặc biệt là vốn điều lệ và người đại diện pháp luật, một diễn biến tương đồng với Nhật Minh Food.
Cụ thể, đến tháng 6/2024, công ty đã tăng vốn điều lệ từ 20 tỷ đồng lên 50 tỷ đồng, một mức tăng gấp 2,5 lần chỉ trong một lần điều chỉnh. Thời điểm đó, bà Đỗ Thị Kim An, một nhân vật mới được đưa lên làm Giám đốc kiêm người đại diện theo pháp luật. Tuy nhiên, chỉ một năm sau, vào ngày 20/6/2025, vai trò này lại được chuyển lại cho bà Đỗ Thị Ngọc Mai, đồng thời bà Mai cũng được công bố là chủ sở hữu doanh nghiệp.
Hãy trả lại sự trong sạch cho thị trường
Theo cơ quan công an, ước tính doanh thu trong 3 năm gần đây của các công ty trong đường dây tiêu thụ dầu ăn giả này lên tới hơn 8.200 tỷ đồng, trong đó có công ty đã hoạt động liên tục 14 năm với doanh thu hàng năm lên đến 4.500 tỷ đồng.
Các đối tượng đã trục lợi từ chênh lệch giá bán, khi dầu ăn cho người được bán cao hơn khoảng 17% so với dầu dùng cho vật nuôi. Ngoài ra, các đối tượng còn trốn thuế giá trị gia tăng, vì dầu ăn cho người chịu thuế 8%, còn dầu dùng cho chăn nuôi được miễn thuế (0%).
Những con số vừa được cơ quan công an công bố trong vụ án đường dây sản xuất và tiêu thụ dầu ăn giả khiến dư luận không khỏi sửng sốt: hơn 8.200 tỷ đồng doanh thu chỉ trong vòng 3 năm, trong đó có doanh nghiệp đạt mức doanh thu hàng năm lên tới 4.500 tỷ đồng, tương đương doanh thu của một tập đoàn quy mô vừa trong ngành hàng tiêu dùng nhanh.
Điều đáng nói là nguồn gốc của những con số “ấn tượng” này không phải đến từ năng lực cạnh tranh, sản phẩm chất lượng hay chiến lược thị trường hợp pháp, mà đến từ sự gian lận tinh vi, lách luật có hệ thống.
Theo phân tích từ cơ quan điều tra, các đối tượng trong đường dây đã trục lợi chủ yếu từ chênh lệch giá bán giữa dầu ăn dành cho người tiêu dùng và dầu dùng trong chăn nuôi. Cụ thể, dầu ăn cho người có mức giá cao hơn khoảng 17%, chưa kể còn phải chịu thuế giá trị gia tăng (VAT) 8%, trong khi dầu cho chăn nuôi được miễn thuế hoàn toàn. Từ đó, một lượng dầu đáng lẽ chỉ dùng trong sản xuất thức ăn chăn nuôi đã bị "hô biến" thành sản phẩm tiêu dùng cho người thông qua các thủ đoạn pha chế, đóng gói và gắn mác thương hiệu giả mạo.
Vụ việc này một lần nữa đặt ra câu hỏi nhức nhối về trách nhiệm giám sát thị trường, đặc biệt là đối với các ngành hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người như thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm. Trong khi các doanh nghiệp chân chính phải tuân thủ hàng loạt quy chuẩn kỹ thuật, kiểm định chất lượng khắt khe, thì vẫn có những “đường dây đen” vận hành âm thầm nhưng hiệu quả, len lỏi vào thị trường, đến tận những gian bếp gia đình.
Thị trường thực phẩm là nơi không thể có chỗ cho sự giả dối. Một lít dầu giả không chỉ là một sản phẩm gian lận thương mại, mà có thể là cả một án phạt tử hình đối với sức khỏe người dân, là một nhát dao cứa vào niềm tin của xã hội vào nền kinh tế thị trường. Các cơ quan chức năng đã vào cuộc, người dân mong muốn vụ việc phải được làm đến nơi đến chốn, không chỉ dừng lại ở việc triệt phá đường dây mà phải làm rõ trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức tiếp tay, đồng thời tăng cường biện pháp giám sát, kiểm tra toàn diện thị trường dầu ăn và thực phẩm nói chung.