Doanh nghiệp ASEAN phải đối mặt bảo hộ thương mại kéo dài

Phát biểu tại Hội nghị ASEAN mới đây với chủ đề “Hội nhập ASEAN trong thế giới đa cực”, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Singapore Gan Kim Yong, đã đưa ra cảnh báo thẳng thắn rằng các doanh nghiệp không nên kỳ vọng vào việc Mỹ sẽ sớm dỡ bỏ thuế quan, kể cả khi có thay đổi chính quyền trong tương lai.

Điều này không chỉ phản ánh quan điểm thực tế của giới hoạch định chính sách tại Đông Nam Á, mà còn đặt ra một loạt thách thức chiến lược cho doanh nghiệp trong khu vực, đặc biệt là những doanh nghiệp đang xuất khẩu vào thị trường Mỹ hoặc chịu ảnh hưởng gián tiếp từ hệ sinh thái thương mại toàn cầu.

Theo Phó Thủ tướng Singapore, hiện nay đang hình thành một sự đồng thuận lưỡng đảng tại Mỹ về việc duy trì thuế quan như một công cụ để đạt được “thương mại công bằng và cân bằng” với phần còn lại của thế giới.

Ông Gan Kim Yong cho biết, bên cạnh yếu tố địa chính trị và an ninh chuỗi cung ứng, yếu tố tài khóa cũng bắt đầu đóng vai trò quan trọng hơn: thâm hụt ngân sách gia tăng khiến thuế nhập khẩu trở thành nguồn thu không thể bỏ qua đối với chính phủ Mỹ.

"Điều đáng chú ý là, chính các doanh nghiệp đầu tư vào Mỹ lại có động cơ duy trì các mức thuế hiện hành, bởi đây là một hình thức gián tiếp bảo hộ cho những khoản đầu tư đã và đang được rót vào sản xuất nội địa", Phó Thủ tướng Singapore chỉ ra và nhấn mạnh, đây là một diễn biến nghịch lý nhưng có thật, cho thấy thuế quan đã “ăn sâu” vào cấu trúc lợi ích của nhiều bên trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Mặc dù vậy, ông Gan Kim Yong cho biết, một điểm tích cực là Mỹ chưa rút khỏi Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), dù nhiều lần chỉ trích cơ chế trọng tài và các quy định cũ không theo kịp thực tế.

Điều này cho thấy Mỹ vẫn sẵn sàng tham gia vào một khuôn khổ thương mại đa phương, nhưng là một phiên bản mới, nơi họ có ảnh hưởng nhiều hơn trong việc định hình luật chơi.

Vì vậy, theo ông Gan, ASEAN cần kiên định với mục tiêu củng cố hệ thống thương mại toàn cầu dựa trên luật lệ. Nếu không, các nền kinh tế nhỏ và vừa trong khu vực có thể bị cuốn theo quỹ đạo của những siêu cường với sức mạnh thị trường vượt trội, mất đi quyền đàm phán bình đẳng.

Trước thực tế đó, ông Gan đề xuất một chiến lược kép cho doanh nghiệp ASEAN bao gồm phân hóa chuỗi sản xuất thông qua việc thiết lập dây chuyền riêng cho xuất khẩu sang Mỹ, khác biệt với phần còn lại của thế giới, nhằm đáp ứng các điều kiện khắt khe hơn về tiêu chuẩn, kiểm định, quy tắc xuất xứ, và sắp tới có thể là lĩnh vực dược phẩm và bán dẫn.

Bên cạnh đó là đa dạng hóa thị trường và sản phẩm để không phụ thuộc vào một thị trường đơn lẻ, mở rộng danh mục sản phẩm và dịch vụ để giảm thiểu rủi ro trong môi trường thương mại ngày càng bảo hộ. Phó Thủ tướng Singapore cho rằng, đây không chỉ là bài toán chi phí mà còn là bài toán về tổ chức sản xuất và khả năng quản trị chuỗi cung ứng đa tầng.

Giới quan sát nhận định, có thể thấy rõ thông điệp rằng thời kỳ thương mại tự do thuần túy đã qua, và các điều kiện tiếp cận thị trường lớn như Mỹ đang thay đổi nhanh chóng, cả về thuế quan lẫn phi thuế quan.

Với các doanh nghiệp ASEAN, đặc biệt là trong bối cảnh chuyển đổi chuỗi cung ứng hậu COVID và xung đột thương mại Mỹ - Trung, cơ hội sẽ đến với những ai chủ động thích nghi – từ việc thiết lập dây chuyền sản xuất chuyên biệt, đầu tư vào tuân thủ tiêu chuẩn cao, đến mở rộng sang các thị trường khác ngoài Mỹ.

Kỷ nguyên thương mại đa cực không còn chỗ cho tư duy thụ động. Thay vào đó, ASEAN cần nhìn nhận thực tế mới này như một cơ hội để củng cố nội lực, củng cố vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng khu vực, và làm mới mình trong một trật tự thương mại đang tái định hình.

Mỹ không rút khỏi WTO nhưng đang viết lại luật chơi

Một điểm tích cực là Mỹ chưa rút khỏi Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), dù nhiều lần chỉ trích cơ chế trọng tài và các quy định cũ không theo kịp thực tế. Điều này cho thấy Mỹ vẫn sẵn sàng tham gia vào một khuôn khổ thương mại đa phương – nhưng là một phiên bản mới, nơi họ có ảnh hưởng nhiều hơn trong việc định hình luật chơi.

Vì vậy, theo ông Gan, ASEAN cần kiên định với mục tiêu củng cố hệ thống thương mại toàn cầu dựa trên luật lệ. Nếu không, các nền kinh tế nhỏ và vừa trong khu vực có thể bị cuốn theo quỹ đạo của những siêu cường với sức mạnh thị trường vượt trội, mất đi quyền đàm phán bình đẳng.

Cơ hội nằm ở năng lực thích nghi

Từ bài phát biểu của ông Gan, có thể thấy rõ thông điệp: thời kỳ thương mại tự do thuần túy đã qua, và các điều kiện tiếp cận thị trường lớn như Mỹ đang thay đổi nhanh chóng, cả về thuế quan lẫn phi thuế quan.

Với các doanh nghiệp ASEAN, đặc biệt là trong bối cảnh chuyển đổi chuỗi cung ứng hậu COVID và xung đột thương mại Mỹ - Trung, cơ hội sẽ đến với những ai chủ động thích nghi – từ việc thiết lập dây chuyền sản xuất chuyên biệt, đầu tư vào tuân thủ tiêu chuẩn cao, đến mở rộng sang các thị trường khác ngoài Mỹ.

Kỷ nguyên thương mại đa cực không còn chỗ cho tư duy thụ động. Thay vào đó, ASEAN cần nhìn nhận thực tế mới này như một cơ hội để củng cố nội lực, củng cố vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng khu vực, và làm mới mình trong một trật tự thương mại đang tái định hình.

Cẩm Anh