Thỏa thuận Mỹ - Trung mở lại cửa cho phần mềm thiết kế chip EDA

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã quyết định dỡ bỏ một trong những rào cản quan trọng trong cuộc đối đầu công nghệ với Trung Quốc: các yêu cầu cấp phép xuất khẩu phần mềm thiết kế chip điện tử, hay còn gọi là phần mềm Electronic Design Automation (EDA).

Động thái này diễn ra chỉ vài tuần sau khi Mỹ áp đặt các biện pháp hạn chế mới đối với việc bán phần mềm EDA sang Trung Quốc – một công cụ không thể thiếu trong việc thiết kế chip bán dẫn tiên tiến. Các nhà cung cấp phần mềm hàng đầu thế giới như Synopsys, Cadence Design Systems (cả hai của Mỹ) và Siemens EDA (thuộc tập đoàn Siemens của Đức) đã xác nhận rằng họ không còn cần xin phép chính phủ Mỹ khi làm ăn với khách hàng Trung Quốc.

Bộ Thương mại Mỹ chưa đưa ra bình luận chi tiết, nhưng các công ty đã bắt đầu khôi phục hoạt động cung cấp dịch vụ tại thị trường Trung Quốc — vốn chiếm tới 16% doanh thu của Synopsys và 12% đối với Cadence.

Hiện thực thỏa thuận thương mại

Đây là một phần trong thỏa thuận thương mại khung vừa được ký kết giữa Mỹ và Trung Quốc tại London (Anh) nhằm làm dịu căng thẳng trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu. Thỏa thuận cũng bao gồm việc nới lỏng hạn chế xuất khẩu đối với các mặt hàng chiến lược khác như ethane – nguyên liệu trong công nghiệp hóa dầu, và động cơ phản lực. Đổi lại, Trung Quốc cam kết đẩy nhanh quá trình phê duyệt xuất khẩu các khoáng sản quan trọng như đất hiếm – vốn thiết yếu cho cả công nghệ quân sự và dân sự của Mỹ.

Theo các nhà phân tích, việc Mỹ đồng ý nới lỏng kiểm soát EDA phản ánh sự chuyển hướng mang tính chiến lược trong chính sách thương mại công nghệ: sử dụng kiểm soát xuất khẩu như một đòn bẩy đàm phán thay vì công cụ răn đe tuyệt đối.

Đối với Trung Quốc, quyết định nới lỏng này là một chiến thắng chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh các công ty công nghệ như Huawei đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ thiết kế chip sau nhiều năm bị cấm vận. Phần mềm EDA là yếu tố không thể thiếu trong quá trình thiết kế từ những vi xử lý cao cấp cho AI và điện thoại thông minh đến các linh kiện công nghiệp phổ thông.

"Việc cắt đứt quyền tiếp cận phần mềm EDA có thể khiến tiến trình phát triển chip của Huawei bị đình trệ ít nhất 2–3 năm," ông Ryan Fedasiuk, cựu Cố vấn chính sách Trung Quốc tại Bộ Ngoại giao Mỹ, bình luận.

Tuy nhiên, ngay cả khi được mở lại thị trường, các công ty Mỹ vẫn phải đối mặt với rủi ro chiến lược dài hạn: các khách hàng Trung Quốc có thể đẩy mạnh phát triển công nghệ nội địa để giảm lệ thuộc vào phần mềm phương Tây.

Một số chuyên gia trong ngành cho rằng, bước đi của Mỹ tuy mang lại lợi ích ngắn hạn về mặt thương mại, nhưng lại có thể thúc đẩy chính sách tự lực, tự cường công nghệ của Trung Quốc.

“Việc gián đoạn nguồn cung trong thời gian ngắn đủ để cảnh tỉnh Bắc Kinh rằng phụ thuộc công nghệ là rủi ro chính trị,” một nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở Singapore nhận định.

Mỹ nhượng bộ có chọn lọc

Theo Bloomberg, Mỹ sẵn sàng đưa ra nhượng bộ trong lĩnh vực phần mềm EDA vì xem đây là "lá bài thấp hơn", nhằm bảo vệ những lĩnh vực trọng yếu hơn như chip AI tiên tiến của Nvidia — vốn đang bị giới hạn nghiêm ngặt để không rơi vào tay quân đội Trung Quốc.

Trong bối cảnh đó, việc mở cửa trở lại cho EDA không được xem là từ bỏ mục tiêu kiềm chế công nghệ Trung Quốc, mà là một sự điều chỉnh chiến thuật để đổi lấy lợi ích lớn hơn trong các đàm phán thương mại.

Tuy nhiên, quyết định cũng đặt ra câu hỏi về tính nhất quán trong chính sách công nghệ của Mỹ. Chỉ trong vòng chưa đầy hai tuần, chính phủ từ siết chặt đến nới lỏng mà không công bố quy định rõ ràng, khiến doanh nghiệp trong và ngoài nước lúng túng trong việc điều chỉnh chiến lược.

Dù thỏa thuận lần này được xem là bước tiến trong quan hệ thương mại Mỹ - Trung, nhưng giới quan sát cho rằng cạnh tranh công nghệ sẽ không sớm kết thúc. Hai nước đang ngày càng đối đầu trong lĩnh vực AI, bán dẫn, năng lượng xanh và an ninh mạng — nơi mà kiểm soát công nghệ đóng vai trò chiến lược.

Nam Trần