Việt Nam hấp dẫn các nhà sản xuất FDI
Việt Nam đã khẳng định vị thế là một trung tâm sản xuất hấp dẫn với những lợi thế về lao động, chính trị, kinh tế, chi phí, và các chính sách ưu đãi.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn và đầy tiềm năng cho các hoạt động sản xuất và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Những lợi thế vượt trội từ chiến lược "Trung Quốc + 1" đến môi trường kinh tế, chính trị ổn định cùng với các ngành công nghiệp mũi nhọn đã tạo nên sức hút mạnh mẽ.
Lợi thế cạnh tranh
Theo ông Nguyễn Minh Thi – Chuyên gia kinh tế Techcombank - chiến lược "Trung Quốc + 1" đang ngày càng được tăng cường do cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, mở ra rất nhiều cơ hội cho khu vực châu Á để thu hút dòng vốn FDI. Mặc dù dòng vốn FDI toàn cầu đã giảm mạnh từ năm 2016 đến 2023, nhưng lại ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ ở châu Á, và Việt Nam là một trong những quốc gia nắm bắt tốt nhất cơ hội này.
Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế vượt trội về lao động. Ông Thi chỉ ra rằng Việt Nam có lực lượng lao động lành nghề và đã được cải thiện đáng kể trong những năm gần đây, trong khi đó chi phí lao động vẫn tương đối thấp so với Malaysia và Indonesia.
Một lợi thế rất lớn của Việt Nam là nền chính trị ổn định, chỉ số cảm nhận tham nhũng đã được cải thiện, chỉ số quốc gia dễ đổ vỡ vẫn tốt, và chỉ số hòa bình toàn cầu cũng có thứ hạng cao. Đặc biệt, Việt Nam hầu như không có khủng bố.
Môi trường kinh tế của Việt Nam cũng rất tích cực. Việt Nam là một trong những quốc gia có mức tăng trưởng GDP cao nhất vào năm 2023 và 2024, cùng với tăng trưởng PMI sản xuất tốt. Tỷ lệ nợ quốc gia trên GDP là thấp nhất trong số các quốc gia được so sánh, không có thâm hụt ngân sách, tăng trưởng bán lẻ nhanh chóng và tỷ lệ thất nghiệp thấp. Mặc dù có một số bất lợi nhỏ như xếp hạng tín nhiệm quốc gia còn thấp, tỷ lệ lạm phát và sự mất giá của tiền tệ so với đô la Mỹ khá cao so với các nước khác, nhưng nhìn chung, ông Thi khẳng định Việt Nam có một môi trường kinh tế rất tốt so với các quốc gia khác trong biểu đồ so sánh.
Phân tích chi phí cũng cho thấy lợi thế của Việt Nam. Giá đất công nghiệp, giá điện và chỉ số chi phí xây dựng đều ở mức thấp. Mặc dù chi phí tiếp vận và giá xăng vẫn tương đối cao, nhưng ông Thi tin tưởng rằng trong 5 năm tới, chính phủ có kế hoạch và nhiều dư địa để nâng cấp và đầu tư vào cơ sở hạ tầng nhằm tăng cường hiệu quả tiếp vận.
Về thuế và hiệp định thương mại tự do, Việt Nam có mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp thấp nhất, thấp hơn Malaysia, Ấn Độ, Indonesia. Thuế suất thuế thu nhập cá nhân cũng thấp hơn các quốc gia này. Việt Nam đã tham gia 31 FTA, là số lượng thấp nhất, nhưng tất cả các quốc gia này đều tham gia vào các hiệp định thương mại tự do quan trọng nhất như ASEAN Free với Trung Quốc, EU, Trung Đông và Iraq, do đó không có nhiều khác biệt lớn về lợi thế FDI ở đây.
Trong khía cạnh quy định pháp lý và sự dễ dàng trong kinh doanh, Việt Nam có một số ưu điểm như thủ tục đăng ký kinh doanh nhanh chóng, thủ tục liên quan đến giấy phép xây dựng và cấp phép hoàn công cũng nhanh chóng. Việc đăng ký bất động sản nhanh chóng và việc thực thi hợp đồng được hệ thống pháp luật hỗ trợ tốt. Tuy nhiên, có một số bất lợi là mức độ bảo vệ cho nhà đầu tư nhỏ còn thấp, việc hoàn thuế và thủ tục hải quan xuất nhập khẩu vẫn còn nhiều vướng mắc, và việc xử lý tranh chấp thuế dân sự với đối tác vẫn tốn nhiều thời gian và chi phí. Về cơ bản, ông Thi đánh giá Việt Nam đang ở một mức khá tốt về sự dễ dàng trong kinh doanh so với các nước khác, mặc dù Malaysia, với thời gian phát triển lâu dài, là nước mạnh nhất về mặt này.
Một lợi thế địa lý không thể phủ nhận là sự gần gũi của Việt Nam với Trung Quốc. Ông Thi nhấn mạnh Trung Quốc là nhà sản xuất thiết bị điện tử lớn nhất, và Việt Nam rất gần Quảng Đông, trung tâm điện tử lớn nhất, chỉ mất khoảng 6 đến 8 giờ để di chuyển. Đây là lý do tại sao nhiều nhà sản xuất điện tử đã chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam. Sự phát triển của ngành điện tử tại Việt Nam là minh chứng rõ ràng: vào năm 2000, Việt Nam chỉ có một nhà máy sản xuất tivi là Samsung ở Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng sau 25 năm, Việt Nam đã có hơn 35 nhà cung cấp và trở thành nhà cung cấp lớn nhất ở Đông Nam Á cho Samsung và Apple. Hầu hết các nhà cung cấp này đều tập trung ở miền Bắc. Việt Nam dự kiến sẽ chiếm 20% sản lượng iPad toàn cầu vào năm 2025, cho thấy sự cải thiện và phát triển rất nhanh chóng trong việc thu hút FDI nhờ những lợi thế đã nêu.
Các ngành sản xuất trọng điểm
Bà Đỗ Thanh Huyền – Quản lý Business Intelligence, Dezan Shire & Associates Việt Nam – cho biết, lĩnh vực điện tử được các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chi phối, tạo ra khoảng 98% doanh thu xuất khẩu điện tử của Việt Nam. Hiện có hơn 2.500 công ty đang hoạt động, với sự hiện diện của các tập đoàn đa quốc gia toàn cầu như Samsung, Foxconn và Intel.
Việt Nam chủ yếu tham gia vào các hoạt động trung và hạ nguồn của chuỗi giá trị điện tử, như sản xuất bảng mạch in, TV CRT, tụ điện, linh kiện nhựa, ăng-ten, cũng như lắp ráp và đóng gói, những hoạt động giá trị gia tăng thấp nhất nhưng là khu vực mà Việt Nam có lợi thế và đang phát triển mạnh. Các hoạt động thượng nguồn và hạ nguồn còn yếu, với các công ty trong nước chủ yếu tham gia vào đóng gói và các bộ phận nhựa, kim loại đơn giản; thiết kế được thực hiện ở nước ngoài và linh kiện chính như chip điện tử vẫn phải nhập khẩu.
Ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam cũng đang mở rộng nhanh chóng, được thúc đẩy bởi sự hỗ trợ của chính phủ và nhu cầu ngày càng tăng trong các lĩnh vực như xe điện, AI và tự động hóa công nghiệp, với sự hiện diện của Intel hay Microsoft. Bà Huyền cho biết Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ được công bố vào tháng 9 năm 2023 cũng đã thúc đẩy đà phát triển của ngành này, tạo ra nhiều cơ hội cho nhà đầu tư nước ngoài như đầu tư hoặc đồng đầu tư vào các nhà cung cấp linh kiện và vật liệu, cấp phép công nghệ, phát triển sản phẩm chung hoặc đào tạo.
Ngành máy móc và thiết bị là một thị trường cạnh tranh và phân mảnh, nơi máy móc nhập khẩu chiếm ưu thế, đặc biệt là máy móc công nghiệp và xây dựng. Một cuộc khảo sát của chính phủ năm ngoái cho thấy khoảng 16% các doanh nghiệp sản xuất tiết lộ rằng thiết bị sản xuất lỗi thời đang ảnh hưởng đến hoạt động và sản lượng của họ. Do đó, bà Huyền nhận định có tiềm năng lớn cho máy móc và thiết bị mới từ hơn 18.000 công ty tại Việt Nam. Các ngành có nhu cầu ngày càng tăng bao gồm thực phẩm, dệt may, da giày (đang nâng cấp lên hệ thống tự động hóa và số hóa), nông nghiệp (chuyển dịch sang doanh nghiệp quy mô lớn, chú trọng cơ giới hóa), và bao bì (nhu cầu lớn từ FMB và FMCG). Cơ hội trong lĩnh vực này khá dồi dào, từ tìm nguồn linh kiện/sản phẩm, cung cấp linh kiện/vật liệu, kinh doanh cho thuê máy móc, đến thành lập cơ sở sản xuất và chuyển giao công nghệ/đào tạo.
Đối với ngành dệt may, da giày, Việt Nam đã trở thành một trung tâm gia công lớn nhờ lực lượng lao động dồi dào và mạng lưới hiệp định thương mại tự do ưu đãi. Tuy nhiên, ngành này vẫn phụ thuộc phần lớn vào nguyên liệu nhập khẩu như vải, da và phụ kiện, chủ yếu từ Đài Loan, Trung Quốc. Bà Huyền gợi ý các cơ hội bao gồm cung cấp vải hoặc phụ kiện cho các nhà sản xuất trong nước, tìm nguồn hàng may mặc từ Việt Nam, hoặc thành lập cơ sở sản xuất riêng, hoặc xem xét chuyển giao công nghệ và cung cấp máy móc cho ngành thuộc da.
Cuối cùng là ngành linh kiện ô tô, với 36 nhà máy ô tô và hơn 400 nhà sản xuất linh kiện ô tô trong nước. Tỷ lệ nội địa hóa ô tô của Việt Nam còn thấp do ngành công nghiệp hỗ trợ chưa phát triển, các bộ phận nội địa hóa chủ yếu là sản phẩm công nghệ thấp. Chính phủ cũng áp dụng các ưu đãi thuế cho ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô đến cuối năm 2027. Cơ hội trong lĩnh vực này bao gồm việc thiết lập cơ sở sản xuất tại Việt Nam, cung cấp vật liệu cho các nhà sản xuất linh kiện, hoặc chuyển giao công nghệ và đào tạo cho các công ty địa phương.
Việt Nam đã khẳng định vị thế là một trung tâm sản xuất hấp dẫn với những lợi thế về lao động, chính trị, kinh tế, chi phí, và các chính sách ưu đãi. Cùng với sự phát triển của các ngành công nghiệp trọng điểm, Việt Nam thực sự là điểm đến lý tưởng cho các nhà sản xuất toàn cầu đang tìm kiếm cơ hội mở rộng và phát triển bền vững.