VAFI kiến nghị tính thuế thu nhập cá nhân 3% trên lợi nhuận khi bán chứng khoán

Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính và các cơ quan chức năng, về việc Đề xuất áp dụng phương pháp tiên tiến nhất trong tính Thuế TNCN với giao dịch chuyển nhượng chứng khoán.

Cụ thể, VAFI cho biết, trong Tờ Trình Dự thảo Nghị định sửa đổi bổ sung NĐ 126/2020/NĐ-CP, Ban soạn thảo có lấy kinh nghiệm thế giới trong việc thu thuế cổ phiếu thưởng ngay khi nhà đầu tư nhận được cổ phiếu thưởng:

“Tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy một số nước như Thái lan, Ấn Độ qui định thời điểm tính thuế là thời điểm chi trả cổ tức và tổ chức phát hành cổ phiếu trả thay cổ tức có nghĩa vụ khấu trừ thuế theo thuế suất cổ tức bằng cổ phiếu (Thái Lan áp dụng thuế suất 10%, Ấn Độ áp dụng thuế suất 10% đối với phần thu nhập vượt quá mức 5.000 Rupee)".

Theo VAFI, Ban soạn thảo đã hiểu sai hoặc dịch sai tài liệu tham khảo khi cho rằng nhiều nước đánh thuế cổ phiếu thưởng. Từ nghiên cứu chính sách thuế của 16 quốc gia, VAFI khẳng định phần lớn các nước áp dụng phương pháp Capital Gain Tax (CGT), tức chỉ đánh thuế trên phần lợi nhuận thực tế khi nhà đầu tư bán chứng khoán.

Hiệp hội cũng phân tích bản chất thuế khoán thường chỉ áp dụng với thị trường chứng khoán sơ khai, với nền kinh tế chưa phát triển. Trong khi đó bản chất thuế CGT - Xác định thuế TNCN khi bán chứng khoán theo công thức : Lấy tổng giá trị bán chứng khoán theo giá bán bình quân trừ đi tổng giá trị mua chứng khoán với số lượng cổ phần tương ứng đã bán theo giá mua bình quân nhân với thuế suất - phương pháp này ưu điểm hơn thuế khoán là trừ đi giá vốn chứng khoán mới tính thuế, cho nên theo CGT thì chỉ có lãi mới chịu thuế TNCN.

Trong bối cảnh hiện nay, phương pháp này cũng đơn giản trong cách tính vì phần mềm của tất cả công ty chứng khoán, Sở giao dịch và Trung tâm lưu ký đều hiện đại theo thông lệ thế giới và sẵn sàng đáp ứng cách tính này, theo Hiệp hội.

Ngoài ra, VAFI cũng phản ánh bất cập về quy định đánh thuế cổ phiếu thưởng. "Kinh nghiệm thế giới cho thấy không có sắc thuế nào đánh thuế cổ phiếu thưởng. Khi nhà đầu tư bán chứng khoán, bất kể chứng khoán đó là cổ phiếu thưởng thì chỉ chịu 1 lần thuế CGT. Không thể có chuyện đánh 2 lần thuế CGT với 1 giao dịch bán cổ phiếu thưởng.

Ở Việt Nam hiện nay khi bán cổ phiếu thưởng thì chịu 2 loại TNCN : thuế khoán là 0,1% trên tổng giá trị bán chứng khoán và 5% trên tổng giá trị cổ phiếu thưởng theo mệnh giá 10.000 đ/cp bất kể việc nắm giữ cổ phiếu thưởng là lãi hay lỗ. Đây là bất cập lớn cần phải giải quyết trong lần sửa đổi Luật Thuế TNCN 2025", văn bản của VAFI do ông Nguyễn Hoàng Hải - Phó Chủ tịch ký, nêu.

Hiệp hội cũng phân tích có bất cập của chính sách hiện hành là nhà đầu tư cá nhân chịu thuế cổ phiếu thưởng 5% trong khi nhà đầu tư tổ chức Việt Nam không phải chịu loại thuế này. Thể hiện sự bất bình đẳng trong đầu tư chứng khoán.

Theo Hiệp hội, thực ra không thể tạo ra 1 nghiệp vụ kế toán hay sắc thuế nào để đánh thuế cổ phiếu thưởng khi nhà đầu tư tổ chức bán cổ phiếu thưởng, bởi khi bán cổ phiếu thưởng thì đưa vào thu nhập tài chính trong báo cáo tài chính.

Ngoài ra, doanh nghiệp không thể đưa kết quả bán cổ phiếu thưởng vào thu nhập tài chính lần thứ 2. Nói như vậy để minh chứng rằng trên thế giới không tồn tại sắc thuế riêng đánh thuế với giao dịch cổ phiếu thưởng.

Để minh chứng, VAFI đưa ra ví dụ cụ thể: một nhà đầu tư cá nhân mua 10.000 cổ phiếu giá 500 triệu đồng, sau đó bán với giá 550 triệu, thu lời 50 triệu và nộp thuế khoán 0,1% trên 550 triệu. Tuy nhiên, nếu nhà đầu tư này được chia thêm 10.000 cổ phiếu thưởng (không bỏ thêm vốn), sau đó bán toàn bộ 20.000 cổ phiếu thu về 550 triệu thì vẫn chỉ lời 50 triệu, nhưng phải nộp thêm 5% TNCN trên phần cổ phiếu thưởng, tức bị đánh thuế hai lần cho cùng một khoản lãi.

Theo đó, VAFI kiến nghị:

Thứ nhất, cần áp dụng phương pháp CGT vào Dự thảo Luật thuế TNCN 2025 đối với giao dịch chuyển nhượng chứng khoán trên thị trường chứng khoán, tức là chỉ áp dụng cho các công ty đang niêm yết chứng khoán. Biện pháp này rất đơn giản vì dễ dàng xác định được giá bán bình quân, giá mua bình quân, còn về hạ tầng công nghệ thì không có gì lo lắng cả.

"Qua tài liệu VAFI thu thập được thì thấy rằng các quốc gia như Brunei, Hongkong, NewZealand, Singapore, Malaysia, Lào, Hàn Quốc, Thailan, Quatar, Oman, Kazaktan đều không thu thuế chuyển nhượng chứng khoán trên sàn giao dịch chứng khoán. Mục đích của họ là ưu tiên phát triển thị trường chứng khoán, tạo điều kiện cho doanh nghiệp niêm yết huy động vốn dễ dàng để kính thích nền kinh tế phát triển, thu được nhiều thuế cho ngân sách quốc gia", văn bản nêu.

Thứ hai, VAFI đề nghị tính thuế thu nhập cá nhân khi bán chứng khoán với mức thuế suất hợp lý theo công thức: Tổng giá trị bán chứng khoán theo giá bán bình quân trừ đi tổng giá trị mua chứng khoán tương ứng với số cổ phần đã bán theo giá mua bình quân nhân với thuế suất 3%. Thu thuế CGT theo từng lần bán chứng khoán.

Đối với cá nhân đầu tư nước ngoài và tổ chức nước ngoài không thành lập pháp nhân tại Việt Nam nhưng tham gia đầu tư vào TTCK Việt Nam thì tính thuế chuyển nhượng chứng khoán tương tự như nhà đầu tư cá nhân trong nước. Cơ chế giống nhau này đã áp dụng từ trước tới nay.

Đồng thời, kiến nghị bãi bỏ sắc thuế TNCN đánh vào cổ phiếu thưởng.

VAFI cũng nhấn mạnh mức 3% là phù hợp nhằm tạo động lực phát triển TTCK, tạo điều kiện thu hút đông đảo người dân tham gia thị trường chứng khoán và tạo điều kiện cho hệ thống các doanh nghiệp niêm yết dễ dàng huy động nguồn vốn khổng lồ từ khu vực dân cư và nước ngoài.

Thuận Hóa