Phát triển bền vững từ “gốc rễ văn hóa”

Diễn đàn Doanh nghiệp đã có cuộc trò chuyện với Thạc sỹ Nguyễn Châu Linh - Nhà sáng lập Học viện Thương hiệu Kim Cương (DBI), kiêm lãnh đạo cấp cao tại Hiệp hội Phát triển Công nghiệp Văn hóa và Asia Dragon Capital - người không chỉ khởi nghiệp bằng cảm hứng kinh doanh, mà bằng cả nỗi trăn trở về một tương lai nơi “thương hiệu di sản không phải quá khứ mà là sự sống tiếp của giá trị”.

- Bà có thể chia sẻ nguồn cảm hứng và triết lý đã định hình cam kết phát triển bền vững của doanh nghiệp? Theo bà, làm thế nào để những giá trị này không chỉ là tuyên ngôn trên giấy mà thực sự đi vào chiến lược phát triển sản phẩm, chuỗi cung ứng và văn hóa nội bộ của doanh nghiệp?

Chúng tôi, Học viện Thương hiệu Kim Cương (DBI) được ra đời không chỉ từ cảm hứng khởi nghiệp, mà từ một niềm tin mãnh liệt rằng: nếu một dân tộc, một gia tộc, một doanh nghiệp, không biết cách kể lại những giá trị cội rễ bằng ngôn ngữ hiện đại, thì bản sắc sẽ bị phai mờ, thương hiệu sẽ thiếu linh hồn, và sự phát triển sẽ thiếu gốc.

Tôi lớn lên trong một gia đình gắn bó với truyền thống, từng chứng kiến sự mai một của những giá trị gia phong, những tinh hoa nghề tổ bị lãng quên giữa vòng xoáy thị trường. Nhưng tôi cũng từng gặp những doanh nhân tuyệt vời – mang trong mình đạo lý “kinh doanh tử tế”, “giữ chữ Tín hơn giữ vàng”. Đó chính là cảm hứng sâu sắc để tôi tạo ra một hành trình mới – nơi thương hiệu bắt đầu từ bản sắc, và phát triển bằng phụng sự. Với DBI, “thương hiệu di sản” không chỉ là những gì thuộc về quá khứ, mà là sự sống tiếp của những giá trị có thể truyền thừa cho tương lai – gắn liền với giáo dục, văn hóa, công nghệ và lòng tự hào dân tộc.

Tuy nhiên, làm thế nào để những giá trị này không chỉ là tuyên ngôn trên giấy mà thực sự đi vào chiến lược phát triển sản phẩm, chuỗi cung ứng và văn hóa nội bộ của doanh nghiệp? Theo tôi, câu trả lời nằm ở ba từ: Hành động – Đồng bộ – Trường tồn.

Tại doanh nghiệp chúng tôi, mỗi sản phẩm – mỗi khóa học – mỗi dự án đều xuất phát từ “bản sắc” thay vì “trend”. Từ lễ trưởng thành cho thế hệ 18 tuổi, đến chương trình xây dựng thương hiệu dòng họ, hay Giải thưởng Review Thương hiệu Di sản… tất cả đều nhằm khơi dậy bản lĩnh Việt – rồi mới chuyển hóa thành giá trị kinh tế. Chúng tôi không chỉ nói về giá trị mà thiết kế quy trình tư vấn 7 bước, tích hợp với 5 trụ cột hệ sinh thái Bách Gia Tinh Hoa. Các sản phẩm đều có công cụ đo lường tác động văn hóa – xã hội – kinh tế rõ ràng. Chuỗi cung ứng cũng ưu tiên kết nối với các làng nghề, nghệ nhân, các sản phẩm “thượng phẩm” gắn liền di sản. Văn hóa nội bộ của chúng tôi cũng hướng đến “nuôi dưỡng người thật – làm việc thật – truyền cảm hứng thật”. Mỗi nhân sự được đào tạo như một đại sứ thương hiệu văn hóa, với mô hình học tập trọn đời dựa trên 4 bánh xe: “Tu thân – Tề gia – Kiến doanh – Phụng sự”.

Tôi tin rằng: phát triển bền vững không nằm ở việc “giữ lại quá khứ” mà là “tái sinh tinh hoa để phục vụ tương lai”. Khi doanh nghiệp dám đi từ bản sắc, từ con người, từ lòng tự trọng văn hóa – thì họ không chỉ tạo ra giá trị kinh tế, mà còn tạo ra niềm tin xã hội. Và đó là con đường mà chúng tôi đã chọn – và đang từng bước thực hiện.

- Trên hành trình triển khai các sáng kiến bền vững, doanh nghiệp đã đối mặt những áp lực hay xung đột nào giữa mục tiêu tăng trưởng doanh thu và trách nhiệm bảo vệ môi trường, cộng đồng?

Áp lực thì chắc chắn có và nhiều. Bởi, khi chọn một con đường mà bản sắc được đặt lên trước lợi nhuận, chúng tôi không đi theo lối mòn “sản phẩm bán chạy nhất” mà đi tìm lời giải cho câu hỏi: “Thế nào là một thương hiệu đáng tự hào? Thế nào là một doanh nghiệp có linh hồn?”.

Trong giai đoạn đầu, rất nhiều nhà đầu tư, đối tác nghi ngờ: làm giáo dục di sản có kiếm được tiền không? Bảo tồn văn hóa có “scale up” được không? Làm cộng đồng có sinh lời không? Tôi không phủ nhận những câu hỏi đó là hợp lý. Nhưng tôi tin rằng: Nếu chỉ chạy theo lợi nhuận ngắn hạn mà đánh mất giá trị lõi, thì doanh nghiệp sẽ rơi vào vòng xoáy mệt mỏi và không có chỗ đứng lâu dài.

Chính vì vậy, chúng tôi và hệ sinh thái Bách Gia Tinh Hoa không chọn cách phát triển “mở rộng bằng mọi giá” mà chọn chiến lược “ăn sâu trước khi vươn cao”. Vậy chúng tôi đã làm gì để vượt qua xung đột này? Chúng tôi thay đổi góc nhìn: không tách rời lợi nhuận với cộng đồng mà tích hợp nó. Không chọn giữa tăng trưởng hay bảo tồn mà đổi mới để bảo tồn. Thay vì bán sản phẩm, chúng tôi bán hành trình giá trị: một gói tư vấn thương hiệu không chỉ là chiến lược marketing, mà còn là hành trình đánh thức bản sắc, đào tạo thế hệ kế thừa, và kết nối cộng đồng – từ đó tạo ra giá trị lâu bền và bền vững hơn bất kỳ quảng cáo nào. Ứng dụng công nghệ để “số hóa văn hóa”: ngân hàng di sản số, nền tảng thương mại bách gia thương phẩm, hệ thống dữ liệu tộc họ… vừa bảo tồn giá trị truyền thống, vừa tạo dòng doanh thu từ công nghệ và sáng tạo nội dung. Xây cộng đồng trước, thu hoạch sau: Chúng tôi đầu tư lớn cho các chương trình cộng đồng như Lễ trưởng thành 18 tuổi, Diễn đàn Tinh hoa Tộc Việt, Giải thưởng Review Thương hiệu Di sản… và kết quả là một hệ sinh thái tin tưởng lẫn nhau, lan tỏa tự nhiên – điều mà ngân sách marketing truyền thống không thể mua được.

Tôi vẫn nhớ có người từng nói: “Sự khác biệt giữa một doanh nghiệp bền vững và một doanh nghiệp thông thường là dám chậm lại đúng lúc để đi xa hơn về sau”. Chúng tôi chọn “đi chậm để đi sâu”. Và đó là lý do DBI đang thu hút ngày càng nhiều đối tác muốn kinh doanh bằng giá trị – đồng hành bằng tâm huyết – và phát triển bằng chiều sâu.

- Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình xanh và kinh doanh có trách nhiệm, bà nhìn thấy cơ hội đổi mới nào cho doanh nghiệp trong tương lai?

Tôi tin rằng, chuyển dịch xanh và kinh doanh có trách nhiệm không còn là một lựa chọn – mà là con đường bắt buộc. Nhưng thay vì nhìn đây là một thách thức, chúng tôi nhìn thấy 3 cơ hội chiến lược lớn để tái cấu trúc và mở rộng tầm ảnh hưởng:

Thứ nhất, cơ hội số hóa bản sắc – xanh hóa tư duy. Thay vì sản xuất đại trà, chúng tôi hướng đến “xanh hóa từ gốc rễ tư tưởng”: dạy con người hiểu mình là ai, giá trị mình đến từ đâu, và thương hiệu mình tạo ra có linh hồn hay không. Chúng tôi ứng dụng công nghệ để số hóa di sản, số hóa tộc phả, số hóa câu chuyện thương hiệu – giúp mọi tổ chức, dòng họ hay doanh nghiệp vừa giữ được ký ức văn hóa, vừa tăng tốc chuyển đổi số.

Thứ hai, cơ hội xây dựng mô hình “doanh nghiệp cộng sinh” – chia sẻ giá trị thay vì chiếm hữu giá trị. Thay vì cạnh tranh theo mô hình kim tự tháp, chúng tôi đang xây dựng một mô hình “vòng tròn cộng sinh” – nơi các đối tác, cá nhân và tổ chức liên kết thay vì loại trừ. Trong hệ sinh thái đó, một dòng họ phát triển thương hiệu tộc có thể hỗ trợ các bạn trẻ khởi nghiệp; một doanh nghiệp SME mang sản phẩm gắn với bản sắc có thể tiếp cận cộng đồng toàn cầu nhờ nền tảng thương mại số hóa của chúng tôi; một nhà đầu tư không chỉ tạo ra lợi nhuận tài chính mà còn tạo ra lợi nhuận xã hội (social ROI).

Thứ ba, cơ hội nhân rộng bằng công nghệ và nền tảng mở. Trong 10 năm tới, DBI định hướng trở thành hệ sinh thái thương hiệu di sản dẫn đầu tại Đông Nam Á, với 3 nền tảng cốt lõi: Ngân hàng Di sản Bách gia số (djc.vn) để số hóa trí tuệ, tri thức, văn hóa truyền thừa & bảo tồn; Thương mại điện tử Bách gia Thương phẩm thúc đẩy tiêu dùng sản phẩm mang bản sắc xanh – sạch – sâu; Nền tảng cộng đồng liên thế hệ Bách gia Tinh hoa giúp thế hệ kế thừa kết nối với gốc rễ, tìm thấy bản sắc và khởi nghiệp từ văn hóa.

Nhờ công nghệ và dữ liệu văn hóa, chúng tôi không chỉ bán sản phẩm mà bán giá trị, không chỉ vận hành một doanh nghiệp mà cùng kiến tạo hệ sinh thái. Trong 10 năm tới, tôi tin rằng những doanh nghiệp thành công nhất không phải là doanh nghiệp lớn nhất mà là doanh nghiệp tạo ra nhiều giá trị nhân văn nhất. Và đó là con đường chúng tôi chọn đi, bằng sự đồng hành cùng cộng đồng, bằng trí tuệ bản địa, và bằng trái tim không thoái lui trước những thử thách của thời đại.

- Thưa bà, một thách thức lớn mà nhiều CEO thừa nhận là sự căng thẳng tiềm tàng giữa áp lực lợi nhuận ngắn hạn và các cam kết bền vững dài hạn. Là người chèo lái doanh nghiệp, bà đã cân bằng hoặc thậm chí tích hợp hai mục tiêu này như thế nào?

Tôi tin rằng, lợi nhuận ngắn hạn và phát triển bền vững dài hạn không nhất thiết phải mâu thuẫn – nếu chúng ta tư duy theo hệ sinh thái và tạo ra giá trị gốc rễ. Tại doanh nghiệp, chúng tôi tích hợp cả hai mục tiêu này theo ba định hướng:

Thứ nhất, thiết kế sản phẩm từ “niềm tin dài hạn” nhưng có khả năng tạo giá trị ngay. Chúng tôi không chỉ tư vấn thương hiệu, mà giúp khách hàng kiến tạo giá trị di sản – những thương hiệu có linh hồn, có triết lý, có chiều sâu và có khả năng truyền thừa. Chính vì vậy, dù hành trình là dài hạn, nhưng từng giai đoạn đều có dòng thu cụ thể như gói tư vấn khởi tạo thương hiệu cá nhân cho người trẻ, gói xây dựng thương hiệu tộc cho các dòng họ, gói huấn luyện CEO kế thừa cho thế hệ lãnh đạo tương lai. Những gói dịch vụ này tạo doanh thu hiện tại, nhưng luôn phục vụ mục tiêu bền vững.

Thứ hai, xây mô hình kinh doanh “ba dòng chảy”. Chúng tôi không phụ thuộc vào một dòng thu duy nhất mà tạo ra ba dòng chảy tài chính cộng hưởng: dòng thu từ đào tạo – tư vấn – chuyển giao tri thức (ngắn hạn); dòng thu từ nền tảng số và thương mại di sản (trung hạn); dòng thu từ đầu tư chiến lược và tài sản thương hiệu (dài hạn). Việc đa tầng hóa dòng thu giúp chúng tôi không bị lệ thuộc vào một thị trường ngắn hạn biến động, đồng thời duy trì được định hướng bền vững.

Thứ ba, văn hóa doanh nghiệp là “chìa khóa cân bằng”. Chúng tôi luôn tự hỏi: “Doanh thu hôm nay có khiến chúng ta xa rời lý tưởng ngày mai không?”. Chúng ta đều hiểu “lợi nhuận là máu nhưng lý tưởng là trái tim”. Khi tất cả cùng giữ “trái tim nóng” và “cái đầu tỉnh”, chúng tôi có thể ra quyết định không chỉ đúng lúc mà còn đúng hướng. Thật ra, thách thức lớn nhất không phải là thiếu lợi nhuận, mà là thiếu niềm tin vào tầm nhìn dài hạn. Và chúng tôi chọn làm doanh nghiệp kiến tạo chứ không chỉ là doanh nghiệp vận hành.

- Các bên liên quan ngày càng yêu cầu sự minh bạch và bằng chứng cụ thể về tác động thực sự của các sáng kiến CSR. Doanh nghiệp bà đã triển khai những phương pháp luận và chỉ số đo lường nào để định lượng tác động xã hội và môi trường?

Chúng tôi hoàn toàn đồng tình rằng: CSR ngày nay không thể dừng lại ở khẩu hiệu hay báo cáo mà cần được đo lường như một phần sống còn trong chiến lược phát triển.

Với triết lý “biến di sản thành giá trị – biến giá trị thành tác động”, chúng tôi đã triển khai ba hướng đo lường cụ thể. Thứ nhất, Hệ chỉ số “Tác động Di sản” (Legacy Impact Index) – phương pháp luận nội bộ do DBI và đối tác chuyên gia phát triển, nhằm đo lường tác động vượt trội không chỉ về tài chính mà còn về sự gìn giữ và chuyển giao văn hóa – tri thức – kỹ năng liên thế hệ; tác động đến năng lực lãnh đạo, nhận thức bản sắc và cống hiến xã hội; khả năng nâng tầm nhân hiệu, thương hiệu, tộc hiệu đến quốc hiệu. Chúng tôi sử dụng hệ chỉ số này để đánh giá hiệu quả từng chương trình, khóa học, gói tư vấn bằng chuyển biến nhận thức và hành vi, không chỉ số lượng người tham gia.

Thứ hai, báo cáo tác động tích hợp gắn với từng sáng kiến. Thay vì đợi cuối năm báo cáo CSR, mỗi hoạt động lớn như Lễ trưởng thành Tinh hoa Khai tâm, Giải thưởng Review Thương hiệu Di sản, Bách Gia Khởi nghiệp đều đi kèm báo cáo riêng đo lường mức độ hài lòng – tiếp nhận – áp dụng của người tham gia; lượng nội dung được số hóa và lan tỏa; tác động truyền thông & hợp tác nối tiếp.

Thứ ba, hệ thống nền tảng công nghệ giúp số hóa và minh bạch hóa dữ liệu CSR. Chúng tôi xây dựng các nền tảng số như Ngân hàng Di sản Bách Gia (djc.vn), Sàn thương mại Bách gia Thương phẩm, Nền tảng cộng đồng Bách gia Tinh hoa. Mọi đóng góp xã hội, hỗ trợ học bổng, hoạt động bảo tồn, trao quyền cho thế hệ trẻ… đều được số hóa, thống kê realtime – như một “blockchain tinh thần” giúp mọi bên liên quan kiểm chứng. Minh bạch – không chỉ để báo cáo, mà để truyền cảm hứng. Khi người dân – dòng họ – doanh nghiệp – địa phương thấy được tác động thực sự mình tạo ra, họ sẽ chủ động tham gia sâu hơn, tạo thành hệ sinh thái CSR lan tỏa và bền vững tự thân.

- Phát triển bền vững thực sự đòi hỏi sự tham gia của toàn bộ tổ chức. Là CEO, bà đã làm thế nào để nuôi dưỡng một văn hóa trong doanh nghiệp nơi tinh thần trách nhiệm xã hội và môi trường thấm nhuần vào mọi cấp độ?

Phát triển bền vững, với chúng tôi, không phải là một “dự án” có ngày bắt đầu và ngày kết thúc, mà là một văn hóa sống. Và như mọi nền văn hóa bền vững, nó phải được gieo mầm từ niềm tin, được vun đắp bằng hành động và lan tỏa qua từng con người. Là người sáng lập và điều hành doanh nghiệp, tôi xác định ba nguyên tắc cốt lõi để văn hóa trách nhiệm thấm vào mọi cấp độ.

Thứ nhất, lãnh đạo làm gương – hành động trước, truyền cảm hứng sau. Chúng tôi không nói nhiều về “CSR”, mà sống cùng nó trong từng dự án. Ví dụ: tôi trực tiếp tham gia các buổi lễ trưởng thành của học sinh nghèo vùng cao, hay hướng dẫn các nhóm khởi nghiệp Gen Z dựng thương hiệu từ chính giá trị dòng họ. Những hình ảnh như vậy khơi lửa thực tế mạnh hơn bất kỳ khẩu hiệu nào.

Thứ hai, gắn trách nhiệm xã hội vào công việc hàng ngày. Mỗi thành viên đều hiểu rằng: Content team không chỉ viết bài – họ đang kể lại lịch sử dân tộc qua ngôn ngữ hiện đại; Designer không chỉ làm banner – họ đang vẽ nên bản sắc một gia tộc; Nhân viên admin không chỉ gửi mail – họ đang kết nối thế hệ kế thừa đến với những giá trị cội nguồn. Chúng tôi giúp mọi người thấy được “vì sao” sau “việc gì”, để mỗi công việc mang ý nghĩa cộng hưởng.

Thứ ba, tạo không gian “sống chung giá trị – làm cùng lý tưởng”. Chúng tôi tổ chức đều đặn các buổi “Trà đàm tinh hoa”, “5 phút vì di sản”, “Họp tư tưởng đầu tuần”… nơi mỗi người chia sẻ câu chuyện truyền cảm hứng, gợi nhắc giá trị dân tộc, hay kể về người đã truyền cho họ lòng tự hào họ tộc.

Văn hóa không chỉ đến từ bản nội quy, mà từ bản sắc chung được thấu hiểu và trân quý. Khi mỗi thành viên không chỉ làm việc để “kiếm sống”, mà thấy mình đang “góp phần bảo tồn giá trị sống” – văn hóa phát triển bền vững sẽ tự nhiên lan tỏa từ gốc rễ đến ngọn ngành, bền lâu và đầy nội lực.

Trân trọng cảm ơn bà!

Lê Linh - Nguyễn Chuẩn