Cơ hội và thách thức cho sản xuất thông minh ở Việt Nam

Trong làn sóng trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần bao phủ gần như mọi lĩnh vực ngành nghề, ngành sản xuất cũng đang đứng trước những chuyển đổi lớn. Việc áp dụng trí tuệ nhân tạo và thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành sản xuất công nghiệp không chỉ mở ra những cơ hội vàng mà còn đặt ra không ít thách thức cần vượt qua.

Theo ông Nguyễn Mạnh Cường – Phó Tổng Thư ký Hội Tự động hóa Việt Nam – nhận định, Chính phủ Việt Nam đang thể hiện sự hỗ trợ mạnh mẽ cho hệ thống AI và đổi mới. Điều này được thể hiện qua các chính sách cụ thể, đặc biệt là việc ban hành Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (93/2025/QH15) mới đây. Đó là luật đầu tiên về đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Ông Cường cho biết có những chính sách hỗ trợ thử nghiệm (sandbox) cho các công ty khởi nghiệp sáng tạo (startup) và các giải pháp mới, cùng với các chương trình quốc gia cấp tiền cho các nghiên cứu và các doanh nghiệp có giải pháp AI tốt.

Việt Nam đang có một nền kinh tế liên tục tăng trưởng hằng năm. Hiện tại Chính phủ đang là động lực để hỗ trợ nền kinh tế chuyển đổi từ kinh tế truyền thống sang kinh tế kinh doanh. Vì vậy, đây sẽ là cơ hội rất lớn cho những người làm việc trong lĩnh vực AI.

Theo ông Cường, có 5 lĩnh vực tiền năng ứng dụng AI nhất ở Việt Nam, đó là: dự báo bảo trì (predictive maintenance), vận hành tự động (autonomous operation), kiểm soát chất lượng dựa trên AI (AI-power quality control), tối ưu hóa quy trình (process optimization) và sao số song ánh (digital twin).

Tuy nhiên, ông Cường thừa nhận áp dụng AI vào công nghiệp là một việc không hề dễ dàng và có rất nhiều thách thức với mọi doanh nghiệp. Một trong những vấn đề lớn nhất là chi phí đầu tư và nguồn nhân lực đáp ứng. Thêm vào đó, nhu cầu về chuyển giao công nghệ để khách hàng có thể tự duy trì hệ thống về lâu dài cũng là một thách thức lớn. Những rào cản này khiến các doanh nghiệp công nghệ rất khó thuyết phục được các nhà máy tiến hành ứng dụng AI.

Về vấn đề khó khăn khi triển khai AI vào sản xuất, ông Lý Hà – Cố vấn Công nghệ Cadcamtech - chia sẻ một quá trình để một doanh nghiệp có thể tiếp cận và triển khai chuyển đổi số cũng như ứng dụng AI trong thực tiễn sản xuất. Đầu tiên cần phải giúp doanh nghiệp hiểu khái niệm doanh nghiệp số (liên quan đến dữ liệu), sau đó là thực hiện chuyển đổi số để rút ngắn chu kỳ sản phẩm và giảm chi phí, và cuối cùng là xây dựng luồng dữ liệu số (Digital Thread) cùng sao số song ánh (Digital Twin) để đảm bảo dữ liệu và quy trình làm việc diễn ra suôn sẻ.

Theo ông Hà, hiện đang có nhiều doanh nghiệp Việt đang triển khai sản xuất thông minh rất thành công. Công ty sản xuất đồ nhựa Duy Tân bên cạnh bán ở Việt Nam còn có khoảng 60% sản phẩm xuất khẩu sang Nhật Bản, Úc và các quốc gia khác. Duy Tân có hai nhà máy lớn rộng hàng chục hecta, nhưng lại chỉ có khoảng 10.000 công nhân. Điều đó có nghĩa là họ có dây chuyền tự động hóa rất nhiều và ở khắp mọi nơi.

Một trường hợp tương tự là công ty đồ điện tử Aqua. Công ty này có bốn nhà máy trong khu công nghiệp với hơn 2.000 nhân viên, tức là khoảng 500 nhân viên ở mỗi nhà máy.

Ngoài ra, AI cũng được sử dụng trong thiết kế để tạo mã cho sản xuất, giúp giảm gánh nặng cho kỹ sư bằng cách để AI thực hiện công việc. Để khai thác tối đa tiềm năng của AI và dữ liệu, người lao động bây giờ cần có khả năng nghiên cứu, quản lý và ra lệnh cho AI về những gì cần làm và không cần làm, đòi hỏi sự đầu tư vào công cụ phát triển và năng lực chuyên môn.

Quá trình chuyển đổi số và ứng dụng AI trong sản xuất tại Việt Nam đang được hậu thuẫn bởi các chính sách vĩ mô vững chắc và một nền kinh tế đang phát triển. Tuy nhiên, để hiện thực hóa những tiềm năng to lớn này, các doanh nghiệp cần vượt qua những rào cản về đầu tư, nguồn nhân lực và tích hợp công nghệ. Sự hợp tác chiến lược giữa các công ty công nghệ, khách hàng và các tổ chức giáo dục, cùng với khả năng nghiên cứu và quản lý AI, sẽ là chìa khóa để xây dựng một tương lai nhà máy thông minh tại Việt Nam.

Quân Bảo