Không còn rào cản, hộ kinh doanh sẽ mạnh dạn “lên doanh nghiệp”
Hộ kinh doanh sẽ không ngần ngại "vượt vũ môn" nếu con đường phía trước thông thoáng, công bằng và đầy khích lệ.
Số liệu mới nhất từ Tổng cục Thống kê công bố ngày 6/8 cho thấy một bức tranh kinh tế vừa có ánh sáng, vừa ẩn chứa nhiều khoảng tối. Trong tháng 7, cả nước có 16.500 doanh nghiệp thành lập mới với tổng vốn đăng ký hơn 117.400 tỉ đồng, kéo theo gần 79.000 lao động được tạo việc làm. Tính trung bình trong 7 tháng đầu năm 2025, mỗi tháng Việt Nam có 24.900 doanh nghiệp mới hoặc quay lại hoạt động.
Đây rõ ràng là tín hiệu tích cực, phản ánh phần nào sức bật, tiềm năng của môi trường đầu tư và tinh thần khởi nghiệp trong xã hội. Tuy nhiên, đi kèm đó là một con số đáng lo: trung bình mỗi tháng cũng có tới 20.600 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, phần lớn là các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Như vậy, số "ra đi" gần tiệm cận số "ra đời", khiến cho cán cân tăng trưởng doanh nghiệp trở nên mong manh.
Câu hỏi lớn được đặt ra: Phải chăng hệ sinh thái kinh doanh hiện tại chưa thực sự đủ sức nâng đỡ và “nuôi dưỡng” các chủ thể non trẻ trong thị trường?
Người dân chọn “lối đi riêng”
Trong khi các doanh nghiệp nhỏ gặp khó, một xu hướng khác đang diễn ra mạnh mẽ: số lượng hộ kinh doanh cá thể mới vẫn tiếp tục tăng đều. Theo ước tính, hiện có hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể trên cả nước, một lực lượng khổng lồ đang góp phần duy trì và phát triển kinh tế địa phương.
Sự gia tăng này không phải ngẫu nhiên. Thay vì “lên đời” thành doanh nghiệp, nhiều người dân lại lựa chọn giữ nguyên mô hình hộ kinh doanh, vì cho rằng đây là hình thức phù hợp hơn với năng lực, điều kiện và khả năng ứng phó rủi ro của họ. Mô hình hộ cá thể có lợi thế rõ ràng: thủ tục đơn giản, ít ràng buộc, dễ vận hành và ít bị thanh - kiểm tra, giám sát như các doanh nghiệp chính thức.
Tuy nhiên, nếu nhìn dài hạn, đây lại là vấn đề cần cảnh báo. Lẽ ra, các hộ kinh doanh khi phát triển đủ về quy mô, thị trường, sản phẩm, cần được khuyến khích chuyển đổi thành doanh nghiệp để mở rộng hoạt động, nâng cao tính minh bạch, tiếp cận tốt hơn với tín dụng, thị trường và công nghệ. Nhưng thực tế cho thấy, quá trình "lên đời" vẫn diễn ra rất chậm chạp, thậm chí có chiều hướng “giậm chân tại chỗ”.
Không phải vì người dân thiếu ý chí vươn lên, mà do họ e ngại rủi ro từ chính hệ thống: thủ tục phức tạp, chi phí tuân thủ cao, thiếu hỗ trợ cụ thể và dễ bị "soi xét" sau khi chính thức hóa. Nhiều người ví việc chuyển đổi từ hộ kinh doanh thành doanh nghiệp như “leo dốc không thắng”, phải đối mặt với rừng thủ tục chồng chéo, mỗi bước đi là một lần phải xin phép, bổ sung giấy tờ, làm hồ sơ… Chưa kể đến áp lực từ các đoàn thanh tra, kiểm tra khiến nhiều người ngán ngẩm, chọn ở lại “vùng an toàn”.
Cải cách phải đồng bộ
Nhận diện đúng vấn đề, ngày 4/8/2025 Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ban hành Công điện số 127/CĐ-TTg yêu cầu các bộ, ngành khẩn trương rà soát và khắc phục lỗi trong hệ thống thông tin đăng ký hộ kinh doanh, thuế, hộ tịch, cấp phép… để hoàn thiện trước ngày 15/8. Đây là chỉ đạo mang tính mệnh lệnh, với thời hạn rất cụ thể, thể hiện rõ quyết tâm chính trị trong việc tháo gỡ rào cản, khơi thông điểm nghẽn cho cộng đồng kinh doanh.
Trước đó, Nghị quyết 66/NQ-CP cũng đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% điều kiện kinh doanh và thủ tục hành chính trong các lĩnh vực trọng yếu. Nhưng đến nay, vẫn còn 6 bộ, cơ quan ngang bộ chưa hoàn thiện phương án cắt giảm, cho thấy tình trạng chậm trễ, thiếu đồng bộ vẫn tiếp diễn.
Có thể thấy, trong nhiều phát biểu, Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh: “Phải coi doanh nghiệp là đối tượng phục vụ” và “mọi cải cách thủ tục hành chính phải đo bằng sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp”. Thế nhưng, nếu việc cắt giảm vẫn rời rạc, thiếu tính hệ thống; nếu mỗi địa phương vẫn triển khai theo cách riêng, không liên thông dữ liệu thì cải cách chỉ dừng lại ở lời nói, còn thực tế thì vẫn “rối như canh hẹ”.
Thực tế cho thấy, không ít hộ kinh doanh khi có ý định “lên doanh nghiệp” đã phải chùn bước vì sợ bị thanh tra, kiểm tra bất chợt từ đủ loại cơ quan: thuế, phòng cháy, an toàn thực phẩm, lao động, môi trường… Trong khi đó, một số địa phương lại có biểu hiện “ưu ái” doanh nghiệp lớn, còn doanh nghiệp nhỏ thì bị bỏ mặc, thậm chí bị làm khó. Tình trạng thiếu công bằng này không chỉ làm xói mòn lòng tin, mà còn triệt tiêu động lực chuyển đổi của người kinh doanh nhỏ.
Không thể kỳ vọng vào một nền kinh tế năng động, đổi mới, sáng tạo nếu người dân và doanh nghiệp nhỏ vẫn bị trói trong ma trận giấy tờ, thủ tục. Không thể thúc đẩy khởi nghiệp nếu doanh nhân trẻ không dám bước sang “sân chơi chính thức” chỉ vì sợ bị “hành” khi ra ánh sáng.
Tạo đường thông thoáng cho doanh nghiệp trẻ
Việt Nam đã có quá nhiều nghị quyết, kế hoạch, đề án về cải thiện môi trường kinh doanh. Vấn đề không còn nằm ở “thiếu chiến lược”, mà ở “thiếu hành động thực chất”. Đã đến lúc chấm dứt tình trạng “nghị quyết nóng, thực tiễn lạnh”.
Chính quyền các cấp cần chuyển động đồng bộ và quyết liệt hơn nữa. Các bộ, ngành… đều phải tham gia cải cách thủ tục hành chính theo hướng liên thông, một cửa, không rườm rà. Mỗi cán bộ tiếp nhận và xử lý hồ sơ cũng cần thay đổi tư duy: từ “quản lý” sang “phục vụ”, từ “hành chính hóa” sang “hỗ trợ hóa”.
Mốc thời gian 15/8 mà Thủ tướng đưa ra đang đến gần. Đây không đơn thuần là một thời hạn hành chính, mà là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về trách nhiệm chính trị. Các bộ, ngành, địa phương nếu không hoàn thành đúng hạn cần giải trình công khai và chịu trách nhiệm cá nhân.
Khi hệ thống được cải thiện, khi dữ liệu liên thông, thủ tục được tinh giản, thì việc từ hộ kinh doanh “lên đời” doanh nghiệp sẽ không còn là hành trình gian nan. Khi đó, người dân sẽ mạnh dạn phát triển kinh doanh, đầu tư chính quy, minh bạch. Mỗi doanh nghiệp mới ra đời không chỉ là thành quả cá nhân, mà còn là tín hiệu khởi sắc của một nền kinh tế đang nỗ lực chuyển mình.
Và hộ kinh doanh sẽ không ngần ngại "vượt vũ môn" nếu con đường phía trước thông thoáng, công bằng và đầy khích lệ. Và niềm tin, thứ vốn quý giá nhất, sẽ quay trở lại, tiếp sức cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế.