Phân tích - Bình luận

Hiệu ứng tiêu dùng “Treatonomics”

Trương Khắc Trà 10/08/2025 04:07

“Treatonomics” sẽ còn tồn tại ít nhất 3 đến 5 năm nữa, các nhà sản xuất hàng hóa cần phải linh hoạt và nhạy bén với sự phát triển của những xu hướng vi mô này.

“Hiệu ứng son môi” phản ánh một thời kỳ suy thoái kinh tế
“Hiệu ứng son môi” phản ánh một thời kỳ suy thoái kinh tế

Các nhà nghiên cứu tâm lý và kinh tế đã chỉ ra rằng, trong những thời kỳ suy thoái kinh tế, người tiêu dùng có xu hướng chi nhiều hơn cho những món đồ giá trị nhỏ nhằm tìm kiếm sự cải thiện tâm trạng với đời sống thường nhật.

Chi tiêu cho những món đồ nhỏ “giúp tinh thần phấn chấn” là một xu hướng chống suy thoái đã được xác lập rõ ràng, với việc người tiêu dùng thường chuyển sang mua những vật dụng cá nhân khiêm tốn như đồ trang điểm, nước hoa và nến, hoặc thậm chí là vịt cao su sưu tầm hoặc búp bê Labubu.

Ví dụ như “hiệu ứng son môi”, lý thuyết cho rằng doanh số bán son môi tăng lên trong thời kỳ suy thoái kinh tế. Vào những năm 2000, Leonard Lauder, cựu CEO của thương hiệu mỹ phẩm Estée Lauder, nhận thấy doanh số son môi tăng đột biến sau vụ tấn công khủng bố ngày 11/9.

Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi xu hướng tiêu dùng từ lâu đã được coi là thước đo cho cảm nhận của người tiêu dùng về bối cảnh kinh tế vĩ mô, hiện đang được đặc trưng bởi áp lực lạm phát, lãi suất cao liên tục; lo ngại về tăng trưởng và việc làm.

John Stevenson, nhà phân tích bán lẻ tại Peel Hunt, cho rằng: “Bạn không đủ tiền mua một chiếc váy hay bộ trang phục mới, nhưng bạn luôn có thể mua một thỏi son mới. Bạn không đủ tiền mua một chiếc ghế sofa mới, nhưng bạn có thể mua một chiếc khăn trải bàn hoặc một vài chiếc gối,…”. Và đây là cách để trấn an tâm lý vượt qua khó khăn hiện tại.

Nhưng sau khi đại dịch COVID-19 xuất hiện cùng với việc định hình lại hệ giá trị sống - đã thúc đẩy xu hướng “Treatonomics”, tức là người tiêu dùng bỏ qua những thứ nhỏ nhặt để chi mạnh tay hơn cho những thứ đáng giá để trải nghiệm. Ví dụ như 200 USD trở lên cho một vé xem buổi hòa nhạc của Taylor Swift hoặc chuyến lưu diễn tái hợp của Oasis.

Meredith Smith, Giám đốc cấp cao tại công ty phân tích bán lẻ Kantar, chia sẻ: “Sự trỗi dậy của Treatonomics không còn xoay quanh những thú vui nhỏ nhặt hàng ngày nữa mà thay vào đó là việc thổi bùng những khoảnh khắc vui vẻ với những thứ có giá trị cao hơn”. Tất cả đều nhằm mang lại niềm vui trong những thời điểm khó khăn.

Các nhà nghiên cứu tiêu dùng còn phát hiện ra xu hướng mới: Đối với những người không có bạn đời hoặc con cái, thay vì tổ chức đám cưới và tiệc mừng em bé, họ lại dành năng lượng cho các bữa tiệc chia tay, sinh nhật cho thú cưng. Chúng ta đã chứng kiến sự gia tăng của các “tiệc từ chức” ở Trung Quốc, “tiệc ly hôn” ở Hoa Kỳ và châu Âu.

Niềm tin tiêu dùng là nền tảng cho hành động này. Các nhà kinh tế tại Global Indicators cho rằng, tâm lý bi quan kéo dài này đang tiếp thêm sức mạnh cho xu hướng Treatonomics.

Chỉ số bất ổn chính sách kinh tế toàn cầu của Kantar, thước đo mức độ bất ổn xung quanh chính sách kinh tế ở cấp độ toàn cầu, đã tuyên bố kỷ nguyên hiện tại là một kỷ nguyên “bất ổn lớn”, so với 40 năm qua. Cuộc sống vẫn còn bấp bênh, chưa có ánh sáng cuối đường hầm. Kantar dự đoán sự biến động và bất ổn mà chúng ta đang trải qua khó có thể biến mất trong vòng 5 đến 8 năm tới.

Trương Khắc Trà