Hoàn thiện pháp lý để thúc đẩy hoạt động mua bán qua Sở giao dịch hàng hoá
Nhiều ý kiến cho rằng, việc tập trung quyền quản lý tại một đầu mối là cần thiết để đảm bảo hiệu quả vận hành, thúc đẩy hoạt động mua bán qua Sở giao dịch hàng hóa.
Thực tế cho thấy, sau 20 năm kể từ khi Luật Thương mại 2005 có hiệu lực, nhiều quy định vẫn giữ nguyên giá trị, đặc biệt là các nội dung liên quan đến Sở giao dịch hàng hóa. Năm 2006, Chính phủ ban hành Nghị định 158/2006/NĐ-CP quy định chi tiết hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa. Đến năm 2018, Nghị định 51/2018/NĐ-CP được ban hành nhằm sửa đổi, bổ sung một số điều để phù hợp với thực tiễn.
Tuy nhiên, quá trình vận hành, đặc biệt qua hoạt động thực tiễn của Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV) cho thấy, cả hai nghị định này vẫn còn tồn tại nhiều bất cập, cần tiếp tục sửa đổi, bổ sung.
Bộ Công Thương đánh giá, nhu cầu giao dịch hàng hóa trên các Sở giao dịch hàng hóa ngày càng phát triển, để thúc đẩy tiếp cận với các nhà cung cấp trong thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng chiến lược như gạo, hồ tiêu, sắt, thép, xăng dầu… gần đây nhất là sắp tới mặt hàng vàng đưa lên sàn giao dịch hàng hóa để giao dịch. Vì vậy, Bộ Công Thương đang khẩn trương xây dựng Dự thảo Nghị định Quy định chi tiết Luật Thương mại về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa (thay thế Nghị định 158 và Nghị định 51).
Một trong những nội dung đáng chú ý là tại Dự thảo lần 1 về Nghị định sửa đổi, được Bộ Công Thương ban hành ngày 5/8, Bộ Công Thương đã làm rõ nội dung của giao dịch hàng hóa, các quy định, chủ thể liên quan đến hoạt động giao dịch hàng hóa tại Việt Nam.
Theo Bộ Công Thương, trong bối cảnh thị trường giao dịch hàng hóa ngày càng mang tính chất tài chính và yêu cầu ngày càng cao về năng lực giám sát chuyên sâu, Bộ Công Thương hiện chưa được trang bị đầy đủ về bộ máy tổ chức chuyên trách, đội ngũ nhân sự có trình độ chuyên môn phù hợp, cũng như hệ thống hạ tầng công nghệ đáp ứng yêu cầu quản lý đối với các hoạt động tài chính phái sinh. Do đó, Bộ Công Thương cho rằng, Bộ Công Thương quản lý giao dịch hàng hóa vật chất qua Sở Giao dịch hàng hóa, Bộ Tài chính quản lý giao dịch phái sinh hàng hóa. Trong quá trình hoạt động, Sở Giao dịch hàng hóa chịu sự quản lý nhà nước của hai cơ quan độc lập là Bộ Công Thương và Bộ Tài chính.
Góp ý vào Dự thảo, PGS, TS Đinh Dũng Sỹ, Nguyên Vụ trưởng Vụ pháp luật, Văn phòng Chính phủ, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho rằng, cần thiết phải tăng quyền hạn cho Sở giao dịch hàng hóa, đồng thời nâng cao năng lực của cơ quan quản lý nhà nước; các Bộ, ngành khác thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ được giao. Chức năng quản lý thị trường cũng cần được phân định rõ ràng giữa Bộ và Sở.
“Về điều kiện thành lập Sở, việc nâng vốn điều lệ từ 150 tỷ lên 1.000 tỷ đồng cần có lộ trình hợp lý để doanh nghiệp kịp thích ứng, đảm bảo quyền lợi của các cổ đông, thành viên góp vốn”, chuyên gia này góp ý.
Bên cạnh đó, ông Sỹ cũng nhấn mạnh, nghị định mới đã tháo gỡ được điểm nghẽn giữa hàng hóa phái sinh và hàng hóa vật chất, đồng thời đặt mục tiêu niêm yết hàng Việt Nam trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, không nên phân tách quản lý nhà nước như trong Dự thảo, thay vào đó, cần tập trung quyền quản lý và giám sát thống nhất tại Bộ Công Thương, theo đúng như quy định pháp luật hiện hành.
Đồng quan điểm, bà Vũ Thu Thủy,Phó Tổng Giám đốc MXV cũng đề nghị giữ nguyên cơ chế Bộ Công Thương là cơ quan đầu mối quản lý nhà nước đối với hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa. Bởi theo Luật Thương mại 2005 thì cơ quan này được đã giao thẩm quyền chủ trì quản lý hàng hóa, đồng thời đang thực hiện hiệu quả việc cấp phép và giám sát toàn diện mọi hoạt động của Sở. Còn Bộ Tài chính vẫn giữ vai trò phối hợp về chuyên môn tài chính, không cần thiết trở thành cơ quan quản lý độc lập đối với hoạt động “phái sinh”.
Xoay quanh vấn đề nêu trên, TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cũng cho rằng, không nên tách bạch giữa Bộ Công Thương và Bộ Tài chính, vì hiện nay trên thế giới, chỉ khoảng 5% giao dịch qua Sở là có giao hàng vật chất. Đồng thời đề xuất thành lập một Ủy ban hỗn hợp, gồm đại diện Bộ Công Thương, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và các bộ ngành liên quan, nhằm quản lý thống nhất và hiệu quả hoạt động của thị trường này.
Theo TS Cấn Văn Lực, việc hàng hóa Việt Nam phải được giao dịch liên thông với các Sở giao dịch nước ngoài không nên bị đặt nặng. Điều quan trọng hơn là hàng hóa khi giao dịch phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn để nâng cao uy tín và khả năng hội nhập của hàng hóa Việt Nam.