Chủ động thực hành ESG là cánh cửa ra thị trường quốc tế
Châu Âu đang xuất khẩu các tiêu chuẩn xanh ra toàn cầu, và ESG là một "tấm hộ chiếu", "tấm vé thông hành" cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia thị trường quốc tế.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, đặc biệt là khi các thị trường lớn như châu Âu ngày càng siết chặt các quy định về phát triển bền vững, việc các doanh nghiệp Việt Nam chủ động nắm bắt, chuẩn bị và minh bạch thông tin ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị) không chỉ là xu hướng mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc để nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
Áp lực và xu hướng từ thị trường quốc tế
Ông Nguyễn Lê Nhật Thanh – Phó Trưởng phòng Văn phòng Giới sử dụng lao động & Doanh nhân nữ, VCCI-HCM - nhận định tại hội thảo “ESG: Cánh cửa tiếp cận thị trường quốc tế” ngày 22/08/2025 tại thành phố Hồ Chí Minh, những xu hướng và yêu cầu về phát triển bền vững của thị trường, của doanh nghiệp gần như đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp khi tham gia chuỗi cung ứng.
Ông Thanh cho biết, các tập đoàn châu Âu khi sang giao thương với Việt Nam thường yêu cầu nhà cung cấp cấp 1 ở Việt Nam phải có báo cáo bền vững và tích hợp vào báo cáo tài chính doanh nghiệp. Sau đó, họ yêu cầu nhà cung cấp cấp 1 mời các nhà cung cấp cấp 2, cấp 3 cùng tham gia cam kết đảm bảo bền vững. Điều đó cho thấy câu chuyện bền vững không phải là xa xôi mà đã rất gần gũi, và “chính khách hàng đang tham gia rất sâu vào quá trình hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam”, ông Thanh nói.
Hiện nay, các thị trường chính của Việt Nam, đặc biệt là châu Âu, đang tìm kiếm thông tin về phát triển bền vững một cách sâu rộng. Bà Trần Như Trang – Chuyên gia quốc tế & Đại diện quốc gia, Chương trình Xúc tiến nhập khẩu của Thụy Sĩ (SIPPO) - nhấn mạnh rằng khách hàng hiện nay không chỉ mua sản phẩm mà họ còn mua giá trị và thông tin bền vững từ doanh nghiệp.
Các thị trường nhập khẩu cũng quan tâm sâu sắc đến các vấn đề như kinh tế tuần hoàn, đa dạng sinh học, quyền con người và biến đổi khí hậu. Bà Trang chia sẻ rằng Luật CSRD (Chỉ thị Báo cáo Bền vững của Doanh nghiệp) của EU đã có hiệu lực từ năm 2024 đối với các tập đoàn lớn.
Theo khảo sát của PWC trên 250 báo cáo CSRD, các tập đoàn thực phẩm và bán lẻ lớn của châu Âu tập trung báo cáo về biến đổi khí hậu, lực lượng lao động, kinh tế tuần hoàn, trách nhiệm kinh doanh, chuỗi cung ứng, và các vấn đề liên quan đến sản phẩm như ô nhiễm, đa dạng sinh học, nước và cộng đồng. Đặc biệt, họ đo lường cả phạm vi 3 (scope 3), tức là phát thải gián tiếp từ các hoạt động như đi công tác của cán bộ. Điều này cho thấy, muốn báo cáo được thì phải có sự đo lường và số liệu cụ thể.
Bà Ngụy Thị Giang – Chủ tịch HĐQT GREEN IN - cũng khẳng định rằng châu Âu đang xuất khẩu các tiêu chuẩn xanh ra toàn cầu, và ESG là một "tấm hộ chiếu", "tấm vé thông hành" cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia thị trường quốc tế.
Ông Thanh cho biết, qua khảo sát của VCCI cho thấy, các doanh nghiệp tham gia khảo sát tuân thủ khá tốt quy định pháp luật về lao động, an toàn vệ sinh lao động, xây dựng hợp đồng, bảng lương và tổ chức huấn luyện định kỳ. Họ cũng xây dựng chính sách trách nhiệm xã hội tốt, hỗ trợ cộng đồng và địa phương. Về môi trường, doanh nghiệp đã theo dõi, thu thập số liệu tiêu thụ năng lượng và nước, đồng thời áp dụng nhiều chứng nhận quốc tế như chứng nhận hữu cơ, xã hội, ISO 14000, 22000.
Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều khoảng trống. Về môi trường, mặc dù có số liệu nhưng doanh nghiệp chưa xây dựng kế hoạch, mục tiêu cụ thể để tiết kiệm năng lượng, nước và đặc biệt là chưa phân tích tiềm năng giảm phát thải.
Về xã hội, mặc dù đã được tập huấn nhưng nhiều người lao động và cán bộ quản lý chưa nắm rõ chính sách công ty, tạo rủi ro lớn khi khách hàng kiểm tra. Về quản trị, các doanh nghiệp còn thiếu chiến lược, mục tiêu và kế hoạch ESG cụ thể, thường chờ đợi yêu cầu từ khách hàng thay vì chủ động. Thiếu sự chủ động cung cấp thông tin và xây dựng quy trình quản lý rủi ro.
Ông Thanh nhấn mạnh rằng có một khoảng trống lớn về năng lực cho cán bộ quản lý và người lao động trong việc triển khai báo cáo bền vững, đòi hỏi sự tham gia từ ban giám đốc đến các bộ phận sản xuất.
Doanh nghiệp chủ động ESG
Việc chủ động trong ESG mang lại nhiều lợi ích to lớn cho doanh nghiệp. Bà Trần Như Trang khẳng định rằng chủ động nắm bắt các yêu cầu và sẵn sàng thông tin sẽ giúp doanh nghiệp vượt lên đối thủ cạnh tranh. Thông tin bền vững giờ đây là "điểm bán hàng" (selling point) giúp tăng khả năng cạnh tranh và giá trị của doanh nghiệp.
Trong khảo sát nhanh với các doanh nghiệp Việt Nam, bà Trang nhận thấy nhu cầu cao nhất là truy xuất nguồn gốc và thông tin nhãn mác chuẩn xác. Bà cảnh báo rằng Việt Nam đang đối mặt với rủi ro "ghi nhãn sai" (mislabeling) trong chuỗi cung ứng, làm giảm chất lượng trong mắt nhà mua hàng. Bà cũng lưu ý rằng một trong những điểm yếu lớn nhất của doanh nghiệp Việt Nam là chưa chủ động công khai thông tin bền vững, mà thường đợi bị hỏi mới bắt đầu làm báo cáo.
Bà Ngụy Thị Giang gợi ý những thực hành ESG dễ bắt đầu mà không cần đầu tư mới, chủ yếu là thống kê và sắp xếp thông tin. Các doanh nghiệp có thể thống kê lượng tiêu thụ điện, xăng dầu, bao bì nhựa, hóa chất, phân loại chất thải tại nguồn (hữu cơ, nguy hại, tái chế). Ngoài ra, việc tái sử dụng bao bì, bảo trì bảo dưỡng máy móc, thay thế thiết bị cũ tiêu hao năng lượng lớn cũng là những giải pháp thiết thực.
Bà Giang cũng chia sẻ một tin vui rằng Ủy ban châu Âu đã ban hành tiêu chuẩn báo cáo bền vững tự nguyện (ESRS S) cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ vào ngày 30/5/2025, đơn giản hơn nhiều so với CSRD và IFRS S.
Chủ động nắm bắt, chuẩn bị và minh bạch thông tin ESG không còn là lựa chọn mà là con đường tất yếu để doanh nghiệp Việt Nam tồn tại và phát triển bền vững trên thị trường quốc tế. Bằng cách hiểu rõ các yêu cầu từ khách hàng và các quy định quốc tế, doanh nghiệp có thể biến áp lực thành cơ hội, nâng cao giá trị thương hiệu, mở rộng thị trường và thu hút đầu tư.