Thị trường tài chính chưa cân, huy động qua kênh chứng khoán bằng một ngân hàng nhỏ

Chia sẻ tại Diễn đàn thường niên Hoạch định Tài chính Cá nhân lần thứ 5 được tổ chức ngày 23/8/2025 tại TP Hồ Chí Minh, Tiến sĩ Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho biết ông vừa có cuộc trò chuyện cùng hơn 300 doanh nghiệp tại tỉnh Khánh Hòa. Tại cuộc trò chuyện, ông và các doanh nhân, chủ các doanh nghiệp đều có chung nhận định về không khí mới của nền kinh tế, trong bối cảnh được nhận diện nhiều cơ hội hơn thách thức.

Thị trường tài chính chưa cân đối

Tuy nhiên, theo TS Cấn Văn Lực, để đánh giá về bối cảnh thị trường, cần nhận diện về bức tranh thị trường tài chính. Ông có quan điểm và các số liệu để chứng minh rằng thị trường tài chính Việt Nam vẫn còn phát triển chưa cân đối. Theo đó, vẫn còn dư địa cho các kênh phát triển ngoài tín dụng phát triển. Đồng thời, là cơ hội lớn cho phát triển tài chính cá nhân.

Cụ thể, ông cho biết, hiện tổng giá trị tài sản trên thị trường tài chính Việt Nam vào khoảng trên 30 triệu tỷ đồng, tương đương hơn 265% GDP của cả nước. Trong đó, hệ thống ngân hàng chiếm trên 66%, trái phiếu khoảng 10%, bảo hiểm khoảng 1% và chứng khoán khoảng hơn 20%.

Các sản phẩm, dịch vụ khá hiện đại và việc bán chéo sản phẩm ngày càng phát triển. Dịch vụ tài chính bán lẻ và tài chính số tăng trưởng mạnh mẽ, riêng dư nợ bán lẻ các ngân hàng tăng đều gần 20% trong các năm qua, trong khi cho vay tài chính tổ chức tăng chậm hơn với mức khoảng hơn 10%. Thị trường quỹ đầu tư còn chưa phát triển.

Thị trường tài chính phát triển chưa cân đối thể hiện khá rõ với: Trái phiếu doanh nghiệp – kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế - phát triển chưa tốt, quy mô thị trường bảo hiểm còn rất nhỏ so với thông lệ quốc tế với doanh thu chỉ khoảng 2,5% GDP, trong khi khu vực Đông Nam Á trung bình khoảng hơn 3,5%.

Đối với thị trường cổ phiếu, huy động vốn qua kênh này quá nhỏ, chỉ hơn 3% tổng vốn cho nền kinh tế (số liệu tại 2024), ngang bằng với một ngân hàng cỡ nhỏ của Việt Nam về huy động vốn, trong khi có tới khoảng 10 triệu nhà đầu tư tham gia. "Đây là một kênh tài chính hấp dẫn, nhưng điều quan trọng là phải làm sao thu hút đầu tư thay vì đầu cơ, lướt sóng. Trong khi đó, khối doanh nghiệp tư nhân chỉ chiếm phần nhỏ trong năng lực cung ứng vốn cho nền kinh tế, ở mức dưới 5%", TS Cấn Văn Lực nhận định.

Đặt quan điểm cấu trúc thị trường tài chính Việt Nam không cân đối, còn phụ thuộc nhiều vào hệ thống các tổ chức tín dụng lớn như ngân hàng, ông cho rằng do đó, cần phát triển mạnh thị trường vốn, nhất là thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường quỹ đầu tư thông qua phát triển lĩnh vực tư vấn tài chính cá nhân.

TS Cấn Văn Lực cho biết tới đây, các nhà chuyên môn đang đề xuất tách Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trở thành một cơ quan độc lập để phát triển thị trường vốn.

Những giải pháp phát triển lực lượng tư vấn tài chính cá nhân

Liên quan đến chủ đề về Hoạch định tài chính cá nhân, theo TS. Cấn Văn Lực, có 4 lý do phát triển lực lượng tư vấn tài chính cá nhân:

Thứ nhất, tư vấn tài chính cá nhân giúp hỗ trợ gia tăng quy mô tài sản cá nhân chuyên nghiệp và hiệu quả.

Thứ hai, để gia tăng tài sản và sinh lời thì cần quản lý rủi ro tài chính và bảo toàn tài sản trong bối cảnh biến động kinh tế, khủng hoảng địa chính trị đang gia tăng…, trong khi kiến thức, kinh nghiệm chuyên môn về tài chính của nhiều cá nhân còn hạn chế và thời gian eo hẹp.

Thứ ba, sản phẩm, dịch vụ tài chính tại Việt Nam ngày càng đa dạng (tiền gửi, đầu tư, đi vay, bảo hiểm liên kết, trái phiếu doanh nghiệp, sản phẩm phái sinh, tài chính xanh, tài chính số…). Vì vậy, cần phải có đội ngũ tư vấn chuyên nghiệp để đảm bảo hiệu quả, an toàn nhưng phải theo kịp xu hướng đầu tư.

Thứ tư, lừa đảo tài chính ngày càng phổ biến. Theo chia sẻ từ cơ quan chức năng, 70% tội phạm trên thế giới gắn với lĩnh vực tài chính và 70% trong số này gắn với lừa đảo công nghệ cao và trên nền tảng số.

Hiện nhu cầu thực về lực lượng tư vấn tài chính cá nhân chuyên nghiệp tại Việt Nam là rất lớn. Trước hết, phần lớn các nhà đầu tư Việt Nam ưu tiên các kênh đầu tư truyền thống (tiết kiệm, vàng và bất động sản…), hiện chỉ 0,4–0,5% dân số đầu tư qua quỹ mở (so với 57% ở Mỹ và 30% ở Singapore…).

Tiếp theo, thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam tăng đều khoảng 6%/năm trong khoảng 40 năm qua. Từ nay đến năm 2045, tăng trưởng kinh tế dự kiến 8-10%, bình quân thu nhập tăng 7-9%. Do đó, tỷ trọng của nhóm khách hàng giàu đang tăng nhanh. Số lượng cá nhân có giá trị tài sản ròng ít nhất 1 triệu USD đã tăng 70% trong giai đoạn 2017–2022. Theo Ngân hàng Thế giới (2023), dự báo tới năm 2030, khoảng 50% dân số Việt Nam thuộc nhóm trung lưu.

Ngoài ra, tầng lớp siêu giàu cũng gia tăng mạnh. Theo Knight Frank, số lượng cá nhân siêu giàu (tài sản ≥ 30 triệu USD) tại Việt Nam năm 2028 dự báo đạt gần 1.000 người, tăng 30% so với năm 2023.

Thêm vào đó, thế hệ doanh nhân sáng lập (thế hệ F1) tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển giao cho thế hệ sau (thế hệ F2) với nhu cầu dịch vụ tài chính và cố vấn chuyên nghiệp gia tăng mạnh mẽ.

Tuy nhiên, chuyên gia đánh giá, thực trạng nghề tư vấn tài chính cá nhân hiện nay tại Việt Nam còn rất sơ khai và gặp nhiều thách thức. Trên cơ sở các vấn đề thực tiễn, ông đề xuất giải pháp:

Thứ nhất, tư vấn tài chính cần được xác định là một lĩnh vực, một cấu phần quan trọng khi Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước cập nhật Chiến lược Tài chính toàn diện 2026 – 2030, Chiến lược phát triển ngành ngân hàng đến năm 2030 và Đề án Cải cách khu vực tài chính giai đoạn 2026 -2030 tầm nhìn đến năm 2045… Do đó, sớm hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động tư vấn tài chính, có thể là Nghị định, tiến tới Luật như tại Singapore, hay dưới dạng “Thông lệ tốt” như tại Hong Kong. Điều này có thể hiện, đưa vào Nghị định hay Luật hóa, theo chuyên gia.

Thứ hai, gắn kết phát triển dịch vụ tư vấn tài chính với quá trình xây dựng Nghị định phát triển Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP. HCM và Đà Nẵng, Sở giao dịch hàng hóa phái sinh… Trong đó, lưu ý tới 3 tiêu chí yêu cầu: Trình độ chuyên môn cao; trình độ tiếng Anh; chuẩn hoá chứng chỉ, bằng cấp.

Thứ ba, tập trung phát triển nguồn nhân lực có chất lượng, tham khảo kinh nghiệm từ Singapore như xây dựng khung năng lực chuẩn, cấp phép hành nghề, xem xét thành lập “Wealth Management Academy” tư nhân hoặc trực thuộc trường đại học, hoặc một trong số định chế tài chính lớn với sự bảo trợ của Bộ Tài chính/NHNN; có quy định về đào tạo, cập nhật kiến thức thường xuyên…

Thứ tư, tăng cường giáo dục tài chính để doanh nghiệp, người dân hiểu, tin tưởng và chủ động tìm đến các dịch vụ tư vấn tài chính nhiều hơn. Có chế tài, quy định riêng bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng tài chính. Đồng thời, cơ chế để thúc đẩy, phát triển sản phẩm, dịch vụ, kết nối hệ thống, liên kết các bên liên quan. Song song, đổi mới cơ chế quản trị và điều hành kinh doanh, giảm tập trung vào doanh số để tăng tính minh bạch, giảm rủi ro đạo đức, nâng chuẩn dịch vụ; Đầu tư phát triển hạ tầng công nghệ thông tin, dữ liệu, AI, đám mây… phục vụ chuyển đổi số, tăng trải nghiệm khách hàng và an ninh mạng, an toàn thông tin – dữ liệu.

Thứ năm, tích cực tổ chức và tham gia các chương trình giáo dục tài chính cá nhân, vừa tăng gắn kết khách hàng, vừa đóng góp cho cộng đồng, xã hội…

Diễn đàn thường niên Hoạch định Tài chính Cá nhân lần thứ 5, là sự kiện uy tín hàng đầu trong lĩnh vực hoạch định tài chính và quản lý gia sản tại Việt Nam. Diễn đàn lần này do Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam (VFCA) phối hợp với Trường Đại học Văn Lang (VLU) tổ chức. Trong khuôn khổ Diễn đàn, các chuyên gia, diễn giả uy tín trao đổi sâu nhiều chủ đề, cập nhật xu hướng toàn cầu và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, kiến tạo giải pháp để thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành hoạch định tài chính và quản lý gia sản tại Việt Nam.

Đáng chú ý, theo ông Paul Grimes, đại diện của Financial Planning Standards Board (FPSB) - đơn vị chủ quản của chứng nhận danh giá nhất thế giới hiện nay, hiện FPSB đang tích cực tìm kiếm một đối tác để phát triển và cung cấp chương trình chứng nhận CFP tại Việt Nam.

Được biết, hiện Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam (VFCA) đã được mời trình bày trước mạng lưới giám đốc điều hành toàn cầu của FPSB và trước Hội đồng Quản trị của FPSB vào tháng 10 năm 2025.Dự kiến trong năm 2026, FPSB và VFCA sẽ tiếp tục tìm hiểu cơ hội triển khai chương trình chứng nhận CFP tại Việt Nam.

Lê Mỹ