Bình ổn giá xuống xã: Trách nhiệm lớn ở tuyến cơ sở
Đề xuất giao trách nhiệm bình ổn giá cho cấp xã phù hợp mô hình chính quyền 2 cấp. Nhưng nhiều ý kiến cho rằng, để hiệu quả, xã cần công cụ, ngân sách và cơ chế minh bạch.
Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá. Một trong những thay đổi đáng chú ý là chuyển trách nhiệm tổ chức triển khai bình ổn giá từ cấp huyện xuống cấp xã, nhằm đồng bộ với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang vận hành.
Theo dự thảo, trong trường hợp khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh hay biến động bất thường về giá, các sở quản lý ngành sẽ tham mưu, Sở Tài chính tổng hợp, trình UBND tỉnh quyết định. Sau khi tỉnh ban hành quyết định, UBND xã sẽ là cơ quan trực tiếp tổ chức triển khai trên địa bàn. Đây là sự điều chỉnh quan trọng, bởi trước nay trách nhiệm này thường được giao cho huyện.
Thực tế, sự thay đổi này không hoàn toàn mới. Từ tháng 6/2025, Nghị định 125 đã quy định chuyển trách nhiệm xuống xã. Tuy nhiên, tháng 2/2027, Nghị định mới có hiệu lực. Vì vậy, việc sửa luật lần này nhằm luật hóa sự thay đổi, tránh khoảng trống pháp lý sau khi nghị định hết hiệu lực. Nói cách khác, luật mới được xây dựng để “theo kịp thực tế” và khẳng định rõ vai trò của xã trong quản lý giá.
Đưa xã vào vị trí “tuyến đầu” bình ổn giá là hợp lý, bởi xã gần dân, sát thị trường, có thể phát hiện biến động và phản ứng nhanh hơn. Nhưng năng lực thực tế của xã còn nhiều hạn chế: không có quỹ bình ổn riêng, ngân sách eo hẹp, thiếu kho dự trữ hàng hóa và cán bộ chuyên trách. Điều này đặt ra câu hỏi: nếu chỉ giao trách nhiệm mà không có công cụ, xã sẽ ứng phó thế nào khi giá cả biến động mạnh?
Theo Luật sư Lê Thị Nhung (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội), phân quyền cho xã là xu thế đúng, nhưng cần được thiết kế cụ thể và đồng bộ. “Luật phải làm rõ xã có thể dùng công cụ gì: ngân sách dự phòng, quyền ký hợp đồng khung với doanh nghiệp, hay cơ chế ứng vốn từ cấp trên. Nếu không có quy định rõ ràng, xã sẽ chỉ biết chờ, trong khi người dân cần phản ứng ngay”, bà phân tích.
Luật sư Nhung cũng nhấn mạnh yếu tố trách nhiệm giải trình. “Cần cơ chế hậu kiểm và chế tài. Nếu xã triển khai bình ổn nhưng không có hàng, không công khai giá, thì ai chịu trách nhiệm? Nếu doanh nghiệp không thực hiện đúng cam kết, xử lý thế nào? Luật phải trả lời rõ”, bà Nhung nói.
Nhìn ở góc độ kinh tế, luật sư Nhung cũng cho rằng xã chỉ nên tập trung vào những mặt hàng thiết yếu như gạo, xăng dầu, thuốc cơ bản, sữa… và phải can thiệp đúng thời điểm. “Không nên dàn trải. Ít mặt hàng nhưng can thiệp sâu sẽ hiệu quả và tạo niềm tin hơn”, bà đề xuất.
Ngoài ra, xã cần được hỗ trợ công nghệ để giám sát và minh bạch hóa. Bảng giá tham chiếu, hệ thống cảnh báo khi giá tăng bất thường, bản đồ điểm bán bình ổn công khai trên ứng dụng hoặc Zalo… sẽ giúp xã ra quyết định kịp thời và người dân dễ tiếp cận thông tin. “Không có dữ liệu, bình ổn chỉ là cảm tính. Công khai minh bạch cũng là cách chặn đường đầu cơ, găm hàng”, bà phân tích.
Một giải pháp khác là phát huy nguồn lực địa phương. Hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ trên địa bàn có thể trở thành mạng lưới cung ứng bình ổn. Đổi lại, họ được ưu đãi về mặt bằng, truyền thông hoặc tham gia các gói mua sắm công. Như vậy, xã không phải “tự lo” mà huy động được sức dân và doanh nghiệp cùng tham gia.
Cuối cùng, bà Nhung lưu ý mọi gói bình ổn phải có điểm dừng. “Khi giá đã quay về mức ổn định, cần dừng ngay can thiệp để tránh méo mó thị trường. Bình ổn chỉ hiệu quả khi được kích hoạt đúng lúc, minh bạch và có thời hạn”, luật sư Lê Thị Nhung nhấn mạnh.