Thép giá rẻ nhập khẩu: Nguy cơ và giải pháp
Làn sóng nhập khẩu các mặt hàng thép giá rẻ đặc biệt từ Trung Quốc và Nhật Bản đã và đang khiến các doanh nghiệp thép trong nước phải đối mặt với vô vàn rủi ro.
Xu hướng nhập khẩu này không chỉ phá giá mà còn bóp nghẹt thị trường, đẩy ngành công nghiệp trọng điểm vào tình thế khó khăn nghiêm trọng..
Cơn “ác mộng” thép hình chữ H nhập khẩu từ Nhật Bản
Hiện nay, xu hướng nhập khẩu thép hình chữ H từ Nhật Bản ngày càng tăng nhanh. Thực trạng này đã gây ra những tổn thất hết sức nặng nề cho các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thép trong nước khi doanh số bán hàng liên tục sụt giảm, lợi nhuận trực tiếp bị ảnh hưởng, từ đó khả năng duy trì sản xuất của ngành thép trong nước như đứng bên bờ vực. Nếu tình hình trên tiếp tục kéo dài, thị trường trong nước chắc hẳn sẽ suy yếu, từ đó làm sụp đổ những nỗ lực duy trì năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.
Số liệu cho thấy, từ chỉ hơn nghìn tấn trong những năm 2022~2023, con số đã đã tăng vọt lên hơn 6 nghìn tấn vào nửa đầu năm 2024, sau đó là hơn 8 nghìn tấn và đạt gần 9,5 nghìn tấn chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025 (gấp 13 lần so với cùng kì năm 2022). Đáng lưu ý hơn là sản lượng nhập khẩu các kích thước sản xuất được trong nước chiếm tới 90%~95%. Ngược lại với mức tăng vọt trong sản lượng, giá bán các sản phẩm thép này giảm mạnh từ ~$1,566/mt tính trung bình trong nửa đầu năm 2022 xuống còn $683/mt tính trung bình trong nửa đầu 2025 (giảm ~56% so với cùng kì năm 2022). Riêng đối với các kích thước sản xuất được trong nước, giá bán trong 6 tháng đầu năm 2025 cũng được ghi nhận giảm đáng kể từ $1,087/mt xuống chỉ còn $654/mt, tức giảm ~40% so với cùng kì năm 2022.
Cọc cừ nhập khẩu từ Trung Quốc “bóp nghẹt” thị phần nội địa
Ngoài thép hình chữ H nhập khẩu từ Nhật Bản, sản phẩm Cọc cừ nhập khẩu từ Trung Quốc là một mối nguy lớn khác mà ngành sản xuất và kinh doanh thép trong nước đang phải đối mặt. Trong khi ngành sản xuất trong nước hoàn toàn có khả năng đáp ứng đủ cho thị trường, luồng cọc cừ giá rẻ Trung Quốc đang bóp nghẹt thị trường nội địa, gây giảm doanh số, giá bán và lợi nhuận toàn ngành.
Sản lượng nhập khẩu cọc cừ đến từ quốc gia này tăng nhanh đáng kể từ nửa sau năm 2022 và đạt đỉnh vào nửa đầu năm 2024 với hơn 27 nghìn tấn ở mức giá giảm mạnh xuống còn $596/mt. Tuy sản lượng có giảm vào nửa năm sau đó nhưng vẫn duy trì ở mức cao. Trong 6 tháng đầu năm 2025, con số này lại tăng vọt lên hơn 21 nghìn tấn, với mức giá thấp bất thường chỉ $519/mt (nghĩa là tăng gấp 13 lần về lượng nhưng lại giảm ~43% về giá so với cùng kì năm 2022).
Trước tình hình này, các nhà thương mại dần chuyển hướng sang hàng ngoại, làm gia tăng tồn kho thép sản xuất trong nước. Trong khi nhu cầu thị trường vẫn ảm đạm, các doanh nghiệp nội địa đang đối diện với những thiệt hại nặng nề khi môi trường cạnh tranh dần trở nên không lành mạnh.
Giải pháp cấp bách nhằm bảo vệ các doanh nghiệp sản xuất trong nước
Hiện nay, các sản phẩm thép phá giá của Trung Quốc đang có mặt ở hầu hết các thị trường trong và ngoài nước. Tiêu biểu có thể kể đến sản phẩm HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam, hiện đang bị áp thuế chống bán phá giá tạm thời từ 19,38% đến 27,83%, dựa trên kiến nghị của hai nhà sản xuất thép lớn là Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh. Hay sản phẩm thép cọc cừ nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ, đã bị áp 25% thuế nhập khẩu vào tháng 3 năm 2018, và tăng lên đến 50% vào tháng 6 năm 2025. Liên minh châu Âu (EU) cũng đang xem xét siết chặt các biện pháp chống bán phá giá để bảo vệ ngành thép khỏi áp lực từ Trung Quốc. Ấn Độ đã tăng thuế nhập khẩu và áp dụng các biện pháp kiểm soát nhằm hỗ trợ các nhà sản xuất nội địa.
Tại Việt Nam, ngành sản xuất thép trong nước cần nhiều hơn nữa các biện pháp bảo vệ để tránh bị “nuốt chửng” bởi hàng nhập khẩu giá rẻ. Trong đó, việc tăng cường và siết chắt các biện pháp phòng hộ thương mại là một trong những giải pháp cấp thiết nhất. Cụ thể như 1) Khởi xướng điều tra mới đối với sản phẩm thép cọc cừ nhập khẩu từ Trung Quốc 2) Duy trì hàng rào thuế quan hợp lý, không để thép nhập khẩu gây sức ép quá lớn lên ngành sản xuất nội địa. Các biện pháp phòng vệ thương mại cần được triển khai với tốc độ và quyết tâm cao hơn bao giờ hết nhằm bảo vệ ngành công nghiệp trọng điểm, đảm bảo sự vững mạnh của nền kinh tế quốc gia cũng như vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.
“Ngành thép nội địa đang đứng trước nguy cơ bị xóa sổ bởi sự tràn lan của thép nhập khẩu giá rẻ. Chúng tôi khẩn thiết đề nghị Chính phủ ngay lập tức hành động, điều chỉnh chính sách thuế quan và áp dụng các biện pháp quyết liệt hơn để bảo vệ sản xuất trong nước với một môi trường cạnh tranh lành mạnh. Đây không chỉ là về doanh nghiệp, mà là về tương lai của nền kinh tế và sự tự chủ của quốc gia”. - Đại diện ngành sản xuất thép trong nước, Công ty Cổ phần Thép Posco Yamato Vina khẳng định.