Trung Quốc đối mặt khủng hoảng ngành năng lượng mặt trời

Các nhà sản xuất pin mặt trời lớn của Trung Quốc đã ghi nhận khoản thua lỗ lớn trong nửa đầu năm nay do tình trạng dư thừa công suất sản xuất, khi ngành này đối mặt với áp lực ngày càng tăng phải cắt giảm sản lượng giữa lúc Mỹ siết chặt các chính sách thương mại.

Xu hướng này tiếp diễn từ năm ngoái, khi bảy nhà sản xuất hàng đầu ghi nhận khoản lỗ ròng hợp nhất lần đầu tiên trong năm 2024, do nguồn cung từ các khoản đầu tư mở rộng vượt quá nhu cầu thị trường.

Công ty niêm yết tại Thượng Hải Tongwei cho biết rằng khoản lỗ ròng trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 năm nay đã tăng lên 4,96 tỷ nhân dân tệ (693 triệu USD), so với mức lỗ 3,13 tỷ nhân dân tệ cùng kỳ năm ngoái. Trina Solar, một công ty cùng ngành, cũng chuyển từ lãi 526 triệu nhân dân tệ năm trước sang lỗ 2,92 tỷ nhân dân tệ.

Vào ngày 2 tháng 7, giá tấm pin mặt trời đã rớt xuống chỉ còn 8,7 cent Mỹ mỗi watt, mức thấp nhất theo dữ liệu tương đương kể từ năm 2011.

Các công ty Trung Quốc cũng chịu ảnh hưởng bởi chính sách siết chặt từ Mỹ. Công ty con có trụ sở tại Singapore của TCL Zhonghuan Renewable Energy, là Maxeon Solar Technologies, cho biết họ đã bị cấm xuất khẩu sang Mỹ kể từ tháng 7 năm 2024, khi nhiều container sản phẩm từ nhà máy tại Mexico bị chặn tại biên giới. Khối lượng giao hàng của Maxeon trong nửa đầu năm nay đã giảm 85% so với cùng kỳ năm ngoái.

Một số nhà sản xuất Trung Quốc đã bắt đầu rút khỏi thị trường Mỹ sau khi Mỹ chấm dứt chính sách ưu đãi thuế vốn khuyến khích sản xuất công nghệ năng lượng sạch trong nước.

Bên cạnh việc tăng thuế lên hầu hết hàng hóa Trung Quốc thêm 30% trong năm nay, chính quyền Mỹ còn áp thuế lên đến hơn 3.500% đối với pin năng lượng mặt trời nhập khẩu từ một số quốc gia Đông Nam Á, như Campuchia, Malaysia, Thái Lan..., nơi các nhà sản xuất Trung Quốc đã xây dựng các cơ sở lớn để né tránh rào cản thương mại trước đó.

Đối mặt với năm thứ hai liên tiếp thua lỗ lớn, các công ty năng lượng mặt trời Trung Quốc đang chịu áp lực gia tăng từ Bắc Kinh nhằm chấm dứt "cuộc chiến giá cả".

Tuần trước, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc đã tổ chức một hội nghị với các doanh nghiệp hàng đầu trong ngành, kêu gọi họ đóng cửa các dây chuyền sản xuất lạc hậu. Hiệp hội Công nghiệp Quang điện Trung Quốc cũng nhấn mạnh trên mạng xã hội rằng việc xử lý cạnh tranh tiêu cực làm hại toàn ngành là điều “cốt lõi”, đồng thời cam kết sẽ tăng cường kỷ luật ngành”.

Những cam kết này đã góp phần giúp giá cổ phiếu ngành phục hồi trong vài tháng qua, dù Bắc Kinh vẫn chưa công bố biện pháp cụ thể để hạn chế sản xuất. Trong các ngành khác như thép và xi măng, chính phủ từng áp trần sản lượng hoặc siết chặt cấp phép đầu tư.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng việc cải tổ ngành năng lượng mặt trời sẽ khó hơn vì phần lớn doanh nghiệp lớn trong ngành là tư nhân.

Cosimo Ries, nhà phân tích tại công ty tư vấn Trivium, nhận định bước đi đầu tiên cần làm là kiềm chế các khoản trợ cấp và đầu tư hào phóng từ chính quyền địa phương, vốn đang nâng đỡ các công ty nhỏ đang gặp khó khăn.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc gia Trung Quốc, nước này đã lắp đặt 212,2 gigawatt công suất điện mặt trời trong nửa đầu năm nay, gấp đôi cùng kỳ năm ngoái, nhằm đón đầu cơ chế giá mới sắp được áp dụng. Tổng công suất điện mặt trời lắp đặt của Trung Quốc đã đạt 1,1 terawatt vào cuối tháng 6, gấp bốn lần so với cuối năm 2020.

Dù dự án điện mặt trời mở rộng nhanh chóng, nhưng nhiều năm đầu tư ồ ạt đã gây ra dư thừa công suất, kéo giá giảm trên toàn chuỗi cung ứng từ polysilicon, wafer đến tế bào và module. Ngoài doanh thu giảm, các công ty còn phải ghi giảm giá trị tồn kho và tài sản khác.

“Dưới áp lực nặng nề của mất cân bằng cung – cầu, giá trên toàn chuỗi ngành tiếp tục lao dốc, khiến toàn ngành năng lượng mặt trời vẫn chìm trong thua lỗ,” Longi Green Energy Technology cho biết trong báo cáo tài chính. Tuy nhiên, Longi đã giảm lỗ xuống còn 2,57 tỷ nhân dân tệ, từ mức 5,24 tỷ trước đó, nhờ chi phí giảm giá tài sản thấp hơn.

Trường hợp của Das Solar cho thấy rõ rủi ro. Hãng sản xuất tấm pin này, có trụ sở tại Quzhou, tỉnh Giang Tô, đã buộc phải hủy kế hoạch IPO vào năm ngoái sau khi lợi nhuận sụt giảm. Tháng 4 vừa qua, một công ty đầu tư nhà nước địa phương đã tiếp quản doanh nghiệp này, cho thấy sự can thiệp của nhà nước vẫn duy trì sự sống cho các công ty yếu kém, bất chấp áp lực thị trường.

Dù vậy, chuyên gia này cũng cảnh báo rằng việc cắt giảm các biện pháp hỗ trợ địa phương chưa đủ để thực sự giải quyết vấn đề. Một đề xuất đang được cân nhắc trong ngành là thiết lập một quỹ để mua lại hàng tồn kho và công suất dư thừa, chiến lược từng được Bắc Kinh áp dụng để bình ổn các ngành công nghiệp khó khăn trước đây. Nhưng hiện vẫn chưa rõ ai sẽ đóng góp bao nhiêu cho quỹ này.

Cẩm Anh