Dự thảo Luật Thương mại điện tử: Cần giảm gánh nặng cho người bán nhỏ lẻ

Mục tiêu giải quyết các tồn tại vướng mắc, thúc đẩy TMĐT phát triển xanh, bền vững. Luật được đánh giá là một trong những văn bản pháp lý quan trọng, đặt nền tảng cho sự phát triển minh bạch và bền vững của TMĐT tại Việt Nam.

Đặc biệt, việc xây dựng Luật còn để bảo vệ các quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng; tạo động lực cho cạnh tranh và phát triển sáng tạo của doanh nghiệp; đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về TMĐT và tạo điều kiện cho TMĐT phát triển bền vững, làm động lực cho sự phát triển của nền kinh tế số.

Góp ý hoàn thiện Dự thảo, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện nghiên cứu Chính sách và Phát triển Tuyền thông (IPS) cho rằng, Dự thảo đã bước đầu giải quyết được những thách thức trước mắt như củng cố niềm tin thị trường (ngăn chặn hàng giả, hàng lậu, tình trạng bom hàng) và hạn chế thất thoát thuế.

Tuy nhiên, ở góc nhìn dài hạn, theo ông Đồng, Dự thảo vẫn cần tiếp tục hoàn thiện để đối phó với các vấn đề lớn hơn như nguy cơ độc quyền, thiếu cạnh tranh, hiệu quả lan tỏa hạn chế từ sàn đến các chủ thể khác trong hệ sinh thái, cũng như sự thiếu bao trùm với nhóm người bán nhỏ lẻ.

Đặc biệt, một trong những vấn đề đang gây nhiều tranh cãi là quy định mạng xã hội có hoạt động TMĐT (Facebook, TikTok…) có trách nhiệm giống như chủ quản nền tảng TMĐT. Viện trưởng IPS nhận định, điều này có thể vô tình tạo áp lực lên nhóm bán hàng nhỏ lẻ.

“Nếu các shop lớn có thể phát triển mạnh mẽ trên các sàn TMĐT như Shopee, Lazada…, thì người bán nhỏ lẻ sẽ đi về đâu? Thực tế, quá trình đào thải những cửa hàng không có chiến lược đang diễn ra, trong khi các shop bài bản, có tiềm lực lại tiếp tục tăng trưởng. Vì vậy, Dự thảo nên giảm nhẹ nghĩa vụ cho doanh nghiệp nhỏ lẻ và start-up, đồng thời hỗ trợ họ bằng cách phát triển hệ sinh thái mở và chuẩn hóa thị trường theo lộ trình, thay vì áp ngay những quy định quá chặt chẽ đối với mạng xã hội có hoạt động TMĐT”, ông Đồng nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược dẫn Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng 2030, trong đó Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025 có trên 50% doanh nghiệp nhỏ và vừa sử dụng nền tảng số, và đến năm 2030 con số này tăng lên 70%.

Theo bà Thảo, Luật TMĐT không chỉ bảo vệ người tiêu dùng (đã được điều chỉnh bởi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Cạnh tranh), mà quan trọng hơn là phải nuôi dưỡng hệ sinh thái doanh nghiệp, đặc biệt với nhóm nhỏ lẻ.

“Để giải bài toán này, luật cần quy định rõ ngưỡng quy mô – từ mức nào trở lên mới bắt buộc bán hàng qua sàn TMĐT. Đây cũng là cách giải quyết hợp lý cho vấn đề thuế”, bà Thảo kiến nghị.

Bên cạnh những vấn đề nêu trên, Luật sư Trần Mạnh Hùng, Giám đốc điều hành Công ty Luật Quốc tế BMVN cho rằng, phạm vi điều chỉnh của Luật TMĐT cần được thu hẹp, theo hướng loại trừ những sản phẩm, dịch vụ số đã và đang được pháp luật chuyên ngành điều chỉnh.

Theo ông Hùng, khác với Nghị định 52/2013/NĐ-CP vốn liệt kê rõ các ngoại lệ (tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, xổ số, ngoại hối, dịch vụ phát thanh, truyền hình…), Dự thảo hiện không có quy định loại trừ. Điều này có thể khiến mọi dịch vụ số đều chịu điều chỉnh, buộc doanh nghiệp phát sinh thêm nghĩa vụ tốn kém như lập pháp nhân hoặc chỉ định đại diện tại Việt Nam.

Đặc biệt, cách tiếp cận quá rộng còn dễ xung đột với luật chuyên ngành như như Luật Giao dịch điện tử 2023 (điều chỉnh các chủ quản của các nền tảng số); Luật Điện ảnh 2022 (điều chỉnh đối với các nền tảng cung cấp phim trực tuyến); Nghị định số 147/2024/NĐ-CP (điều chỉnh các nền tảng cung cấp thông tin xuyên biên giới) và có thể làm giảm sức hút đầu tư, hạn chế tiếp cận đổi mới sáng tạo số.

Vì vậy, luật sư này kiến nghị cơ quan soạn thảo nên cân nhắc giới hạn phạm vi điều chỉnh của Luật TMĐT và tránh rào cản kỹ thuật không phù hợp, đồng thời bám sát tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW để vừa quản lý, vừa khuyến khích đổi mới.

Yến Nhung