Intel vì đâu nên nỗi?
Từ biểu tượng thống trị thế giới bán dẫn, Intel giờ đây đang phải làm mọi cách để cứu vãn đế chế sắp suy tàn của mình.
Thậm chí, họ còn phải bán cả 10% cổ phần cho chính phủ Mỹ để đổi lấy gói cứu trợ khẩn cấp.
Chuỗi sai lầm chiến lược
Tháng 8 năm 2025, dưới thời Tổng thống Donald Trump, “gã khổng lồ” công nghệ này nhận 8,9 tỷ USD từ Đạo luật CHIPS. Đó không chỉ là tiền, mà còn là lời thừa nhận thất bại. Intel từng định hình kỷ nguyên máy tính, nhưng giờ đây lao dốc vì chuỗi sai lầm chiến lược, tụt hậu công nghệ và lãnh đạo rối loạn.
.jpg)
Còn nhớ vào năm 2005, CEO của Intel khi đó là Paul Otellini, đã từ chối một hợp đồng chip cho iPhone của Apple. Ông cho rằng giá quá thấp, không đáng. Kết quả, thị trường smartphone sau đó bùng nổ. Intel mất hàng tỷ USD doanh thu. “Intel đã đánh giá thấp sự chuyển dịch này”, nhà phân tích Patrick Moorhead từ Moor Insights & Strategy nhận định.
Người kế nhiệm Brian Krzanich (2013-2018) đã cố gắng sửa chữa điều đó. Ông đẩy mạnh modem 5G cho iPhone. Nhưng cạnh tranh khốc liệt từ Qualcomm và chi phí cao khiến nỗ lực thất bại. Năm 2019, Intel bán bộ phận modem cho Apple với giá 1 tỷ USD, một khoản lỗ khổng lồ. Krzanich sau đó còn bị sa thải vì vi phạm chính sách nội bộ, liên quan đến mối quan hệ cá nhân với nhân viên. Sự bất ổn của Intel tiếp tục lan rộng.
Tuy nhiên, vấn đề lớn hơn nằm ở lõi công nghệ. Intel từng dẫn đầu chế tạo chip. Nhưng từ 2010, họ trì hoãn liên tục. Chip 10nm đến 2019 mới ra đời, trong khi chip 7nm – sau đổi tên Intel 4 – đến 2022-2023 mới ra mắt vì lỗi kỹ thuật và quản lý kém. Trong khi đó, TSMC và Samsung tiến bộ vượt bậc. AMD tận dụng điều này, sản xuất chip hiệu quả, rẻ hơn. Đến 2020, Intel phải thuê ngoài từ TSMC. Uy tín “sản xuất nội bộ” của Intel bị tan vỡ; chi phí tăng vọt, sản phẩm ra mắt chậm. “Intel mất lợi thế cạnh tranh cốt lõi”, theo báo cáo của Counterpoint Research.
Tiếp đó là sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo từ năm 2022. NVIDIA thống trị với GPU chuyên dụng cho cloud và dữ liệu lớn. Intel thì sao? Họ vẫn bám víu vào CPU truyền thống. Dù sau đó họ có cho ra mắt Gaudi 3, nhưng phần mềm kém tối ưu khiến hiệu suất thua kém. NVIDIA vượt Intel về vốn hóa thị trường gấp bội vào 2024.
“Intel không đầu tư đủ vào AI. Họ bỏ lỡ xu hướng thế kỷ, để NVIDIA và AMD dẫn dắt”, chuyên gia Dylan Patel từ SemiAnalysis phân tích. Bên cạnh đó, văn hóa nội bộ cứng nhắc càng làm mọi thứ trở nên tồi tệ. Họ chống lại mô hình foundry (mô hình kinh doanh sản xuất và kỹ thuật vi điện tử bao gồm một nhà máy chế tạo chất bán dẫn hoặc xưởng đúc và một hoạt động thiết kế mạch tích hợp), thiếu linh hoạt trước thay đổi thị trường.
.jpg)
Sau đó, vấn đề lãnh đạo tiếp tục là gánh nặng. Bob Swan (2019-2021), từ CFO lên CEO tạm quyền, thiếu kinh nghiệm kỹ thuật, có nhiều quyết định thiếu tầm nhìn. Pat Gelsinger, cựu kỹ sư, lên nắm quyền năm 2021 với kế hoạch lấy lại vị thế sản xuất. Ông vận động thành công Đạo luật CHIPS. Nhưng kết quả kinh doanh kém khiến ông bị thay thế tháng 12/2024. Tiếp đó là Lip-Bu Tan kế nhiệm, cắt giảm nhân sự, đẩy mạnh AI. Nhưng chỉ sau 5 tháng, ông đối mặt áp lực từ chính quyền Trump. Tổng thống Mỹ cáo buộc Tan “xung đột lợi ích” vì đầu tư trước đây tại Trung Quốc. “Ông ấy rất mâu thuẫn”, ông Trump viết trên Truth Social. Tan đáp lại: “Tôi yêu nước Mỹ”. Ông Trump sau đó thay đổi, khen ngợi ông là “thành công”, nhưng bất ổn vẫn treo lơ lửng.
Nhìn về tương lai?
Thỏa thuận CHIPS tháng 8/2025 được coi là phao cứu sinh cho sự sống còn của Intel. Chính phủ Mỹ nắm 10% cổ phần của Intel thông qua việc mua 433,3 triệu cổ phiếu mới, giá 20,47 USD/cổ phiếu. Chính phủ có thêm quyền mua thêm 5% nếu Intel bán foundry dưới 51%. Đổi lại, 5,7 tỷ USD trợ cấp ngay lập tức, cộng 3,2 tỷ USD khi đạt mốc. “Điều này loại bỏ bất ổn”, CFO David Zinsner nói tại hội nghị Deutsche Bank. Nhưng Intel cảnh báo rủi ro: Cổ phiếu Intel sẽ bị pha loãng, doanh số quốc tế giảm vì lo ngại kiểm soát của chính phủ. Tờ NPR nhận định: “Đây là hiếm, và có rủi ro”.
Nhìn chung, câu chuyện của Intel là bi kịch. Từ “ông vua chip” đến cần chính phủ can thiệp. Bài học của Intel dạy người ta rằng, đổi mới phải liên tục. Trong kỷ nguyên của AI và cạnh tranh toàn cầu, trì hoãn nghĩa là chết.
Với Intel, nếu không khắc phục được các vấn đề nội tại, từ công nghệ đến lãnh đạo, gói cứu trợ chỉ là thuốc tạm. Intel có thể hồi sinh, nhưng lịch sử thường nghiền nát những kẻ chậm chân.