Công nghiệp Việt và “nút thắt” công nghệ nhập khẩu

Tự chủ công nghệ – Chìa khóa nâng tầm doanh nghiệp Việt

Dù đã có định hướng mũi nhọn tập trung vào các ngành dệt may, da giày, điện tử, sản xuất lắp ráp ô tô, cơ khí chế tạo, công nghệ cao; công nghiệp vật liệu, luyện kim… song thực tế, hầu hết các ngành vẫn đang gặp khó khăn trong phát triển.

Theo Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), vướng mắc của nền công nghiệp Việt Nam nằm ở việc nội lực còn yếu, chuyển dịch cơ cấu kinh tế phụ thuộc quá lớn vào các doanh nghiệp FDI. Đơn cử, các doanh nghiệp FDI chiếm hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt, đối với các ngành xuất khẩu chủ lực như điện - điện tử, dệt may, da giày, số lượng doanh nghiệp FDI chỉ khoảng 20% trên tổng số doanh nghiệp nhưng lại chiếm tới hơn 80% kim ngạch xuất khẩu. Các doanh nghiệp này chủ yếu tập trung ở khu vực hạ nguồn để tận dụng các ưu đãi về thuế và các chi phí đầu vào như nhân công giá rẻ và các yêu cầu về môi trường, lao động chưa quá cao của Việt Nam.

Tại Diễn đàn Cấp cao về Sản xuất Công nghiệp 2025 đã diễn ra với chủ đề: “Kết nối Chuỗi Giá trị – Nâng tầm Công nghiệp Việt Tự chủ, Hùng cường” trong khuôn khổ Triển lãm Quốc tế Công nghiệp Việt Nam - Viet Industry 2025, các chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp Việt không thể mãi phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu nếu muốn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông Trần Văn Lê - Chủ tịch Phương Linh Group, chia sẻ câu chuyện thực tế từ doanh nghiệp của mình: xuất phát điểm nhỏ, nhưng nhờ kiên trì đầu tư công nghệ, công ty đã vươn lên trở thành nhà thầu chính thức trong các dự án FDI.

“Công nghệ chỉ là bàn đạp chứ không thể quyết định tất cả, tuy nhiên khi doanh nghiệp hội tụ đủ nhân lực, kinh nghiệm và tài chính, công nghệ sẽ là yếu tố then chốt đưa chúng ta đi xa”, ông Lê khẳng định.

CEO Phương Linh tâm sự bản thân ông là doanh nghiệp trải qua hành trình 25 năm từ sản xuất thủ công đến làm chủ công nghệ châu Âu. Bài học rút ra là việc lựa chọn công nghệ phù hợp ở từng giai đoạn đóng vai trò sống còn. Nếu chạy theo công nghệ đắt đỏ nhưng chưa phù hợp, doanh nghiệp dễ gặp khó khăn về vốn và quản trị. Ví dụ, nếu một dây chuyền chỉ chạy một ca thì tạo ra giá trị 1 tỷ đồng; nhưng nếu vận hành hai ca, sản lượng có thể tăng nhưng hiệu quả lại giảm do quá tải. Bài học rút ra là phải biết tính toán thận trọng, tinh gọn máy móc, tập trung vào hiệu quả thay vì số lượng.

Tự động hóa, robot và các giải pháp từ những tập đoàn lớn cũng được xem là hướng đi tất yếu để doanh nghiệp nội nâng cao năng suất và giảm phụ thuộc. “Muốn tham gia sân chơi toàn cầu, chúng ta phải đáp ứng chuẩn mực quốc tế. Và khi có công nghệ sẽ giúp doanh nghiệp Việt cạnh tranh sòng phẳng”, ông Lê nhấn mạnh.

Theo ông Bùi Trọng Thuật, Giám đốc phát triển kinh doanh TRUMPF Việt Nam, doanh nghiệp Việt cần tăng tỷ lệ nội địa hóa trong sản phẩm và dịch vụ, từ nguyên liệu, linh kiện đến quy trình sản xuất. Đây không chỉ là cách giảm phụ thuộc vào nhập khẩu mà còn là điều kiện bắt buộc để được tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Để làm được điều đó, ông Thuật cho rằng cần có ba trụ cột: chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, sự nỗ lực tự thân của doanh nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu khắt khe của đối tác nước ngoài, và sự đồng hành từ các viện nghiên cứu, trung tâm công nghệ và các trường đại học.

Từ đó, các chuyên gia kỳ vọng, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam sẽ chủ động hơn trong việc làm chủ công nghệ, không chỉ dừng lại ở gia công mà từng bước tiến tới thiết kế, sản xuất, sáng tạo ra sản phẩm mang thương hiệu Việt ra thế giới.

Hợp tác để không bị bỏ lại phía sau

Ông Cao Đại Thắng, đại diện INTECH Group cho biết, kinh doanh không còn là một cuộc chiến khốc liệt, mà là hành trình chia sẻ và hỗ trợ. Việc hợp tác không chỉ giúp doanh nghiệp lớn mạnh, mà còn khiến hoạt động kinh doanh trở nên thú vị hơn.

“Trước đây, khi thấy sản phẩm giống nhau, nhiều doanh nghiệp ngại hợp tác vì sợ ảnh hưởng lợi ích. Nhưng thực tế, khi ngồi lại với nhau, chúng tôi nhận ra có thể phân bổ nguồn lực, cùng bổ sung thế mạnh và tạo ra nhiều giá trị hơn”, ông Thắng nói.

PGS, TS Lê Kỳ Nam - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI) cho biết: “Nhiệm vụ của viện không chỉ là nghiên cứu mà còn đồng hành trực tiếp cùng doanh nghiệp, từ việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực đến triển khai các dự án quy mô lớn. Chúng tôi coi doanh nghiệp là đối tác chiến lược. Thành công của doanh nghiệp cũng chính là thành công của hoạt động nghiên cứu và đào tạo”.

Bà Trần Thị Thu Trang - Chủ tịch tập đoàn Hanel PT, Chủ tịch Hiệp hội sản xuất công nghiệp tỉnh Bắc Ninh cho rằng, doanh nghiệp Việt không thể “chơi lẻ” trong một thị trường cạnh tranh khốc liệt, mà "phải biến đối thủ thành đối tác". Các cộng đồng doanh nghiệp tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc được nhắc tới như tấm gương ở bất kỳ đâu, họ luôn đi cùng nhau, hỗ trợ nhau, tạo nên sức mạnh tập thể.

Chia sẻ về khẩu hiệu phát triển của Hiệp hội Sản xuất Công nghiệp tỉnh Bắc Ninh “Vì nhau mà lớn, vì tỉnh mà bền, vì nước mà lên”, bà Trang nhấn mạnh, chỉ khi các doanh nghiệp liên kết chặt chẽ và đặt lợi ích chung lên hàng đầu mới có thể xây dựng một hệ sinh thái đủ mạnh để cạnh tranh ở tầm quốc tế. Nếu thiếu sự gắn kết, các doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ khó duy trì vị thế, thậm chí dễ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cùng quan điểm này, ông Trần Đăng Nam – Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Trẻ Hà Nội (HanoiBA) – khẳng định: “Chúng tôi coi việc nâng cao năng lực quản trị cho đội ngũ doanh nhân là ưu tiên hàng đầu. Mỗi doanh nhân cần tự nhìn nhận mình đã đủ năng lực và tầm vóc để lãnh đạo doanh nghiệp, đồng thời truyền cảm hứng cho đội ngũ hay chưa. Sự trưởng thành của từng cá nhân chính là nền tảng tạo nên sức mạnh tập thể”.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Hiệp hội thường xuyên phối hợp tổ chức các mô hình kết nối và đào tạo như CEO Talk, CEO Mentoring, các buổi matching (kết nối doanh nghiệp) và site-visit (tham quan thực địa). Đây là cơ hội để doanh nghiệp học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, tiếp cận các kiến thức quản trị hiện đại, đồng thời mở rộng mạng lưới hợp tác trong và ngoài nước. Theo ông Nam, đây là cách tiếp cận mang tính thực tiễn, giúp gắn kết chặt chẽ giữa nghiên cứu và ứng dụng.

Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, các diễn giả đều thống nhất rằng, không một doanh nghiệp nào có thể đi xa nếu chỉ đi một mình. “Đi cùng nhau để đi xa” không chỉ là thông điệp truyền cảm hứng, mà còn là lời kêu gọi mạnh mẽ về tinh thần đoàn kết và gắn kết lợi ích chung.

Khi doanh nghiệp, hiệp hội, các viện – trường và cơ quan quản lý nhà nước cùng bắt tay hợp tác, một hệ sinh thái vững mạnh sẽ được hình thành. Chính sự kết nối này sẽ tạo ra sức bật mới, nâng cao năng lực nội địa hóa, thúc đẩy tự chủ công nghệ, và mở ra cánh cửa để Việt Nam bước sâu hơn, vững vàng hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu. Đây không chỉ là con đường phát triển, mà còn là khát vọng khẳng định vị thế công nghiệp Việt trên bản đồ kinh tế thế giới.

Phạm Bích Phương